De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Oskar Schindler

Je maakt geen lijstjes van wie er de meeste Joden redde, of het helfhaftigst was tijdens de oorlog. Maar naast Tante Truus (link) en Raoul Wallenberg (link) Oskar Schindler is Oskar Schindler een van die mensen die bij velen indruk hebben gemaakt. Bij Schindler is dat niet in de laatste plaats vanwege de film 'Schindlers List' van Steven Spielberg.

Ontegenzegelijk zijn er meer helden en heldinnen, ik benoem een groot aantal van hen elders op deze site (link)

In het kort
De Tsjech Oskar Schindler was een oppurtunist, hij werd lid van een politieke pro-nazi beweging om daar voordelen uit te halen. Tijdens de oorlog perste hij rijke Joden af en maakte gebruik van goedkope Joodse arbeidskrachten. Het vermogen dat hij vergaarde zette hij later in om bijna 1.100 (801 mannen en 297 vrouwen) Joden te helpen. Hij overleefde de oorlog.

De handige zakenman Oskar Schindler

Als Oskar in 1905 wordt geboren bestaat het latere Tsjechiëe nog niet, er zijn een aantal deelstaten die onder Oostenrijks-Hongaars bestuur vallen. Pas na de Eerste Wereldoorlog (1918, Oskar is dan 13) ontstaat Tsjechoslowakije, vanaf 1993 spreken we van Tsjechië en Slowakije als afzonderlijke landen. Schindler is geboren in een deel dat nu onder Tsjechisch bestuur valt.
Tsechië (we noemen het maar zo voor de eenvoud) valt al vroeg onder de invloedsfeer van de Duitsers als zij het gebied in 1939 inlijven, net als ze met Oostenrijk en Polen deden. Schindler sluit vriendschappen met Duitsers en Tsjechische nazi-gezinden. De inlijving van Polen ziet hij als een kans om vermogen te vergaren en vertrekt naar het Poolse Krakau, zijn vrouw laat hij achter. Schindler ligt goed bij de dames, waar hij gretig gebruik van maakt.

De Joden ervaren in Polen de repressie van de Duitsers stevig aan den lijve en vertrekken naar, onder andere, Nederland en verkopen hun bezittingen. De Joden mogen dan ook niet meer investeren of bedrijven hebben. Oskar dwingt een groep rijke Poolse Joden hem geld te lenen zodat hij een bedrijf kan opzetten dat hij laat leiden door de Joodse boekhouder Itzhak Stern.
Wat weinigen weten is dat Stern op zijn beurt Schindler manipuleerde. Hij zorgde ervoor dat Oskar zich schuldig ging voelen over het gebruik van goedkope Joodse arbeidskrachten. Zo liet hij een oude man die totaal niet in staat was om te werken, maar die wel was aangenomen als 'onmisbare kracht', zijn dankbaarheid tonen aan Oskar.
Later zag Schindler de razzia's in de Poolse getto's en kwam hij in contact met de zeer wrede kampcommandant Amon Gõth. Onder zijn bewind van een concentratiekamp nabij Krakau kwamen tienduizenden om het leven waarvoor hij na de oorlog ook verantwoordelijk werd gehouden. Hij werd veroordeeld tot de dood, een vonnis dat ook uitgevoerd werd, hij werd opgehangen.

Schindler en Gõth waren bevriend, Schindler had werkers nodig en Amon geld voor zijn exorbitante levensstijl. In de film van Spielberg komt de ziekelijke geest van de nazi zeer nadrukkelijk naar voren als hij dagelijks vanuit zijn villa op veilige afstand lukraak wat gevangenen Amon doodschiet.
Schindler koopt Gõth om, hij wil zijn personeel houden die op transport dreigen te worden gesteld. Toch lukt het plan niet helemaal, de trein met mannen komt aan, maar de trein met vrouwen gaat alsnog richting Auschwitz. Hier zijn meerdere lezingen over, maar de twee meest aannemelijke zijn:
  1. Gõth speelde dubbelspel omdat Schindler ook de Joodse huishoudster/ maitresse van Gõth vrij wilde kopen, zij werd stelselmatig door Gõth mishandeld en verkracht. Gõth wilde haar na de oorlog meenemen naar Berlijn, Schindler maakte Gõth duidelijk dat dat een onmogelijkheid was en vreesde voor haar leven
  2. Een andere mogelijkheid is dat Gõth doorzien werd door zijn superieuren en door hen afgezet vanwege het achterhouden van Joodse bezittingen die toebehoorden aan het Duitse Rijk, alle beslissingen die Gõth genomen had zouden zijn teruggedraaid, waaronder de uitlevering van honderden arbeiders aan Schindler

Veel doet het er niet toe. Schindler ging naar Auschwitz en wist daar de kampcommandant om te kopen met een zakje diamanten. Het lukte Oskar alsnog de vrouwen en kinderen uit de gaskamers te houden, hij had dus tweemaal betaald voor dezelfde groep. Omtrent deze lezing maak ik een voorbehoud, waarschijnlijk kwam de trein via een omweg gewoon aan in Brünnlitz en is Oskar helemaal niet in Auschwitz geweest.

