De Dokwerker

De Nederlandse Hitler

Op de Dam vallen er schoten, vanuit een gebouw waarin Duitsers zich verschansd hebben vinden de laatste schermutselingen plaats met als gevolg dat er 32 doden vallen. Het is 7 mei 1945. Anton Mussert wordt die dag opgepakt.
Het zuiden van Nederland is dan al maanden bevrijd, de Duitsers hielden in het noorden lang stand, er was onder andere een treinstaking voor nodig om de nazi's op de knieën te krijgen.

Op diezelfde dag, maar dan een jaar later, overkomt Anton Mussert op de Waalsdorpervlakte wat bijna 300 onschuldige Nederlanders tijdens de oorlog is aangedaan, hij wordt voor een vuurpeloton om het leven gebracht. Gerechtigdheid!

Anton Mussert >>>
Foto Bundesarchiv
Bild 183-S61074 / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 de

Op 26 en 27 november 1945 vond de behandeling van zijn zaak plaats, Mussert had twee uur nodig voor het laatste woord. Twee weken later zou de uitspraak volgen. De President van de Rechtbank deelde op 12 december 1945 mee dat Mussert ter dood was veroordeeld op grond van een poging Nederland onder vreemde heerschappij te brengen, een aanslag op de grondwettige regeringsvorm en hulpverlening aan de vijand. Op 20 maart 1946 werd het cassatie-verzoek behandeld, de eerdere uitspraak en dus de doodstraf werden bevestigd.
Het ingediende gratie-verzoek werd op 5 mei 1946 door Koningin Wilhelmina afgewezen.

In de vroege ochtend van de zevende mei werd Mussert in een gevangeniswagen met twee bewakers naar het kazerneterrein aan de Waalsdorperweg gebracht waar een vuurpeloton hem opwachtte. Mussert nam afscheid van zijn familie en keek de schutters in de ogen, hij wilde geen blinddoek. Hij ligt begraven op de Algemene Begraafplaats Den Haag

Werd de executie gefilmd?
Zo nu en dan duikt het gerucht op dat de executie van Mussert is gefilmd om te voorkomen dat hij zou worden verheerlijkt en dat daarbij beweerd zou worden dat hij nog zou leven. Of het om een gerucht gaat of dat het filmen van de terechstelling daadwerkelijk heeft plaatsgevonden kunnen we kort zijn, er IS gefilmd.
Want in de archieven van de overheid viel te lezen dat er op 7 mei 2021 een film zal worden gepubliceerd waarop de executie en de laatste woorden van Anton Mussert te zien zullen zijn.
...lees hier verder over 'de laatste woorden van Mussert'...

Elf weetjes over Anton Adriaan Mussert

Weetje 01
Anton Mussert trouwde in 1917 met Maria (Rie) Witlam, zijn tante, een zus van zijn moeder. Anton was toen 23, zijn aanstaande vrouw 41.

Weetje 02
Op de vraag wat er met de Joden zou gebeuren als hij aan de macht kwam antwoorde Mussert: "Dat is geen vraagstuk, zij zullen eenvoudig verdwijnen, ik ben een vijand van de Joden en zal dat altijd zijn."
Dit was nog voordat de Duitsers Nederland bezetten.

Weetje 03
Anton hield zich niet bepaald aan de huwelijkse geloften. In Naarden kwam Mussert veel in villa 'Eik en Linde' aan de Amersfoortsestraatweg 36, hij had aan zijn nicht Helena het geld voor de aankoop geleend en in ruil een gouden ketting gekregen. Met de 29 jaar jongere dochter van Helena had Anton jarenlang een verhouding, moeder en dochter hadden daar geen enkele moeite mee omdat zij enorm tegen Mussert opkeken.
De dochter, Miep Mijnlieff (geboren 23 februari 1923 in Utrecht), die eigenlijk Maria Cornelia Mijnlieff heette en ook wel Marietje werd genoemd, was een nichtje van Anton Mussert. Haar moeder, Helena, was een nicht van zowel Anton Mussert als van zijn vrouw Rie Witlam.

Miep trouwde op 15 september 1949 met Frederik (Frits) Hendrik Rompelman (ook uit een NSB gezin) en werd een begrip in de Briardwereld, een hondenras. Zij schreef er een boek over en werd keurmeester voor de Briard en andere rashonden.
Tot 2014 was zij actief voor de Nederlandsche Briard Club en overleed op 3 februari 2016 op 92-jarige leeftijd, zij heeft altijd volgehouden dat Anton Mussert geen landverrader was. Op 10 februari werd zij in besloten kring gecremeerd.

In april 1945 werden Musserts vrouw, Helena en Miep gearresteerd, maar nimmer veroordeeld. Of er, zoals vaak wordt beweerd, geld en spullen van Joden door Mussert richting Helena en Miep zijn gesluisd, waarvan zij nog jaren hebben kunnen 'genieten', is een hardnekkig gerucht waarvoor ik geen enkele harde aanwijzing heb kunnen vinden. Wel zijn er door de politie direct na de oorlog spullen bij de villa in beslag genomen, zelfs een kluis die in de tuin begraven lag die zou toebehoren aan Mussert.
Later, na de oorlog, trok de toenmalige burgemeester van Naarden in de villa die inmiddels plaats heeft gemaakt voor een aantal andere gebouwen.

Weetje 04
In 1956 werd er een poging ondernomen om de resten van Mussert te roven, na onderzoek bleek dat de dieven weliswaar resten hadden gestolen, maar die waren niet van Mussert.
Toch is er een mythe ontstaan rondom de resten die wél waren meegenomen waarvan een Vlaams-nationalistische beweging beweerde dat ze wel degelijk van Mussert waren.

Weetje 05
In Lunteren staat een muur waarop Anton Mussert vaak zijn speeches hield. Het NIOD wil dat deze muur behouden blijft als symbool van de NSB. Het CIDI wil de muur juist weg hebben om te voorkomen dat de plek een bedevaartsoord wordt. Momenteel is de muur sterk in verval en overwoekerd door planten, ze vormt een deel van de afscheiding van een camping.
Begin 2017 werd een eventueel besluit over het restaureren van de muur en om deze op de monumentenlijst te plaatsen doorgeschoven naar de toekomst.
In februari 2018 besloot de regering de muur te behouden, deze mag definitief niet worden gesloopt.

Weetje 06
Houzee is een uiting van vreugde, echter, het werd ook dé groet van NSB'ers zoals de Duitsers 'Heil Hitler' gebruikten als ze elkaar begroetten. Het lijkt dus dat dit een omstreden uiting was en zou blijven, maar niets is minder waar.
Zelfs het Koningshuis bezigde de kreet, formeel is het Hou Zee, oftewel, vaar wel, blijf op koers.

Weetje 07
NSB'ers van het eerste uur noemden aanhangers die in de oorlog lid van de NSB waren geworden meikevers, dat had een dubbele reden.
In mei 1940 hadden de Duitsers Nederland bezet en de meikever is een beestje dat het liefst naar buiten komt als de omgeving hem bevalt, zo in het voorjaar. Vandaar dat een ander woord voor huichelaar in Amsterdam 'meikever' is wat echter niet vaak meer gehoord wordt, maar dat is met wel meer Amsterdamse woorden zo.

NSB'er is ook een scheldwoord, het wordt gebruikt om een verrader te duiden. Toch wordt dit woord niet vaak gehoord omdat er een dubbele lading aan kleeft. Veel Joden zijn niet alleen door de NSB verraden, maar ook door Nederlanders.

Weetje 08
Mussert stierf als rijk man, ik schreef al dat hij hoogstwaarschijnlijk bezittingen probeerde weg te sluizen via zijn vriendin en haar moeder, na de oorlog bleek hij vijf huizen en enkele bedrijven te bezitten. Zijn vermogen liep tegen de miljoen gulden, in werkelijkheid zal dit vele malen hoger zijn geweest. De NSB-leider perstte tijdens de oorlog bedrijven en Joodse families af en roofde bezittingen van weggevoerde Joden. Loe de Jong schetste ook over Mussert een verkeerd beeld, hij noemde hem een saaie burgerman, een beeld wat schril afsteekt bij zijn handel, wandel en liefdesleven.

Weetje 09
Karel Johannes Frederiks stelde met collega Jan van Dam een lijst op met bevriende Joden, waarvan enkele uit de kring rond Anton Mussert kwamen. Mussert zorgde voor de nodige veiligheid rond de groep die de 'Mussert Joden' werd genoemd. Overigens mocht dat niet baten, want iedereen werd alsnog gedeporteerd.

Weetje 10
Jo Mussert, een broer van Anton, verloor op 14 mei 1940 het leven. Hij was militair en werd verdacht van verraad waarop hij werd doodgeschoten, na de oorlog kreeg hij eersherstel omdat er geen enkele aanwijzing was voor hetgeen men hem van verdacht had.

Weetje 11
Anton noemde zich ook graag Antoon noemen.

Was Mussert eigenlijk wel tegen de Joden?

De vraag popt op, het is februari 2018, ik plaatste een stukje op Facebook over de muur van Mussert die mag blijven staan, een wonderlijke beslissing omdat er voldoende is dat ons herinnert aan de verschrikkingen uit de Tweede Wereldoorlog.
Een discussie was het niet waard, de opmerking van een oud leraar geschiedenis dat Anton Mussert geen anti-semiet was. Er zijn toespraken van hem bewaard gebleven waarin hij ondubbelzinnig de Joden in Nederland de wacht aanzegt.

Mussert was een anti-semiet in hart en nieren, laat daar geen misverstand over bestaan.

Anton Adriaan Mussert

In 1934 kwam Adolf Hitler in Duitsland democratisch aan de macht, maar drie jaar eerder richtte Anton Mussert samen met Cornelis van Geelkerken de fascistische beweging NSB (link) op. Pas in 1936 richtte de beweging van Mussert zich op Joden.
Mussert werd op 11 mei 1894 in Brabant te Werkendam geboren. Vlak na de Eerste Wereldoorlog werd hij ingenieur bij Rijkswaterstaat, zijn carrière ging voorspoedig want in 1920 werd hij ingenieur bij de Waterstaat van de provincie Utrecht.
Mussert stak zijn politieke voorkeur nimmer onder stoelen of banken, zo sprak hij er schande van dat Nederland akkoord was gegaan met de herstelbetalingen die Duitsland als agressor in de Eerste Wereldoorlog moest betalen.

Mussert sloot zich aan bij Belgische en Duitse bewegingen en richtte dus in 1931 met van Geelkerken de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) op naar voorbeeld van de Partito Nazionale Fascista Van Benito Mussolini in Italië. Het idee was dat de Nederlandse regering te slap was om het hoofd te bieden aan de economische crisis. De democratie moest wijken voor een daadkrachtig optreden om de belangen van Nederland te beschermen.
Omdat Mussert ook 'fan' van Hitler was nam hij ook uit dienst gedachtengoed punten over, alleen de rassenleer liet hij weg omdat hij bang was dat dat nog te ver ging in het voor Joden tolerante Nederland. Ons land stond in die tijd te boek als een van de meest tolerante landen, in Amsterdam waanden Joden zich tot 1940 het veiligst om te wonen.

Hitler
Mussert zag een groot rijk in het verschiet, Nederland moest een provincie worden van Duitsland. Hitler ging enkele stappen verder, die wilde een groot Duits Rijk waaronder zoveel mogelijk landen zouden vallen.
In 1935 behaalde de NSB een grote overwinnig tijdens de provinciale verkiezingen, hij kreeg acht procent van de stemmen, met name het platteland steunde hem electoraal. Hierna werd de beweging radicaler en ging zich richten op Joden en werd het programma van de NSDAP van Adolf Hitler de leidraad.

Toch zou het de Nederlandse nazi's niet helpen want twee jaar later raakte hij de helft van zijn aanhang kwijt tijdens nationale verkiezingen, met name andere rechtse bewegingen profiteerden. Mussert leek dus op het verkeerde paard te hebben gewed. Toen de Duitsers in 1940 ons land binnenvielen hadden ze weinig interesse in Mussert.

Mussert was bang dat de SS in Nederland de rol zou innemen die hij voor de NSB in gedachten had, dat liep anders want de NSB mocht zich wel profileren als de rechterhand van de Duitsers, maar zij werden niet bewapend, zoals Mussert wel graag wilde. Gesprekken daarover met Adolf Hitler (onder andere op 23 september 1940 in Berlijn) liepen steevast op een deceptie uit voor Anton want Hitler liet alsnog een Nederlandse tak van de SS oprichten.
Als troost mocht Mussert zich 'leider van het Nederlandse volk' noemen en de WA behouden.

