De Dokwerker

Duits concentratiekamp Bergen-Belsen

De nazi's hadden honderden kampen (link) door geheel Europa, een aantal blijven ons lang blij, vooral Auschwitz, waar honderduizenden de dood vonden. Een ander kamp dat vaak genoemd wordt is Bergen-Belsen, hier zat Anne Frank enkele maanden gevangen totdat ze overleed, begin 1945, het kamp staat hierdoor voor veel Nederlanders model voor de verschrikkingen die de Duitsers aanrichtten in de Tweede Wereldoorlog.

Auschwitz ligt niet in Duitsland, maar in Polen, de Duitsers gebruikten hun achtertuin om de meest verschrikkelijke dingen uit te halen, maar ook in Duitsland zelf richtten zij kampen in waar tienduizenden Joden hun leven verloren. In het noorden van Duitsland, tussen Hamburg en Hannover, ligt het plaatsje Bergen, ten zuid-westen ligt 'Lager Bergen-Belsen', tegen een natuurgebied aan.

Het kamp werd pas later bekend als vernietigingskamp, in eerste instantie was Bergen-Belsen een krijgsgevangenenkamp waar veel Russen gevangen zaten. Toen de capaciteit in andere kampen leed onder de enorme toestroom van weggevoerde Joden nam de SS het bevel in Bergen-Belsen over. Joden die als ruilmiddel gebruikt kon worden kwamen hier als eerste aan, hiermee was Bergen-Belsen in feite in eerste instantie een reserveringskamp.
De bijnaam voor Bergen-Belsen was 'Sterrenkamp', daarmee drukten de Duitsers uit dat de gevangenen mogelijk gebruikt konden worden bij een uitruil.

Honger en ziekte, de grootste vijand

In tegenstelling tot een aantal andere kampen beschikte Bergen-Belsen niet over gaskamers, dat betekende niet dat de omstandigheden beter waren, in tegendeel. De gevangenen kregen nauwelijks te eten en medicijnen waren er al helemaal niet. Tijdens de hongerwinter van 1944 werden duizenden Joden naar Bergen-Belsen afgevoerd. Het lot wat hen te wachten stond was vreselijk.

Anne Frank
De familie Frank zat ondergedoken in een achterhuis aan de Prinsengracht, na twee jaar kwam daar abrupt een einde aan toen zij verraden werden en de Duitsers het pand binnenvielen en de acht onderduikers afvoerden naar Westerbork van waaruit zij verder naar Auschwitz werden getransporteerd. Anne en Margot Frank werden gescheiden van de rest en naar Bergen-Belsen gestuurd.
Toen Margot overleed en Anne vermoedde dat haar vader in Auschwitz net als veel anderen zou zijn vergast gaf zij de hoop en moed op waarna zij overleed. De precieze datum en plaats zijn niet bekend omdat er geen administratie werd bijgehouden. Voor Margot en Anne is er een gedenkteken opgericht in Bergen-Belsen.

Vast staat wel dat Anne in maart 1945 is overleden, zij zat in de laatste trein Joden die vanuit Amsterdam op transport gingen, een maand na haar dood werd Bergen-Belsen bevrijd. Helaas zaten Margot en Anne dus niet onder de overlevenden. Later zou blijken dat Otto Frank Auschwitz wel had overleefd. Hij geloofde zijn dochters nog terug te zullen vinden, maar al gauw werd die hoop de grond ingeboord.

Na de oorlog

De Britten zagen tot hun afschuw dat de Duitsers duizenden mensen hadden omgebracht, de lijken lagen in massagraven, maar ook opgehoopt. Van de naar schatting 130.000 gevangenen die in Bergen-Belsen hebben gezeten overleefden 70.000 van hen het niet. Omdat er veel ziektes heersten werden de barakken door de Britse bevrijders in brand gestoken, er herinnert maar weinig aan het voormalige concentratiekamp.
Wel zijn er veel monumenten en een herdenkingscentrum.

De SS'ers die het kamp hadden geleid werden na de oorlog opgepakt en berecht. Er werden doodstraffen uitgesproken en uitgevoerd, sommigen opgesloten, maar er was ook een groot aantal Duitsers dat de dans ontsprong.

Kinderbarak
Hetty Verolme-Werkendam, haar broertjes en veertig andere kinderen verbleven veertien maanden in de kinderbarak van Bergen-Belsen. Zij was net zo oud als Anne die helaas het kamp niet overleefde. Hetty schreef een indrukwekkend relaas over haar verblijf in het boek 'De kinderbarak van Bergen-Belsen'.