Toen de Duitse overgave bekend werd gemaakt wist Oskar dat hem geen mooi lot beschoren was, hij zou gezien worden als nazi en kon dus niet anders dan naar Argentinië vluchten. Hij werd herenigd met zijn vrouw, maar scheidde niet veel later, hij leefde na een faillisement tot 1974 in Duitsland waar hij op 66-jarige leeftijd arm overleed.
Bij het gedenkcentrum Yad Vashem in Jeruzalem staat een standbeeld ter ere van Oskar Schindler.

Invloed Emilie, zijn vrouw

Uit de film van Spielberg komt het niet naar voren, maar getuige de onderscheiding 'The Righteous Among the Nations' die zijn vrouw Emilie kreeg van Yad Vashem blijkt dat zij een grote invloed had op Oskar. Na de oorlog verliet hij haar voor een ander, deze vrouw was al zijn minnares toen hij na de oorlog met haar en zijn vrouw naar Zuid-Amerika vertrok.
Na de scheiding bleef Emilie alleen achter en haar man 'trouw', ook toen hij in 1974 overleed. Zij ontving een uitkering uit Israël en overleed zelf op 93-jarige leeftijd in 2001. Haar laatste wens was om naar Duitsland terug te keren, De Duitse regering probeerde dit voor haar te regelen, maar voor het zo ver was overleed zij in een ziekenhuis in Argentinië. Wel ligt zij in Duitsland begraven.
Emilie was niet te spreken over de film van Steven Spielberg omdat er voor zowel haar als voor Stern een te bescheiden bijrol was weggelegd, wat niet klopte met de werkelijkheid.

Als je het over Oskar Schindler hebt wordt in één adem 'The List', 'die Liste', genoemd. Schindler moest een lijst maken met daarop de namen van Joodse arbeiders die voor hem onmisbaar waren. Deze lijst werd samengesteld door Itzhak Stern, de boekhouder. In de film lijkt het alsof Oskar alle namen van buiten kende en zo de lijst maakte, Stern zou enkelt achter de typemachine hebben gezeten.


In werkelijkheid heeft Stern voor een groot deel de lijst samengesteld. Er waren werknemers die totaal niet in staat waren te werken, ook stonden er Joodse advocaten en andere rijken op. Die waren wel in de fabriek aanwezig, maar er waren meer arbeiders dan nodig. De rol van Itzhak Stern is dus aanmerkelijk groter dan wordt aangenomen.
En ook wat dit punt betreft zijn er verschillende lezingen, de lijst zou door Marcel Goldberg zijn opgesteld, een Jood die in het kamp werkte en 1.200 Joden op een lijst plaatste. Ik vraag me af waarom hij als corrupte medewerker van de SS zoveel werknemers van Schindler op de lijst had gezet.

Het doet niets af aan de daden van Oskar Schindler, zonder hem, zijn charme, lef, contacten en geld was het nooit gelukt bijna 1.100 Joden van een gewisse dood te redden.

In Argentinië runden Emilie en Oskar na de oorlog een bontfokkerij, dat werd geen succes waarop Oskar van zijn vrouw scheidde en ging samenwonen met zijn maitresse die hij al vanuit de oorlog kende.
Oskar keerde terug naar Duitsland, Emilie bleef in Zuid-Amerika. Oskar had veel problemen met zijn gezondheid en kreeg van tijd tot tijd geld uit Israël van de zogenaamde Schindler-Joden. Oskar ging veel op bezoek bij hen. In 1962 plante hij een Johannesboom aan de Laan van de Rechtvaardigen bij Yad Vashem, maar de toegezegde 'The Righteous Among the Nations' erkenning werd hem op het laatste moment niet gegund omdat er teveel verhalen waren dat Oskar Joden bestolen en mishandeld zou hebben.
Bijna twintig jaar na zijn dood kreeg Oskar op 24 juni 1993 alsnog de onderscheiding, net als Emilie.

Op 24 september 1974 zou Oskar een pacemaker krijgen, tijdens de operatie raakte hij in coma, op 9 oktober 1974 overleed hij. De Schindler-Joden lieten hem in Jerusalem op een Katholieke begraafplaats begraven. Emilie was daar niet bij aanwezig, zij bracht in 1996 haar biografie uit waaruit een scherper beeld naar voren komt over de rol van oskar, Stern en Emilie zelf.

Andere kant van Schindler

David Crowe deed jarenlang onderzoek naar het leven van Oskar Schindler, hij kon zich daarbij baseren op veel documenten. Er komt een genunanceerder beeld uit naar voren over Oskar. Een beeld dat naar mijn mening passender is dan als je naar de film van Spielberg kijkt. Die baseerde zich op veel oudere informatie en bagatelliseerde de rol van Stern en Emilie. Maar nogmaals, zonder Schindler waren er bij lange na niet zoveel Joden gered.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme