De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Jodenjacht

Klopjacht op Joden! Het linkt gruwelijk en dat was het ook. In Duitsland werden Joden al ver voor het begin van de Tweede Wereldoorlog gezien als tweederangs burgers en vervolgd. 'Berufsverboten' Voor Joden verboden kenden de Duitsers al vele jaren voordat WOII begon, de wereld keek toe.

Joden, die zich eeuwenlang in Amsterdam veilig waanden werden tijdens de bezettingsjaren beroofd van hun eigendommen, identiteit en leven. De Joodse gemeenschap zou nooit meer dezelfde worden.
Van de 160.000 Nederlandse Joden in 1939 woonden er 75.000 in Amsterdam, zo'n 10 procent van de Amsterdamse bevolking. In totaal werden er 107.000 Joden vanuit Nederland op transport gesteld. Ruim 104.000 Nederlandse Joden overleefden de Tweede Wereldoorlog niet, 102.000 in de kampen en rond de 2.000 door zelfmoord of tijdens een poging naar het buitenland te vluchten.

27 januari: Holocaust Memorial Day
Op 27 januari 1945 werd vernietigingskamp Auschwitz in het toenmaals door de Duitsers bezette Polen bevrijd. Deze bevrijdingsdatum is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot herdenkingsdag. Wereldwijd worden op Holocaust Memorial Day de slachtoffers van de Holocaust herdacht.
Onderaan deze pagina staat een relevante link.

Direct nadat de nazi's Nederland in mei 1940 bezetten werden de Joden opgejaagd. Razzia's resulteerden in het verdwijnen van honderden Joden per week. De Amsterdammers protesteerden hier Jodenster in februari 1941 tegen met de vandaag de dag nog altijd herdachte februaristaking.

Jodenster
De staking werd bloedig neergeslagen en Joden verder opgejaagd en uitgemoord. Om de Joden te kunnen herkennen waren zij verplicht een jodenster op hun kleding te naaien. Als zij dat niet deden zouden zij direct opgepakt worden en van velen die dat was overkomen wist men al dat die niet terug kwamen.
Amsterdam had een burgerlijke stand waarvan de Duitsers gebruik maakten om op basis daarvan de namen te controleren wie er Jood was en wie niet.

Joden werden op transport gesteld naar vernietigingskampen als Sobibor en Auschwitz. Dagelijks werden er in 1942 afgeladen treinen richting Duitsland gestuurd, ze kwamen leeg terug. De schoorstenen van de vernietigingskampen bliezen 24 uur per dag, dagen achtereen, zwarte rook uit.

Dubieuze rol voor Joodse raad, NSB, gemeente en politie
De Joodsche Raad
De Joodse raad was een pion van de Duitsers, zij moesten de belangen van de Joden behartigen maar in feite hielpen zij de Duitsers aan de eigendommen en persoonsgegevens van Amsterdamse Joden.
In juni 1942 werd de raad gesommeerd lijsten aan te leveren van Joden die geen werk hadden om Inval Duitsers te gaan werken in Duitse fabrieken en kampen, de Joodse raad gaf hieraan gehoor.

NSB
De Nationaal Socialistische Beweging (link) werd in 1931 opgericht en vond zijn einde toen na de Tweede Wereldoorlog de vrede werd getekend. De NSB bestond uit Nederlanders die zich konden vinden in de ideologie van de Duitsers. Zij hielpen bij deportaties.
Anton Mussert was een intelligent man die de NSB had opgericht. De Duitsers zagen in hem de laatste drie jaar van WOII als belangrijkste bondgenoot in Nederland. Een jaar na het einde van de oorlog werd Mussert ter dood veroordeeld.

De gemeente en haar ambtenaren
Joden mochten niet meer worden aangenomen in bepaalde beroepen, ook de meeste openbare functies waren voor Joden niet meer beschikbaar.
De maatregel dat winkels bordjes op moesten hangen dat Joden er niet in mochten werd niet weersproken door de ambtenarij. Ambtenaren tekenden massaal een verklaring dat zij niet van Joodse afkomst waren. Alle Joden in gemeentelijke dienst werden door hun superieuren op last van de nazi's ontslagen.

Politie
De politie stond onder direct gezag van de Duitsers, van hen kregen ze lijsten met namen en adressen Hitlerjugend van Joden die opgehaald moesten worden. De leiding gaf de dienders te verstaan dat er 'voor de eigen veilgheid' maar beter kon worden meegewerkt. Er is nauwelijks verzet opgetekend van politiediensten tegen de anti-joodse maatregelen.

De rol van de Amsterdamse politie is altijd erg onderbelicht gebleven terwijl er van de Rotterdamse politie bekend was dat er zelfs speciale brigades waren die uitrukten om op te treden tegen de Joden en hun sympathisanten. Toch heeft ook de Amsterdamse politie zich niet onbetuigd gelaten.

Oplossing van het Jodenvraagstuk
De Duitsers zagen Joden als een probleem, dat moest en zou worden opgelost. Letterlijk. Van de 160.000 Joden die er in Nederland woonden zijn er 102.000 vermoord. In Duitsland zelf 160.000 en in Polen 2,5 miljoen.

Shoah, de holocaust De systematische Jodenvervolging door de nazi's wordt de holocaust genoemd maar dat is feitelijk Auschwitz onjuist omdat holocaust een andere betekenis heeft. Het werkelijk vervolgen en vernietigen van Joden wordt beter aangeduid met Shoah.

Tijdens de Duitse overheersing werden er zes miljoen Europese Joden vermoord. De moorden vonden grotendeels plaats in vernietigingskampen als Auschwitz, Treblinka en Sobibor. Concentratiekampen waren niet ingericht op massale vernietigingen en fungeerden doorgaans als gevangenissen, tewerkstellings- of doorvoerkampen.
Toch vielen er ook doden in kampen als Amersfoort (500), Bergen Belsen (1.700), Ravensbrück (260) en Westerbork (680.)

Het was zwaar

De Joodsche Raad werkte mee aan de wens van de nazi's zo eenvoudig en snel mogelijk Joden op transport te krijgen naar de concentratiekampen. Er zijn weinig mensen die nog durven te beweren dat de leiders van de Joodsche Raad (Asscher en Cohen) geen keus hadden. In veel gevallen selecteerden zij uit een van de armere wijken Joden die zich moesten gaan melden.
Er werd dan een briefje gegeven waarin niet werd uiteengezet wat de 'uitgekozenen' te wachten stond, sterker nog, de onwetendheid en de suggestie dat het om een tripje ging werd in stand gehouden.

Hieronder een briefje dat als bijlage werd verstrekt aan een oproep.

Het briefje laat aan duidelijkheid niets te wensen over, het is afkomstig van de Joodsche Raad, onder het kopje 'eenige wenken' werd deze bijlage meegestuurd met een oproep zich te melden. Een aantal punten heb ik weggelaten, het opzeggen van het huurcontract en nutsvoorzieningen duidt op een 'enkele reis'. Na de oorlog bleven Asscher en Cohen volhouden dat ze nooit geweten hebben dat er niemand meer terug zou keren. Ik weet zeker dat dat een leugen is.


De leiders en een aantal andere hoge functionarissen van de Joodsche Raad werden uiteindelijk ook op transport gesteld, maar Asscher en Cohen overleefden de oorlog. Na hun terugkeer werden ze aangeklaagd wegens collaboratie maar tot een strafproces kwam het niet. Een Joods tribunaal achtte beiden echter wel degelijk schuldig, zij werden uitgesloten van verdere Joodse gemeenschapsactiviteiten.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme