De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Bommen op Rotterdam

Het is september 1939, Duitsland heeft dan al lang in woord en daad laten weten wat de bedoelingen zijn, maar de agressie wordt pas echt duidelijk als Polen wordt ingelijfd. De geallieerden kunnen nu niet anders meer doen dan de oorlog aan Hitler verklaren, Adolf Hitler, de man die er in zijn eentje voor verantwoordelijk mag worden gehouden dat miljoenen mensen de dood in werden gejaagd.
De oorlog begon voor Nederland op 10 mei 1940, toen de Duitsers in de middag van de 14e mei bommen op Rotterdam gooiden werden nog diezelfde dag de Nederlandse wapens neergelegd. Op 15 mei werden officieel de 'sleutels' ingeleverd.

Bewuste aanval op burgers
De chaos in de, op dat moment, grootste havenstad van de wereld is compleet, in plaats van de haven te verwoesten kozen de Duitsers ervoor dichtbevolkte delen van de havenstad plat te gooien. Hitler had zich er aan gestoord dat er zoveel weerstand werd geboden door een handjevol dappere Nederlandse strijders, die 20.000 Duitse militairen moesten dat toch binnen 48 uur op kunnen rollen. Zo was de gedachte van Hitler. Toen dat niet lukte veel Rotterdam dus ten prooi aan een zwaar bombardement.

Rotterdam zag er voor de oorlog niet veel anders uit dan Amsterdam, mooie straten, statige panden en veel grachten. Als je beelden van Rotterdam ziet van voor de oorlog en dat vergelijkt met nu dan begrijp je dat er na de oorlog veel geld nodig was voor herbouw maar dat er geen sprake kon zijn van reconsructie. Dat Nederland zich overgaf was onder de druk dat ook Den Haag, Utrecht en Amsterdam wel eens platgegooid zouden kunnen gaan worden.
In zekere zin heeft Amsterdam dus zijn fraaie binnenstad te danken aan de verwoesting van Rotterdam, een heel offer dat we niet licht moeten opvatten want in één klap bracht de Zuid-Hollandse stad een heel groot offer dat indirect veel ander leed voorkwam. Dat Amsterdam later dubbel zo hard zou bloeden kon niemand bedenken in de meidagen van 1940.

Ook Amsterdam ligt onder vuur

Amsterdam werd voor een groot deel gespaard, net als Utrecht. Maar toch kregen ook de Amsterdammers een paar keer goed de schrik van hun leven. Naast dat er bombardementen en andere incidenten waren stortten er ook een paar vliegtuigen neer.
Zo viel er op 11 juli 1940 op het politiebureau aan de Adelaarsweg een ruit van een Duitse jager, knalde er op 11 oktober 1940 aan de Piet Gijzenbrugstraat 17 ineens een bom door het dak die gelukkig niet afging en kwam er in de Molukkenstraat 102 op 17 april 1941 iemand om het leven doordat er een projectiel op zijn hoofd terecht kwam.
Wat weinigen weten is dat de Duitsers op 23 maart 1944 ter hoogte van de Joodse begraafplaats vanuit de lucht aanvallen uitvoerden, waarschijnlijk omdat er geen slachtoffers waren is dit incident in de vergetelheid geraakt.

Neergekomen vliegtuigen
Naar ik heb kunnen vinden zijn er minstens vijftien vliegtuigen boven de stad naar beneden gekomen. De bekendste is die op het Carlton hotel. mede omdat Anne Frank het erover heeft in haar dagboek:

8 september 1941 - Nieuwendam

21 oktober 1941 - Sloterdijkermeerweg

31 mei 1942 - Noorderakerweg

29 december 1942 - Volewijkerspark

27 april 1943 - Vijzelstraat

3 mei 1943 - Van Bossestraat (zie onder)

3 mei 1943 - Hembrug, twee vliegtuigen komen in botsing en storten neer

15 juni 1843 - Schellingwoude

7 oktober 1943 - Osdorperbinnenpolder

2 december 1943 - Schiphol

22 maart 1944 - Westzaanstraat/ Spaarndammerstraat (zie onder)

17 juni 1944 - Nieuwer-Amstel

16 december 1944 - IJ-polder

1 januari 1945 Durgerdam

3 mei 1945 - Kometensingel

Vijzelstraat
zie: Carlton Hotel

Van Bossestraat
Ter hoogte van de Rochussenstraat stortte een Engelse bommenwerper neer, slechts een van de inzittenden overleefde de oorlog. Naast de drie overige vliegers stierven er in de twee getroffen huizen zeven Nederlanders.

