De Dokwerker

De belangrijkste geschiedschrijver

Gelijk maar een kanttekening, op de website van het NIOD valt te lezen: "Dr. Loe de Jong overleed op 15 maart 2005. Hoewel er sinds het verschijnen van Het Koninkrijk veel nieuw onderzoek is verricht, geldt zijn werk nog steeds als belangrijk referentiepunt voor een ieder die zich bezighoudt met de Tweede Wereldoorlog in Nederland en Nederlands-Indië.
En daar lees ik de nuance die ik zocht nadat ik meer en meer begon te twijfelen aan de onvoorwaardelijke oprechtheid van Loe de Jong.

Louis de Jong

Als je zoekt op Lou of Loe, er staan reacties, blijkbaar maakt het dan ook niet uit hoe je hem noemt, het past eigenlijk wel bij hem, het is maar net hoe de wind waait. Amsterdammer Louis de Jong wordt op 24 april 1914 geboren in een Joods gezin, op dezelfde dag werd zijn broer Sally geboren, Loe had dus een tweelingbroer waarover hij altijd heeft gezwegen, zijn goed recht uiteraard.

Loe de Jong is altijd jaloers geweest op Sally die medicus was, maar Sally wist niet naar Londen te vluchten, zoals Loe wel kon. Sally en diens vrouw werden door de Duitsers vermoord. Na de oorlog was Loe eerder blij dan rouwig om het verlies van zijn tweelingbroer waar hij altijd tegenop had gekeken. Deze ietwat merkwaardige omstandigheid kwam overigens pas vele jaren later aan het licht toen Ischa Meijer en Ivo Niehe De Jong interviewden.
Of het zo was zullen we nooit weten, maar Sally was tot aan zijn onfortuinlijke dood binnen de familie De Jong geliefder dan zijn broer. Tegenover Meijer erkende Loe dat hij gek op de aandacht voor zijn werk was, ook komt zijn jaloezie ter sprake als Meijer hem daarnaar vraagt en Loe moet toegeven dat zelfs na de oorlog, Sallys' dood was toen al bevestigd, hem nog afgunstige gevoelens bekropen als hij aan Sally dacht.

Oorzaak
Zeker zullen we het nooit weten, maar Sally overleed hoogstwaarschijnlijk in april 1945 nadat twee jaar daarvoor zijn vrouw al in Auschwitz was vermoord. De oorlog was in Nederland dus al voorbij, maar in enkele kleine kampen zaten nog wekenlang Joden als ratten in de val. Zo ook in Werkkamp Wernigerode, dat in april 1945 werd bevrijd.
Sally had een rapport geschreven onder de naam 'De Ondergang van het Nederlandsche Jodendom' dat later door andere historici gebruikt werd als referentie. Het rapport omvatte slechts 23 pagina's, maar was indrukwekkend en vond zijn weg naar Londen waar de regering in ballingschap vertoefde. Prins Bernhard deelde het met Loe die toen nog niet wist dat zijn eigen broer het had opgesteld.
Het moet Loe gestoken hebben dat Jacques Presser in 1965 'Ondergang: De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom 1940-1945' uitgaf, bijna gelijknamig aan het rapport van zijn broer.

In 1993 liet Loe de Jong door Peter van Deutekom van Dagblad Trouw optekenen dat zijn broer Sally 'orgineler' was dan hij en dat hij het niet kon verkroppen dat Sally Cum Laude was afgestudeerd terwijl Loe net aan een zesje haalde. Onder het excuus 'we moeten de oorlog weerstaan', vluchtte Loe het land uit. Hij ziet een taxi maar kruipt voor en laat anderen aan hun lot over.
Daarbij aarzelt hij ook geen moment als de taxi maar vijf van de zeven leden van de familie De Jong kan meenemen, opa en oma worden ter plekke opgeofferd door Loe de Jong.
Loe, zijn vrouw Liesbeth, zijn vader en moeder en zijn zus Jeannetje kunnen wel mee. Toch halen ook zijn ouders en zus Engeland niet, Loe en zijn vrouw laten ook hen achter. Allen zullen de oorlog niet overleven.
Loe zou in 1993 verklaren: "Tegenover mijn broer stond ik met jaloezie, van mijn zusje hield ik niet echt en van vader en moeder moest ik niet veel hebben."

Documentaire over De Jong

Journaliste Simonka de Jong is een Nederlands journaliste die in 2011 een documentaire maakte over haar 'opa Loe'. Het zwijgen van Loe de Jong ging niet over het werk van Loe, maar over de relatie binnen de familie en vooral die met zijn tweelingbroer Sally. Het wonderlijke is dat deze documentaire een beetje wordt weggestopt alsof Simonka er niet meer aan herinnerd wil worden, wellicht is dit ingegeven door haar familie omdat er volgens hen geen evenwichtig beeld van opa in naar voren kwam.
De familie De Jong ontdekte na het overlijden van Loe in 2005 persoonlijke documenten, waaronder foto's, over zijn tweelingbroer Sally, het verwonderde de familie omdat de twee kinderen van Sally (Daan en Abel) aan hun oom Loe vaak vragen hadden gesteld over hun vader, de tweelingbroer van Loe.

De kinderen van Loe en Liesbeth zaten in de oorlog ondergedoken en overleefden de bezetting. Roel, zoon van Loe, zei in 2011 niet blij te zijn met de toen op handen zijnde documentaire van zijn nicht Simonka. Volgens hem was zijn vader een warm mens en zijn de gevoelens ten opzichte van zijn broer en het weghouden van de documenten voor de kinderen van Sally voortgekomen uit andere motieven. Zo zou Sally met Mengele hebben samengewerkt aan experimenten op tweelingen, iets wat op geen enkele wijze kan worden gestaafd en nader onderzoek ook niets in die richting opleverde.
Volgens Roel was er na de oorlog sprake van een hechte familie, hoewel zij elkaar niet overliepen. Roel is niet gevraagd naar een reactie op de omstandigheid dat zijn vader bijna iedereen achterliet en in feite aan de nazi's uitleverde om samen met zijn vrouw naar Londen te kunnen vluchten.

Opmerkelijk is tevens dat Roel toegaf dat je zijn vader pas echt leerde kennen als je de interviews met hem bekeek of teruglas. In 1980 overleed Liesbeth, de vrouw van Loe de Jong. Loe ontmoette Riel waarbij hij introk, tot een band met de familie van Loe is het nooit gekomen. Aanvankelijk ging Riel nog wel met Roel om, maar door een hoogoplopend conflict verwaterde ook dat.
Het is jammer dat een familie verscheurd raakte en dat geen een lid wilde afstappen van de eigen sterke mening. Het typeert de familie De Jong wellicht, het past bij Loe de Jong, een man met twee gezichten.