Tussen 27 augustus 1940 en 17 november 1944 schreef Mussert ettelijke brieven en nota's aan Adolf Hitler, in het begin gingen die vooral over de NSB en hoe goed die toch wel niet was en zou passen in de plannen van Hitler. Later schreef hij over de politieke toestand in ons land. Het doel van Mussert was vooral een staat naast Duitsland te creêren in plaats van een volledige integratie.

Een van zijn opmerkingen op 27 augustus 1940:
"Dat het Nederlandsche volk een Germaansch volk is, behoef ik niet uiteen te zetten. Een klein deel is in den loop der jaren gemengd met Joden, personen uit de Oost-Indische en West-Indische volkeren. Het zal noodig zijn de levensruimte, die de Führer aan het Nederlandsche volk in Europa toebedeelt, zooveel mogelijk vrij te maken van Joden."
Een maand later drukte hij Hitler de hand.

WA
De WA (weerbaarheids-afdeling) werd in 1932 opgericht met als taak de NSB tegen aanvallen van politieke tegenstanders te beschermen, in 1935 verbood Colijn de WA. Mussert werd er alleen maar strijdvaardiger door.
Gefrustreerde militairen werden lid van de WA, schermutselingen liepen vaak flink uit de hand, de politie kon weinig uitrichten. Nadat de druk uit de politiek toenam hield de WA per 1 januari 1936 alsnog formeel op te bestaan. Onder andere bleven grote groepen ex-WA'ers elkaar ontmoeten en behield Mussert een elite-eenheid om zich heen die op een bepaald moment de 'Mussert Garde' heette.

Toen de oorlog een feit was stond Mussert niets meer in de weg de WA nieuw leven in te blazen, in zwart uniform marcheerde de militante tak van de NSB door de straten. Bekendste WA'er was Hendrik Koot (link) die de dood vond in 1941 in Amsterdam.
De WA heeft nooit echt vaste voet aan de grond gekregen, met name omdat ze ongewapend waren. Veel WA'ers liepen over naar de NSKK, een met de WA vergelijkbaar onderdeel van de NSDAP, de politieke partij van Adolf Hitler. Rond de 10.000 leden had de Nederlandse tak (Staffel W.B.N. N.S.K.K. wat stond voor Staffel des Wehrmachtsbefehlhabers in den Niederlande) van de NSKK die in alle bezette gebieden afdelingen had. De NSKK had voornamelijk de logistieke taak de SS te ondersteunen, er werd veel chauffeurswerk gedaan.
De NSKK bestond in Duitsland sinds 1931.

NSB op zijn top
Het hoogtepunt van de NSB lag in 1941 toen de beweging 90.000 leden telde. In 1934 was dat nog 33.000, in 1943 en 1944 lag dat aantal rond de 70.000. Vanaf 1935 waarschuwden alle kerken in Nederland tegen het opkomend fascisme met als exponent de NSB van Mussert. Dat had effect want doorgaans luisterden volgelingen naar hun voorgangers.
De NSB was sterk gericht op Duitsland, Mussert zag ons land het liefst onderdeel worden van onze oosterburen, in een programma dat Mussert op 27 augustus 1940 schreef pleitte hij er bij Hitler voor dat er een 'Bond der Germaanse volkeren' onder leiding van Adolf Hitler zou worden gevormd, maar Hitler had grotere plannen. Het stuk zou later als bewijs dienen bij de rechtszaak tegen de leider van de NSB. Mussert reisde meerdere malen af naar Berlijn, voor het laatst in 1942, het lukte hem nimmer Adolf Hitler te overtuigen.

Het idee dat Mussert en zijn NSB de alleenheerschappij zouden krijgen in Nederland onder bevel van Hitler viel nooit in goede aarde. Naar verluidt hadden zowel Hitler als de hoge Duitse officieren in Nederland een hekel aan Mussert en wantrouwden zij hem.
Wraak nam Mussert op zijn eigen politieke vrienden die hij uit de NSB zette. Het mocht niet baten, Mussert was extreem gehaat onder de Nederlanders. Zijn dood op 7 mei 1946 kwam als een zucht van verlichting.

Lees meer over Mussert in dit PDF (141 Kb)