De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Matzes

Definitie, inhoud en bereiding
Een matze (of matse) is plat 'brood der ellende'. Het bestaat uit water en meel, dat kan afkomstig van tarwe, gerst, spelt, rogge, haver of een mengsel daarvan zijn. Matzes
Het mag niet rijzen! Dat leert de Joodse traditie.

Je kunt bijvoorbeeld harde tarwebloem of gerstemeel gebruiken met bronwater. Je neemt één deel water op twee delen meel. Daar maak je een deeg van, slaat het plat en prik er wat gaatjes in.
Vervolgens leg je ze in een voorverwarmde oven (240 graden), na tien minuten zijn ze goudbruin en haal je ze uit de oven, ze worden door het afkoelen vanzelf hard.

Matzes bevatten géén zout, suiker, conserveermiddelen, kleurstoffen of smaakstoffen. Eigenlijk zit er dus niets in.

Kan het nog eenvoudiger?
Hollandia is een familiebedrijf dat in de binnenstad van Enschede een fabriek heeft staan waar al sinds 1933 matzes worden gemaakt. Omdat Hollandia aan veel Joodse instellingen levert moeten de matzes voldoen aan de Joodse spijswetten.
Het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) is de overkoepelende organisatie van Joodse Gemeenten in Nederland en ziet er op toe dat de matzes kosjer worden bereid. Hollandia matzes

Koosjer (ook wel kosjer)
Eten dient volgens de Joodse traditie koosjer te zijn, dat geldt zeker tijdens de Pesach (Pasen), het is het geheel aan spijswetten dat bepaalt of voedsel wel of niet door Joden gegeten mag worden. Voedsel dat aan deze spijswetten voldoet, wordt kosjer genoemd.

Weetje
In Amsterdam (maar ook ver daarbuiten) wordt alles wat goed is, zeg maar te vertrouwen is, ook wel aangeduid als kosjer maar dat heeft uiteraard niets met de spijswetten te maken. Het is een extra benadrukking dat iets of iemand te vertrouwen is. Dat kan over een zaak, een mens of voedsel gaan.

Geschiedenis
De bedoeling van het eten van matzes rond Pasen is om de bevrijding door God te gedenken. Misschien ken je het album en de song 'Exodus' van Bob Marley wel. Dat gaat over de uittocht uit Egypte van de slaven.
Laten we voorop stellen dat zowel de negers uit Afrika als de Joden uit Israël geloven in het verhaal dat ze als slaven werden gehouden door Egyptische Farao's. Dat er geen archeologische bewijzen zijn maar slechts boeken doet niets af aan de oorspronkelijkheid.

Bob Marley Excodus | Movement of Jah people Exodus betekent uittocht en is een bijbels boek waarin beschreven wordt hoe Mozes de slaven komt bevrijden en Egypte straft. Mozes trekt naar het door God gegeven land: Israël. Omdat ook andere volkeren, gesteund door boeken, rechten doen gelden op hetzelfde land is Israël vandaag de dag een verdeeld land.
Dat beloofde land heette overigens destijds Kanaãn, Israel heeft de landsgrenzen bepaalt op basis van dit land. Het huidige Israël plus de Gazastrook, de Westelijke Jordaanoever de Golanhoogten, en delen van Syrië en Jordanië.

Wat niet echt meehelpt is dat eigenlijk niemand met zekerheid kan stellen wanneer de uittocht heeft plaatsgevonden. Noch de vroege datering (ca. 1445 v. C.) noch de late datering (ca. 1260 v. C.) worden gestaafd door een grote meerderheid aan geschiedkundigen. Dat is ook lastig als er geen spoor fysiek bewijs voor handen is.
De uittocht uit Egypte wordt in het jodendom elk jaar feestelijk herdacht met het feest van Pesach dat in het voorjaar valt.

Deze bevrijding moet op een Joods traditionele wijze gevierd worden. Daar hoort bij dat de matzes kosjer voor Pesach zijn; kosjer voor Pasen. Kosjer met Pasen heeft een zwaardere lading dan door het jaar heen. In het bijbelboek Exodus staat beschreven dat voor het vertrek uit Egypte snel wat brood zonder gist gebakken moest worden. Midden Oosten
Zowel de bereidingstijd en -wijze van de matzes als ook het huis van Joden moet 'kosjer voor Pasen' zijn. Onderdeel daarvan is dat men ook geen gist of producten waar gist in zit mag bezitten. Daarvoor wordt voor Pasen het gehele huis gereinigd en ontdaan van alles wat gerezen is, toast en beschuit bijvoorbeeld.

Matzes worden veel gegeten met boter en suiker of jam. Rond Pasen zie je in winkels de matzes volop in de schappen staan omdat ook veel katholieken matzes eten rond Pasen.

Het brood der ellende staat dus voor het lijden dat slaven hadden in Egypte.

Matzes en de link met Amsterdam
Natuurlijk, Amsterdam is een Jodenstad, we kunnen het mooier maken dan het is maar er woonden en wonen nu eenmaal veel Joden in Mokum (Joods voor stad, wat wil je nog meer.)

Aan de Valkenburgerstraat ligt het terrein Brood en IJzer, zo genoemd vanwege de ijzeropslag en de broodfabriek van de familie De Haan die hier sinds 1830 was gevestigd. In 2001 zijn delen van de bebouwing voor nieuwbouw gesloopt. De gevelsteen die in Valkenburgerstraat 186 zat van de matsebakkerij De Haan kon gered worden en teruggeplaatst in de later herrezen nieuwbouw om de herinnering aan Joods Amsterdams levend houden.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme