De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Wat gebeurde er als je in de war was?

Een vraag waarop Loe de Jong het antwoord niet kon geven is wat er gebeurde met de honderden mensen die om welke reden dan ook tijdens de Tweede Wereldoorlog in een sanatorium verbleven.
Of hij het antwoord schuldig moest blijven omdat hij geen antwoorden kon vinden of geen antwoorden zocht is mij niet bekend.

Ik heb door de jaren heen een genuanceerdere kijk gekregen op het werk van De Jong, zijn kroniek waar hij veertig jaar aan schreef en verslag deed over nagenoeg alles wat er in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog was gebeurd. Het overgrote deel is zeer waardevol, jammer is dat enkele bij hem bekend zijnde feiten zijn weggelaten of geromantiseerd.
Dat zegt ook iets over hetgeen door hem onbeschreven is gebleven, zoals de geestelijke gezondheidszorg.

De nazi's

Van de Duitsers is bekend dat zij onwelwillend stonden tegenover alles en iedereen die hen niet welgezind was. Dat waren politieke tegenstanders, criminelen, maar ook zigeuners en hele rassen, zoals de Joden. Homo's en geestelijk instabiele mensen werden door de nazi's ook uit de samenleving verbannen. Nederland kende al de sanatoria, de afdelingen van ziekenhuizen waar patiënten werden behandeld die van het padje waren.
Tijdens de hongerwinter van 44-45 stierven veel mensen de hongersdood, je zou denken, dat lot blijft patiënten in ziekenhuizen bespaard, maar niets is waarschijnlijk minder waar. Naar schatting enkele duizenden in geestelijke nood verkerende patiënten werden letterlijk uitgehongerd.


Omdat de archieven van sanatoria slechts tien jaar bewaard zijn gebleven was er in 1954 al niets meer terug te vinden van wat er zich heeft afgespeeld in tehuizen voor mensen die geestelijk in de war waren. De Jong had de dossiers moeten redden, er is waarschijnlijk nooit ook maar één poging ondernomen. Nabestaanden willen echter in toenemende mate weten wat er met hun opa, tante of broer is gebeurd. Iedereen juicht onderzoek toe, maar niemand neemt het voortouw.
Staatssecretaris Van Rijn (VWS) reageerde op een brief van de Tweede Kamer over het lijden van Nederlandse psychiatrisch patiënten en verstandelijk gehandicapten in de Tweede Wereldoorlog, maar helaas blijkt ook daaruit dat hij het initiatief zal ondersteunen en niet zal leiden.
...brief Van Rijn...

Veel sanatoria werden 'misbruikt' om TBC patiënten op te vangen, pas na de Tweede Wereldoorlog werd er een vaccin ontwikkeld tegen de gevolgen en het besmettingsgevaar van tuberculose.
Naar schatting was er een overbezetting van 500 tot 1.000% in opvanghuizen voor mensen die geestelijke gezondheidszorg behoefden.

Aktion T4

De Duitsers wilden louter gezonde mensen in hun 'Rijk'. Joden, zigeuners, blinden. Ze waren te min voor de nazi's. Aktion T4 was een programma van de Duitsers dat zij in 1939 lanceerden om gehandicapten te steriliseren of om te brengen.
Maar reeds voor de oorlog werden er in Duitsland en Oostenrijk tienduizenden gehandicapten in instituten omgebracht. Deze handelswijze werd tijdens de oorlogsjaren in alle bezette gebieden voortgezet.

Monument Berlijn
In Amsterdam is er een monument voor Joodse blinden die door de Duitsers zijn vermoord. Een monument voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten is er (nog) niet, maar dat gaat er ongetwijfeld komen. In 2014 werd er in Berlijn een monument onthuld voor de 200.000 gehandicapten en zieken die in Duitsland zijn vermoord. Het is een 24 meter blauwe lange glazen wand.
In dezelfde periode (1934-1945) werden er 400.000 mensen verplicht gesteriliseerd om te voorkomen dat ze 'minderwaardige' kinderen zouden krijgen.

Aktion T4 staat voor Aktion Tiergartestrasse 4, een straat in Berlijn waar het kantoor stond van Karl Brandt, arts en SS'er, hier bedacht hij samen met Philip Bouhler de 'genadedood' (Gnadetot.) Een euthanasieprogramma om van 'untermenschen' af te komen. Met de uitlaatgassen van vrachtwagens werden de slachtoffers vergast. Naast vergassing vonden de moorden ook plaats door verstikking, injecties, vergiftiging, uithongering en overdoses medicijnen.

Internationale aandacht

Na de oorlog kwamen de meeste artsen die betrokken waren bij het Aktion T4 goed weg, velen werkten nog jaren in de Duitse gezondheidszorg. Medio 2016 wordt er een internationale conferentie georganiseerd rondom het lot van gehandicapten onder de nazi's.
...wordt vervolgd...

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme