De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Geheim ziekenhuisje in Amsterdam

Over het verzet van artsen in de Tweede Wereldoorlog zijn enkele interessante boeken geschreven en verschenen er wat korte documentaires. In 2010 verscheen Witte Jassen en Bruinhemden van 'Redactie Medisch Contact', Hannah van den Ende bracht in 2015 'Vergeet niet dat je arts bent' uit.

Verzet zonder geweld, haast ondenkbaar, maar in de Tweede Wereldoorlog pleegden artsen en studenten geneeskunde wel degelijk geweldloos verzet. Artsen moesten gewoon hun werk blijven doen, maar stonden daarmee wel voor een dilemma. Gelijk aan de Kultuurkamer stelden de Duitsers een lidmaatschap van de Artsenkamer verplicht, als ze geen lid werden kon de bezetter het hen bijzonder lastig maken, meewerken betekende dat Joden niet meer behandeld mochten worden.

De nazi's ontzegden dus niet alleen medische zorg in de kampen, maar ook in de bezette steden. Tevens werd er een onmenselijke druk op de artsen uitgeoefend om gehandicapten en mensen met een psychische aandoening euthanasie te laten ondergaan. Hier hadden de meeste artsen grote moeite mee. Op 24 augustus 1941 leidde dit tot een landelijke medische verzetsorganisatie: 'Medisch Contact'.

Er is niet al te veel bekend over de heldhaftigheid van artsen tijdens de bezetting, een van de plekken waar in het geheim zorg werd verleend aan met name verzetsmannen die gewond waren geraakt was de Jan van Goyenkade 1. Tegenwoordig is daar een kliniek gevestigd, maar reeds in de oorlog werd hier zorg verleend. Het woonhuis was deels ingericht als ziekenhuisje, de financier was Heineken.

Medisch Contact

Veel Nederlanders werden tewerkgesteld in Duitsland, enkelen wisten hieraan te ontkomen door het overleggen van een verklaring van een arts waarin stond dat de betrokkene wegens een handicap of besmetting niet in staat was te voldoen aan de oproep om in Duitsland te gaan werken. In ziekenhuizen doken velen onder, niet dat dat ideaal was, maar alles was beter dan niets.
De artsen waren als intellectuelen zeer verontwaardigd door de brute overval van de Duitsers op ons land. Het oprichten van de Artsenkamer en het verbod om Joden te helpen stuitte op grote weerstand onder hen, de deportaties van Joden druiste tegen de menselijkheid in, zo oordeelden de artsen en medisch studenten. Slechts een enkele dokter werd overigens lid van de Artsenkamer waarmee deze een grote mislukking werd.
Rond de 300 artsen werden door de Duitsers als vergelding opgepakt en gevangen gezet in Vught. Als reactie hierop haalden alle andere dokters hun naamplaatjes van de deur zodat het niet meer zichtbaar was of ze dokter waren. NSB'ers schilderden met witte verf de volgende dag het woord 'arts' op de gevels van de artsen.
De Duitsers konden door de actie van de artsen ook geen beroep meer op hen doen. Lichte paniek brak uit waarop de bezetter opdracht gaf alle opgepakte artsen weer naar huis terug te laten keren, prompt schroefden alle artsen hun naamplaatjes weer op de deur.

Afplakactie
De actie van de artsen om hun naambordjes van de deur te halen werd later 'afplakactie' genoemd, dat kwam doordat veel artsen in plaats van het verwijderen van het bordje met een pleister het woordje 'arts' aan hun gevel afplakten.



De Duitsers geloofden dat doofheid erfelijk was en de zuiverheid van het Arische ras zou aantasten. Naar schatting 15.000 Duitsers werden reeds voor de oorlog gesteriliseerd. Doven in Nederland werden door de bezetter verplicht om een band om de arm te dragen waarop 'Taub' (doof) stond. Rond de 700 Joodse doven zijn als onderdeel van de vele Jodendeportaties weggevoerd uit Amsterdam naar de concentratiekampen. Bij de ingang van de concentratiekampen werden de doven uit de rijen gehaald en direct naar de gaskamer gestuurd. Niemand van hen is teruggekeerd. Op het Hortusplantsoen staat onderstaand monument voor de weggevoerde Joodse dove slachtoffers.


Op 1 maart 1943 werden alle bewoners en personeelsleden van de Joodse Invalide (link), een tehuis voor mindervaliden, met veel geweld van hun bed gelicht en gedeporteerd. In de Joodse Invalide huisden ruim 400 bejaarden, lichamelijk gehandicapten, blinden en doven.
De Duitsers hadden een wet ingevoerd die bepaalde dat psychiatrisch patiënten gesteriliseerd moesten worden en gehandicapten verplicht euthanasie moesten plegen. Aan deze wet is nimmer gehoor gegeven door de artsen. Hiermee zijn de artsen de beroepsgroep die het meeste verzet hebben gepleegd tegen de Duitsers. Er waren rond de 7.000 artsen, 6.200 van hen sloten zich aan bij Medisch Contact.

Via 'Medisch Contact' hielden de artsen elkaar op de hoogte van acties en methoden om weerstand te bieden aan de druk van de Duitsers. Na de bevrijding kwam het blad 'Medisch Contact' uit, het bestaat nog steeds.
Er is een penning ontworpen die werd uitgereikt aan artsen die actief waren geweest in het het Artsenverzet gedurende de Tweede Wereldoorlog. De afbeelding toont een hakenkruis omstrengeld door de esculaapslang met als opschrift: 'Alleen een vrij man kan een goed geneesheer zijn'.


Levend verbrand

De Duitsers waren gruwelijk wreed, de verhalen daarover zijn talrijk. Wat weinigen weten is dat veel gehandicapten uit ziekenhuizen en van straat werden gehaald en direct gedeporteerd werden. De meeste treinen gingen richting Auschwitz. Om de gaskamers en verbandingsovens aan te zetten vonden de nazi's vaak niet nodig, immers, de slachtoffers waren toch niet in staat om te werken en niemand zou ze missen.
Zodra de trein aankwam in Polen werden de gevangen genomen hulpbehoevenden bijeen gedreven en in een grote kuil gegooid, petroleum en houtblokken deed de rest.

In zijn kroniek over de Tweede Wereldoorlog schreef Loe de Jong hier aldus over:

De vrachtauto's voerden hen niet naar de gaskamers maar naar een van de grote langgerekte kuilen
waarin de lijken van vergasten verbrand werden. Hoog laaiden er de vlammen op.
De pas aangekomenen werden er middenin gesmeten.



Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme