De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

De 'aardige' nazi bestaat niet

Kamp Westerbork was tijdens de Tweede Wereldoorlog een doorgangskamp in Drenthe. Het kamp was de wachtruimte voor 102.000 in Nederland wonende Joden die per trein werden gedeporteerd naar concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland, Polen en Tsjechië.

Albert Konrad Gemmeker was 32 jaar toen hij werd aangesteld als kampcommandant van doorvoerkamp Westerbork. In 1982 overleed hij als vrij man op de leeftijd van 74 jaar. In Düsseldorf werd hij geboren op 27 september 1907, na een veroordeling tot een gevangenisstraf van zes jaar vestigde hij zich tot aan zijn dood in zijn geboorteplaats en runde er een tabakswinkel.
Gemmeker wilde graag geliefd zijn, maar was meedogenloos, meer dan 80.000 mensen jaagde hij de dood in.

SS-Sturmbannführer Erich Deppner was in de zomer van 1942 kampcommandant van doorvoerkamp Westerbork, hij moest wekelijks 1.000 Joden naar Auschwitz sturen maar kwam in de problemen toen er opstand dreigde in Westerbork. Deppner was meedogenloos en stuurde kinderen zonder hun ouders naar het oosten.
SS-Obersturmführer en protegé van Heinrich Himmler Josef Hugo Dischner verving hem op 1 september 1942 maar hield het nog korter vol dan zijn voorganger want de immer dronken Dischner was niet in staat het kamp goed te leiden. Albert Konrad Gemmeker werd zijn vervanger.

Persoonsbewijs van Albert Gemmeker
Foto: Archief Herinneringscentrum Kamp Westerbork/NIOD


Albert Gemmeker was een charmante, intelligente, sluwe man die populair gevonden wilde worden door iedereen in zijn nabijheid. Hij deelde mooie baantjes uit, liet mensen met elkaar trouwen, gaf verlof om bij boeren in de buurt te kopen, hield sportwedstrijden Dienstwoning kampcommandant Westerbork en organiseerde musicals, concerten en toneelstukken. Ook liet hij bekende Duitse artiesten optreden.

Gemmeker woonde van oktober 1942 tot medio april 1945 in een grote woning naast het kamp, hij beschikte over vijf slaapkamers, centrale verwarming en een grote tuin, zijn secretaresse was tevens zijn maitresse terwijl Gemmeker nog getrouwd was en drie dochters had.

Personen gelinkt aan Gemmeker:
Elisabeth Hassel, vriendin in Westerbork
Käthe Wunderling echtgenote waarmee hij drie dochters kreeg
Lotte (eerste dochter)
Rosemarie (tweede dochter)
Erika (derde dochter)
Kleindochter Anke Winter
Kleindochter Ruth Schaldach
Kleinzoon (stief) Heiko David Schaldach

Chronologie

1907 - Gemmeker wordt op 27 september geboren, zijn naam is Albert Konrad, roepnaam Albert
1926 - Albert wordt aspirant politie-agent
1933 - hij solliciteert bij de Gestapo voor een kantoorbaan die hem ook gegund wordt
1937 - hij wordt lid van de NSDAP
1939 - het is in Nederland nog geen oorlog, Gemmeker wordt lid van de SS
1940 - hij verhuist naar Den Haag om voor de SD te gaan werken
1942 - Gemmeker wordt aangesteld als kamp-commandant van Westerbork
1945 - op 12 april wordt het kamp bevrijd, Gemmeker is dan een dag eerder al gevlucht
1945 - enkele weken later wordt de bevrijding van Nederland uitgeroepen en wordt Albert opgepakt
1948 - interview in de gevangenis met een ex-kampbewoner
1948 - het proces tegen Gemmeker begint
1949 - de rechter doet uitspraak, tien jaar cel
1951 - Gemmeker komt vrij, zijn voorarrest wordt verrekend en voorbeeldige opstelling beloond
1959 - de Duitse televisie interview hem, Gemmeker toonde geen spat berouw
1982 - 30 augustus, Gemmeker overlijd in Düsseldorf

Tijdens dit interview zei Gemmeker dat hij niet begreep dat mensen anti-semitische gedachten konden hebben, sterker nog, hij vond dat iedereen, net als hij tijdens de bezetting, meer met Joden om zouden moeten gaan zodat ze meer begrip voor hen zouden krijgen.

