De Dokwerker

Film: Der Untergang

Leeftijdsgrens
Soms krijgt een film een aanduiding acht, soms twaalf jaar. Films over de Tweede Wereldoorlog zijn altijd gruwelijk maar vertellen wel een verhaal dat iedereen moet kennen. Het ene kind kijkt horrorfilms en ligt er niet wakker van. Sommige volwassenen kunnen de beelden uit de Tweede Wereldoorlog niet aanzien.
In principe zou er, vind ik, geen leeftijdsindicatie gehangen moeten worden aan films die over de Tweede Wereldoorlog gaan, immers, het waren ook miljoenen kinderen die toen leden.
Iedereen kan voor zichzelf, en anders ouders voor hun kind, wel bepalen of het het juiste moment is een oorlogsfilm te bekijken.

De twee grootste verschillen tussen een Amerikaanse en een Duitse oorlogsfilm vind ik altijd, een Duitser moet Duits praten en geen 'Indianenengels', en een Amerikaanse film is doordrenkt van commercie (Tom Cruise in Valkyrie) terwijl een Duitse oorlogsprent zo natuurgetrouw mogelijk tracht te zijn, waarschijnlijk mede vanwege het eeuwige schuldgevoel dat Duitsers hebben.

Klassieker
In 2004 zag ik Der Untergang in de bioscoop, een paar jaar later kocht ik de DVD, als een soort van naslagwerk omdat er zoveel elementen in de film zitten die ik nog eens vanuit een ander perspectief wilde bekijken. Schindler's List bevindt zich in dezelfde categorie.
De rol van Eva Braun in de film wordt anders belicht dan dat die in werkelijkheid misschien geweest is maar juist het feit dat de makers van Der Untergang veel research hebben gedaan kan de gedachte sterken dat het beeld dat we altijd hebben gehad van Eva Braun misschien wel iets moest worden bijgesteld.

Voor de beeldvorming zijn dit soort films geweldig. Valkyrie voegt minder toe omdat die slechts gaat over één van de meer dan tien, eveneens mislukte, pogingen Adolf Hitler van het leven te beroven.
Hoewel Der Untergang slechts een paar dagen uit het leven van een waanzinnige laat zien krijg je een goed beeld van de psyche van deze man. Ook zul je begrijpen waarom mensen als Johan Heesters en oud waffen-SS'ers (zie de documentaire 'Zwarte Soldaten') Hitler een aardige man vonden.

De film

Het script voor een film die zich in het verleden afspeelt moet opgetekend worden uit de mond van overlevenden. Hiervoor tekenden een aantal personen die ik al noemde op DEZE PAGINA.
Traudl Junge is secretaresse van Hitler en zal nog tot ver na de oorlog leven. Zij gaat met Adolf begin 1945 mee naar de bunker in Berlijn. Dit is niet zomaar een kamertje onder de grond maar omvat meerdere kamers (zie tekening onderaan deze pagina) waar zo'n dertig mensen tegelijkertijd kunnen verblijven. Zelfs Adolfs' hond (Blondi) verbleef enkele weken permanent onder de grond.

Toen na de oorlog de Russen, Duitsers en Amerikanen de bunker wilden opblazen lukte dat niet. Vandaag de dag herinnert boven de grond niets meer aan de bunker maar onder de huidige parkeerplaats bevinden zich nog altijd de betonnen bodemplaat en enkele muren, misschien wel complete vertrekken. Er staat een groot bord met informatie voor het parkeerterrein.

De film is gebaseerd op het boek 'de laatste dagen van Hitler' van historicus Joachim Fest en het boek 'Bis zur letzten Stunde. Hitlers Sekretärin erzählt ihr Leben' van Traudl Junge.

Zoals gezegd, het is begin 1945. Frankrijk, België en Zuid-Nederland zijn al maanden bevrijd maar de Duitsers weigeren te capituleren. Terwijl ze in het oosten opgejaagd worden door de Russen houden ze bij Arnhem stand waardoor de as richting de kust stand houd als bezet gebied.
Het terugtrekken van de Duitsers om zich in het westen te hergroeperen gaat gepaard met geallieerde luchtsteun aan de Russen die de Duitsers in het oosten terugdringen. Berlijn wordt beetje bij beetje afgebroken.

Ik verraad er niets mee als ik zeg dat Hitler op 30 april 1945 de dood vindt, tien dagen daarvoor is de strijd eigenlijk al hopeloos en proberen zijn officieren Hitler in de bunker te doen beseffen dat er geen hoop meer is, de vijandelijke troepen staan op tien kilometer van Berlijn.
Hitler kan dan nog vluchten, zoals zovelen in de laatste week van april en de eerste week van mei 1945 deden. Hij weigert, dan liever zelfmoord, zo zou Hitler meerdere malen hebben laten weten.

Cyanide
Alle aanwezigen in de bunker die bij Hitler willen blijven krijgen een pil om een eind aan hun leven te maken. Kinderen (zes van Goebbels) zouden eerst een verdoving krijgen en daarna een cyanidepil.
De eerst getrouwenen van Adolf vallen hem af, Hitler wordt paranoïde, hij kan maar niet begrijpen dat niemand ziet wat hij ziet: de totale overwinning is nabij. Dit dus terwijl de Russen nagenoeg aan de deur staan.

Op 20 april 1945 viert Hitler noodgedwongen zijn verjaardag in de bunker, negen dagen later realiseert hij zich dat hij moet opgeven. Hij trouwt met zijn Eva die meer van hem houdt dan van haar eigen familie die deels door een rechtstreekse opdracht van Hitler zijn omgekomen.
Traudl Junge, de secretaresse, tekent op 29 april 1945 uit de mond van Hitler op wie zijn opvolger moet worden en wat er met zijn nalatenschap moet gebeuren. Aan Goebbels draagt hij op dat zijn lichaam en dat van Eva na hun zelfmoord verbrand moet worden.

Aardige Hitler
De Duitse pers was minder lovend over de film Der Untergang dan de buitenlandse critici omdat Hitler er 'te vriendelijk en te menselijk' vanaf zou zijn gekomen in de persoon van Bruno Ganz die Hitler speelt. Gevreesd werd voor een verheerlijking van Adolf Hitler.
Ganz speelde de rol omdat hij zelf, net als vele anderen, dacht dat alleen hij een Adolf Hitler zou kunnen neerzetten die tegelijkertijd sympathiek en meedogenloos was. En daarin heeft hij gelijk, de film is in zijn soort een klassieker geworden, zeer waarheidsgetrouw, tot aan de as van Hitler.
Een stukje mysterie is en blijft dus onopgelost.

OVERZICHT FILMS OVER DE TWEEDE WERELDOORLOG

Andere pagina's over Adolf Hitler:
  Tijdlijn Hitler
  Mein Kampf
  Hitlers' inspiratie
  De aanslagen
  Berchtesgaden
  Dubbelgangers
  De laatste dagen van Hitler
  Hitlers eigenaardigheden
  Hitlers' dood
  Hitler leeft!