De Dokwerker

Verzetsstrijder Anton de Kom

Eigenlijk heette hij Cor, maar werd Anton de Kom genoemd, de op 24 aprl in een Duits concentratiekamp om het leven gekomen Surinaamse verzetsschrijver die slechts 47 jaar oud is geworden.

Anton de Kom werd in 1898 in Paramaribo geboren, zijn grootvader was als slaaf naar Suriname gebracht, iets wat Anton voor het leven zou tekenen. Anton ging in Suriname naar school, maar ging werken in het buitenland om na de Eerste Wereldoorlog in Nederland neer te strijken. Het sentiment in Nederland beviel hem niet, hij werd tweemaal ontslagen, hoewel hij goed functioneerde. In 1933 vertrok hij met zijn Haagse vrouw Petronella (Nel) Borsboom, drie zoons en dochter naar Suriname om zijn zieke moeder bij te staan.

In Suriname was hij niet welkom, Nederlandse instanties bestempelden hem als lastig, een activist van het zuiverste water en een oproerkraaier. Hij maakte er de protesten tegen het kolonialisme mee en werd door de machthebbers gezien als mede-aanstichter. Zijn adviesbureau floreerde goed, hij stond arbeiders bij wiens rechter geschonden werden.

De Kom werd op 1 februari 1933 opgepakt, een menigte die hem uit de gevangenis wilde bevrijden werd uiteen gedreven waarbij enkele slachtoffers vielen, Anton de Kom werd vervolgens op 24 mei 1933 uitgewezen naar Nederland. Zijn verblijf in zijn geboorteland had amper vier maanden geduurd, waarvan ruim drie maanden in de gevangenis van Fort Zeelandia.

Wij slaven van Suriname

Op 6 februari 1934 verscheen zijn levenswerk, het werd hem niet in dank afgenomen, De Kom werd als een lastige communist gezien, wat hij in feite ook was. De opbrengst van het boek was snel op, tot aan de oorlog leefde het gezin De Kom in armoede, het maakte van De Kom een gedesillusioneerd en depressief man.

Toen de oorlog uitbrak sloot hij zich aan bij het linkse verzet en schreef enkele jaren mee aan pamfletten en blaadjes, waaronder De Vonk. Op 7 augustus 1944 pakten de Duitsers hem op straat op en werd zijn huis doorzocht waarbij geschriften en een kristalontvanger in beslag werden genomen. Anton werd geïnterneerd in het Oranjehotel te Scheveningen. Later die maand werd hij op transport gesteld naar Kamp Vught, twee weken daarna moest hij verplicht arbeid gaan verrichten in kamp Sachsenhausen waar hij op 24 april 1945 aan tuberculose overleed. Pas in 1960 werd zijn stoffelijk overschot in een massagraf terugevonden em herbegraven op de erebegraafplaats te Loenen.


Weetje 01
Desi Bouterse gebruikte de naam en beeltenis van Anton tijdens zijn staatsgreep als symbool tegen overheersing. Anton de Kom staat voor de tegenstanders van het bewind van Bouterse juist recht tegenover diens denkbeelden.

Eerbetoon
In 1982 kende de Kroon hem het Verzetsherdenkingskruis toe. Sinds 1983 draagt de universiteit van Suriname zijn naam.

Het jaar 1988 werd uitgeroepen tot Anton de Kom jaar, met als doel dat de regering hem eerherstel zou verlenen, hetgeen niet gebeurde.

Op 24 november 1990 werd op het Anton de Komplein in Amsterdam Zuidoost een door Guillaume Lo A Njoe ontworpen plaquette onthuld. Zestien jaar later, op 26 april 2006, werd op het Anton de Komplein een standbeeld van hem onthuld dat een naakte De Kom toont, het beeld wordt door veel Surinamers als 'illegaal en onterend' bestempeld. Anton daarentegen blijft voor het grootste deel van de Surinaamse gemeenschap een held.

Het bronzen standbeeld van kunstenares Jikke van Van Loon won een wedstrijd waarin onder andere een zoon van de verzetsheld zat. De onthulling werd gedaan door een zoon en een dochter van De Kom.
Betogers slaagden er niet in om de onthulling te voorkomen. De aanschouwing duurde echter niet lang omdat de tegenstanders het beeld mey de Surinaamse vlag bedekten. Ondanks dreigementen is het beeld nooit besmeurd of beschadigd en staat het nog altijd op het Anton de Komplein (zie foto onderaan.).

Frank Zichem toonde in 1999 op het IDFA de film 'Wij slaven van Suriname'. In 2009 kwam er een biografie over Anton uit van de hand van de schrijvers Alice Boots en Rob Woortman. In 2011 werd het plan opgevat deze biografie te verfilmen, de opnames zouden in 2013 starten, maar er werden onvoldoende sponsors gevonden. Naar ik begrepen heb was geen enkele omroep geïnterseerd de serie op de buis te brengen en mee te betalen omdat er in 2009 al een documentaire over Anton de Kom door de RVU was gemaakt en uitgezonden op televisie.
Op 2 en 9 mei 2012 was er op TV West een documentaire over Anton de Kom te zien met beelden uit Suriname, Nederland en Duitsland en uniek materiaal uit oorlogsarchieven en het familiearchief. Drie van zijn kinderen deelden hun herinneringen aan hun vader.
In 2015 vatte Raymill Blinker het plan op een film te maken over het leven van Anton de Kom te maken. De opnametijd is drie jaar en gaat vier miljoen Euro kosten.

Weetje 02
Pseudoniemen: Adek, Adekom.