Westzaanstraat/ Spaarndammerstraat
Dat er een vliegtuig neerkwam in de Westzaanstraat was extra zuur omdat dit gebeurde op de Sint-Alfonssiusschool waar net een feest aan de gang was waardoor er veel kinderen aanwezig waren. Een Engelse jager die zijn bommen op Berlijn had gelost werd door Duits afweergeschut boven Amsterdam geraakt en stortte hier neer.
Er vielen drie doden.

Dit zijn twee monumenten in de buurt ter nagedachtenis

De eerste foto is onder copyright van Stichting 40-45, de tweede foto onder copyright van De Dokwerker



De bombardementen waar Amsterdam mee te maken kreeg

Maar ook vielen er op Amsterdam bommen waarbij veel doden te betreuren waren. De Duitsers waren in mei 1940 redelijk secuur en raakten wat ze wilden, de Engelsen waren niet zo'n Pietje precies.

11 mei 1940 - hoek Blauwburgwal/ Herengracht, door Duitsers

10 juli 1940 - Nassaukade, door Duitsers

22 juli 1940 - Velserweg (Ford fabriek), door Duitsers

23 juli 1940 - Zunderdorp, door Duitsers

13 augustus 1940 - Wilhelminagasthuis en omgeving, geallieerden

13 augustus 1940 - Paramariboplein, geallieerden

13 augustus 1940 - Tuindorp Oostzaan, geallieerden

31 augustus 1940 - Buiten-IJ (een machine-fabriek werd vanuit de lucht vernield), onbekend door wie

28 september 1940 - Recht Boomssloot, door de geallieerden

7 tot en met 12 oktober 1940 - (Concertgebouwbuurt, het Muiderpoortstation en het Amsterdamsche Bos), door Duitsers

8 oktober 1940 - Rivierenbuurt (o.a. Vecht- en Lekstraat), door Duitsers

11 oktober 1940 - Tuindorp Oostzaan, door Duitsers

1 november 1940 - Eerste Helmersstraat (WG ziekenhuis, een Duits deel werd getroffen), geallieerden

13 juli 1941 - Artis, door de geallieerden

17 juli 1943 - Hagedoornplein (Sint-Ritakerk), door geallieerden

20 juli 1943 - Noord, Papaverweg (Fokkerfabriek), geallieerden

25 juli 1943 - Noord, Papaverweg (Fokkerfabriek), geallieerden

26 november 1944 - Euterpestraat, thans Gerrit van der Veenstraat (SD hoofdkwartier, nu een school), door de geallieerden

28 juli 1944 - Noord, door de geallieerden

Hier, in de Euterpestraat, vond een van de grootste bombardementen op Amsterdam plaats, in dit gebouw zat de SD, de straat heet nu de Gerrit van der Veenstraat. Er vielen meer dan vijftig doden doordat voornamelijk de huizen in de buurt werden getroffen.


Alle incidenten in een fraaie kaart van de gemeente

Er kwamen ook veel (lege) benzinetanks naar beneden. Al dan niet bewust werden benzinetanks geloosd, vaak kwamen deze op huizen terecht. Onder andere in de Karel Doormanstraat, aan de Uitweg, de Amstelveenseweg, de Oosterringdijk en in de Wognumstraat werd er melding gemaakt van het neerkomen van benzinetanks.
Het Stadsarchief Amsterdam heeft een interactieve kaart gemaakt waarop alle incidenten staan in de periode 1940-1945. Bommen, toestellen, afweergeschut maar ook mitrailleurvuur staan exact aangegeven. Van de stichting 40-45 staan alle oorlogsmonumenten in Amsterdam benoemd.


(klik op de kaart)

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme