De Dokwerker

Joodse begraafplaats Zeeburg

Ik zag het woord 'Jodenmanussie' ergens staan en dacht dat het wellicht een negatieve betekenis zou hebben. Niets is echter minder waar.

Het betreft hier de grootste Jodenbegraafplaats van Europa, zestien voetbalvelden groot. De plek ligt verscholen aan de Kramatweg naast het Flevopark, achter onkruid en wordt ook niet meer onderhouden. Totdat... maar daarover straks meer.

Deze Joodse begraafplaats ligt in Zeeburg en deed dienst van 1714 tot halverwege de Tweede Wereldoorlog totdat het veld te vol werd en er een nieuwe begraafplaats werd ingericht voor Joden. Op Jodenmanussie kwamen voornamelijk arme Joden te liggen, vandaar dus ook dat de begraafplaats op een gegeven moment te vol werd om overledenen nog op een waardige manier ter aarde te bestellen.

Er liggen zo'n 170.000 mensen begraven, exact is dat niet meer na te gaan omdat veel graven zijn zijn vergaan; botten, hout en aarde zijn door elkaar heen vermengd. Ook werden arme Joden vaak in sinaasappelkistjes begraven of zelfs helemaal zonder kist.

Jodenmanussie

De begraafplaats werd in de volksmond Jodenmanussie genoemd, de meest aannemelijke verklaring voor deze bijnaam is dat er Joden werden begraven die tot de arbeidersklasse behoorden. 'Manussie' betekent 'hand', dit verklaart ook de uitdrukking 'hij is een manussie van alles' wat zoveel betekent als 'hij kan allerlei klusjes doen, hij is goed met zijn handen'.

In 2014 bestaat de begraafplaats driehonderd jaar. Dan moet de begraafplaats zijn opgeknapt maar daar is veel geld voor nodig. De Stichting Eerherstel Joodse Begraafplaats Zeeburg (link) werd opgericht om deze vergeten dodenakker in ere te herstellen. Er staan nog zo'n 200 stenen maar sinds de jaren 80 is de begraafplaats afgesloten voor publiek die er hun honden en kinderen lieten spelen.
Op 1 juli 2012 werd wel al de gerestaureerde toegangspoort officieel geopend.

Weetje 01
In 1956 verkocht de beheerder een deel van de begraafplaats aan de gemeente Amsterdam zodat de Flevoweg kon worden aangelegd, de resten van stoffelijke overschotten die werden gevonden liggen herbegraven op de begraafplaats van Muiderberg.

Weetje 02
Pas toen de inmiddels overleden schrijver Boudewijn Buch schande sprak van de slechte staat van onderhoud van Jodenmanussie werd er besloten de begraafplaats te renoveren.

Weetje 03
De begraafplaats was op een gegeven moment 'vol' omdat Joden niet op elkaar worden begraven en bestaande graven nimmer worden geruimd.