Wilhelm (Willi) Zoepf (ook: Zöpf)

Na de oorlog verwees Gemmeker meermalen naar zijn meerderen, hij moest als kamp-commandant de bevelen vanuit Den Haag opvolgen, daarbij doelde hij steevast op Wilhelm Zoepf.

Zoepf was een jurist die de Joden in Westerbork direct onder zijn verantwoordelijkheid mocht rekenen. In zijn hoedanigheid als plaatsvervangend hoofd van de sectie IV B 4 van de SD in Den Haag werden er sinds zijn aanstelling in 1941 55.382 Joden naar de vernietigingskampen gestuurd.
Tegen het einde van de oorlog vluchtte Zoepf naar Duitsland, maar deed geen enkele moeite om onder de radar te blijven, hij werkte als sportleraar en werd in 1958 opgespoord door het RIOD, de Duitse jusitite pakte de zaak in 1961 op en besloot Zoepf te vervolgen, zoonder succes.
Pas in 1966 werd hij opnieuw gearresteerd en tot negen jaar cel veroordeeld, hij had niet echt bekend, maar verklaarde wel dat hij op een gegeven moment door had gekregen dat de gedeporteerde Joden 'hoogstwaarschijnlijk' een vreselijk lot hadden ondergaan in de kampen waar hij hen heen had gestuurd als verantwoordelijke voor de logistiek van de deportaties in de bezette Nederlandse gebieden onder Adolf Eichmann.
Zoepf stond in 1970 alweer op straat na goed gedrag.
Wilhelm Zoepf was direct verantwoordelijk door de deportatie van Anne Frank uit Kamp Westerbork.

Mauritz Frankenhuis

Frankenhuis zat tijdens de oorlog in Kamp Westerbork, in 1948 was Gemmeker in Assen in afwachting van zijn proces, Frankenhuis kreeg toestemming om de oud-kampcommandant te interviewen.
Mauritz had een lijst met zeventig vragen, maar Gemmeker pareerde stelselmatig de kern; was hij op de hoogte van het lot wat de Joden die hij op transport stelde te wachten stond. De bekentenis waarop Mauritz hoopte kwam er niet.

De Jood Mauritz (Maurice, Mortitz) Frankenhuis (Burgsteinfurt, 24 februari 1894, koopman, exporteur en verzamelaar van medailles, penningen en munten) dook op 23 juli 1942 in Den Haag onder met zijn vrouw Herta Hermina de Vries en hun twee dochters Julia en Berti. Twee jaar later (28 maart 1944) werden zij verraden en opgepakt en op 20 april 1944 naar Westerbork overgebracht.
Gemmeker besloot niet veel later dat ook zij hun laatste treinreis moesten gaan maken. Het gezin vertrok op 4 september 1944 vanuit Westerbork naar Theresiënstadt maar overleefde het kamp. Reeds voor het gesprek met Gemmeker emigreerde het gezin naar de Verenigde Staten. Op 22 september 1969 overleed Mauritz in New York.

Tijdens zijn gevangenschap hield Frankenhuis een dagboek bij in een geheimschrift waarvan Maurice zelf zei dat geen een veiligheidsdienst dat ooit zou kunnen ontcijferen.
Maurice had twee jaar nodig om na de oorlog het gecodeerde dagboek te decoderen.

Gemmeker zat vast in de gevangenis van Assen in afwachting van zijn proces toen Frankehuis hem bezocht, Gemmeker werd later veroordeeld tot tien jaar celstraf maar kwam in 1951 vervroegd vrij wegens goed gedrag, hij verhuisde naar Düsseldorf.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme