De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Amsterdam Helpt Arnhem (A.H.A.)

Hoe het u vergaat weet ik niet maar als iemand mij helpt ben ik daar erg blij mee en als iemand mij iets geeft is dat helemaal fantastisch. Als het overdadig wordt kun je je wel eens gaan afvragen 'waarom doet AHA Amsterdam helpt Arnhem iemand dat' of 'waar komt dat allemaal vandaan'?

Zeker, een gegeven paard mag je niet in de bek kijken en dat deden de Arnhemmers dan ook niet toen na de slag om Arnhem en de capitulatie van de Duitsers bleek dat er veel verwoest was en dat velen hun huis en huisraad kwijt waren geraakt. Nederland bood hulp.
Wat mij wel verbaasd is dat er zoveel uit Amsterdam kwam, hoe kan het dat er karrenvrachten met kasten, strijkplanken, bedden, matrassen, schoenen en zelfs ramen en kleding richting het oosten kon worden gestuurd?

A.H.A.
Doordat de Engelsen de slagkracht van de Duitsers en de inname van de bruggen in het oosten van het land verkeerd hadden ingeschat duurde de oorlog veel te lang. Operatie Market Garden was opgezet om via de grond en de lucht op te rukken naar het noordem, immers, het zuiden van Nederland was al in september 1944 bevrijd.
De Duitsers kregen nieuwe aanvoer vanuit het oosten van Europa waar de troepen van Adolf Hitler op de vlucht waren geslagen voor de Russsen. Pas begin mei werd dit verzet gebroken maar inmiddels hadden veel plaatsen geleden onder het juk van de oorlog. Arnhem was zwaar gehavend uit de strijd gekomen. Veel families waren al snel naar andere delen van de provincie getrokken en zagen tot hun ontsteltenis bij terugkomst dat hun huizen kapot waren geschoten en veel huisraad was verdwenen.
Het Rode Kruis begon daarop direct een actie onder de naam HARK. Amsterdam had in augustus 1945 een eigen actie op touw gezet: AHA, Amsterdam helpt Arnhem.

Er werd een plaat opgenomen die voor een gulden te koop was, de opbrengst ging naar het goede doel, het herstel van Arnhem. Maar ook op particulier niveau werd er veel gedaan. Er werd van alles ingezameld dat via vrachtwagens werd opgehaald, naar de haven gebracht en vandaar vervoerd naar Arnhem via binnenwaterschepen. De coördinatie was in handen van een speciaal voor dit doel opgericht 'Bureau Volksherstel'.

AHA Volksherstel
(foto Gelders Archief - Arnhem - Hulpactie Amsterdam helpt Arnhem. Fotocollectie WOII 42-146)

Uiteraard waren de Arnhemmers blij met de gulle hand van Amsterdam. Er is nooit een wanklank te horen geweest, ook na de oorlog niet. Maar ik heb toch mijn bedenkingen.

Waar kwamen al die extra matrassen vandaan?

Hoeveel extra bedden heeft een normaal gezin in huis? En kun je zomaar een kast missen? Of een strijkplank met strijkbout, daar heb je er normaal gesproken toch maar een van in huis?
Enorme ladingen dekens, pannen, textiel en andere huisraad ging er richting Arnhem. Ik vraag me af, waarom gaven de Amsterdammers zoveel weg en waar kwam dat allemaal vandaan?

Hongerwinter
Elders op de site (link) beschrijf ik wat de hongerwinter van 1944 inhield. In grote lijnen kwam het er op neer dat men zelfs om de kachel te laten branden de deuren uit de scharnieren van de buren haalde. Buren die toch niet meer terug zouden komen want de ernst was tot veel mensen wel doorgedrongen, de vernietigingskampen hadden hun werk grondig gedaan, een zesde van de Amsterdamse bevolking zou niet meer terugkeren, omdat ze Joods waren en dus vergast moesten worden, volgens Hitler.
Moet je je voorstellen, dat in de straat waar jij woont zo'n 15% niet meer terugkomt. Dat overkwam dus de Amsterdamse burgerij in 1945. Joden die op transport waren gezet mochten hun huisraad uiteraard niet meenemen. Eén koffer was met maximum. Veel kleding bleef dus achter.

Pulsen
De firma Puls (van NSB'er Abraham Puls) was een Amsterdams opslagbedrijf, zij werden door de Duitsers ingehuurd om huizen van Joden leeg te halen, de kunst werd netjes bij de Duitsers afgeleverd, de goede spullen verkocht de firma Puls door, de wat mindere kwaliteit huisraad werd opgeslagen en de rommel verbrand.
Maar vaak kwam Puls te laat. Zeker rond de jaarwisseling van 1943 - 1944 wisten velen al dat Hitler zijn 'Jodenprobleem' had opgelost. Diverse kampen werden gesloten omdat er miljoenen Joden waren opgepakt, gedeporteerd en vermoord.

Als je Joden naast je had wonen en die waren met het gehele gezin uit huis gehaald dan wist je het wel, die kwamen niet meer terug. In het laatste oorlogsjaar zijn er veel inbraakmeldingen geweest in huizen van Joden. De overgebleven spullen werden gestolen, maar eerder al, als er een Joods gezin werd weggevoerd stond een huis soms maandenlang leeg. En ach, aan die spullen hebben ze toch niets meer, zo werd er geredeneerd.

Veel Amsterdammers hadden zo twee strijkbouten, veel kleren en andere dubbele huisraad. Spullen die ze zelf niet nodig hadden, maar je weet maar nooit.
Toen Arnhem Nederland om hulp vroeg was Amsterdam in diepe rouw omdat de hoofdstad onevenredig zwaar was getroffen, immers, de meeste Nederlandse Joden woonden in Amsterdam. Maar daardoor waren er ook veel 'dubbele' spullen. Het mooiste hield men zelf, maar veel kon ook naar Arnhem. En zo geschiedde.

Tijdens de hongerwinter was er nauwelijks benzine en stookolie, ook kolen waren op rantsoen. Door de strenge winter gebruikte men van alles om de kachel maar aan de praat te houden. Zo werden zelfs de kleine houtjes tussen de tramrails losgepeuterd. Je zou zeggen, na de oorlog is er dan niet veel hout meer over. Maar er werden zelfs kachels angeboden. Waar haalt iemand nou een extra kachel vandaan?

Als je in archieven duikt of op het Internet zoekt, zul je over de actie AHA nauwelijks iets terugvinden en al helemaal niets negatiefs. Ik zoek de nuances uit de oorlog en zeker, er zijn helden geweest en lafaards, maar ik vraag me af of de opslagplaatsen van de firma Puls en hetgeen 'buren' van elkaar gestolen hebben na de oorlog gebruikt is om mooie sier te maken naar de rest van Nederland in het algemeen en de bevolking van Arnhem in het bijzonder.

Puls werd op 7 mei 1945 gearresteerd, op 4 juni 1947 werd de doodstraf tegen hem uitgesproken, niet alleen vanwege zijn praktijken rond het stelen van Joodse eigendommen, maar ook omdat hij zelf Joden was gaan aanhouden en had overgedragen.
In 1949 werd de straf omgezet in levenslang en op 25 mei 1959 in een straf van 24 jaar.

Er zijn 29.000 huizen leeggehaald in de oorlog, verreweg de meesten door Abraham Puls en zijn medewerkers die bovendien goed meeprofiteerden. Puls is op 3 september 1975 overleden.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

  • Saving private ryan
  • Dirty dozen
  • Ingezonden
  • In oorlog
  • Februaristaking
  • Wiedergutmachung
  • Auschwitz charlatan
  • Foute bedrijven
  • Jaap van velzen
  • Oorlogsdoden
  • Nazis zuid-amerika
  • Zwartboek
  • Kipp
  • Japanse schindler
  • Katyn
  • Interneringskampen amsterdam
  • Jodenmanussie
  • Berchtesgaden
  • Joodse invalide
  • Ns
  • Gaarkeukens
  • Amsterdammers
  • Reguliersgracht
  • Hendrik zeeman
  • Ovenbouwers
  • Linie crossers
  • Nvm
  • Fotos
  • Schwabmunchen
  • Patton
  • Ben strik
  • Rudolf hess
  • Dodenherdenking
  • Kandinsky roofkunst
  • Speech koning dodenherdenking 2020
  • Bart de kok
  • Denemarken
  • Cs-6
  • Lindemans kingkong
  • Oorlogsverhaal leo
  • Verkrachting
  • Nieuws archief 08
  • Schindlers list
  • Casa inalco
  • Belastingen
  • Het parool
  • Bridge kwai
  • Nieuws archief 06
  • Der untergang
  • Conspiracy
  • Overlevende auschwitz
  • Bevrijdingsdag
  • Burgemeester amsterdam wo2
  • Adressen
  • Ggz
  • Kamp amersfoort
  • Gvb
  • Russenoorlog
  • George patton
  • Great escape
  • Jordaan oproer
  • Raffle
  • Diaspora
  • Wo2 informatie amsterdam
  • Laatste woorden mussert
  • Titus brandsma
  • Meer kampen wo2
  • Westerbork
  • Johan heesters
  • Noorder begraafplaats
  • Efraim zuroff
  • Cor ruska
  • Nieuws archief 01
  • Termen tweede wereldoorlog
  • Francisco boix
  • Kadaster
  • Contact
  • Velser affaire
  • De bezem
  • Hans de doder
  • Waalsdorpervlakte
  • Nederlandsindie
  • C en a
  • Columns tweede wereldoorlog
  • Oproep
  • Oorlogsverhalen
  • Hortusplantsoen
  • Lippmann rosenthal
  • Yad vashem
  • Odessa
  • Jeane zwinkels
  • Radio oranje
  • Prins bernhard
  • Nieuws archief 03
  • Schietpartij marnixstraat
  • Voortvluchtige oorlogsmisdadigers
  • Pontonbrug
  • Frieda menco
  • Klaas faber
  • Oorlogsfilms
  • Duits verzet
  • Fusilladeplaats weteringcircuit
  • Schietpartij 7mei amstelveenseweg
  • Wally van hall
  • Fritz bauer
  • Boeren
  • Bloeme evers-emden
  • Darkest hour
  • Putdeksels wandeling noord
  • Oproep04
  • Project siege
  • Inglourious basterds
  • Goudroof
  • Roma sinti
  • Schaduwkade
  • Niod
  • Lodewijk ernst visser
  • Tatra t87
  • Bontroof
  • Base
  • Harry verheij
  • De aanslag harry mulisch
  • Werkstuk
  • Oorlogshelden
  • Zalman gradowski
  • Bevrijdingslinde
  • Als twee druppels water
  • Joden in de wereld
  • Anton de kom
  • Gustav weler
  • Miep oranje
  • Nsb
  • Alwyn collinson
  • Film bankier
  • Imhoff
  • Disclaimer
  • Siert bruins
  • Asterdorp
  • Moos cohen
  • Joodse spelling
  • Videos
  • Toneelstuk anne
  • Kampen wo2
  • Hitlers laatste dag
  • Paul de groot
  • Kurt becher
  • Pater bleijs
  • Herman elteschool
  • Rob cohen
  • Portugese synagoge
  • Documentaire dedokwerker
  • Al hoesseini
  • Hitler leeft
  • Sonny boy
  • Les heritiers
  • Gemmeker
  • Grebbeberg
  • Gerrit van der veen
  • Johan van hulst
  • Walter suskind
  • Jakiw palij
  • Jodenhoek wandeling01
  • Unter bauern
  • Aanleiding tweede wereldoorlog
  • Bariloche
  • Saint soldiers
  • Erelijst gevallenen
  • Kerkstraat
  • Jo spier
  • Hollandsche schouwburg
  • Wo2 stakingen
  • Oorlogsschade
  • Kopgeld
  • Staatsgreep
  • De overval
  • Kamp prins bernhard
  • Verzetskruis
  • Kunstroof
  • Wilhelmus
  • Rapenburgerstraat
  • Februaristaking herdenking 2016
  • Getto
  • Stalag17
  • Aanslagen op hitler
  • Hitlerpensioen
  • Artis
  • Hans teengs gerritsen
  • D-day
  • 1945-1948
  • Onbekendegracht
  • Hendrik koot
  • Bom kinkerbuurt
  • Vaticaan
  • Bert vromen
  • Rode kruis
  • Demjanjuk
  • Jan koopmans
  • Rolls royce
  • De dokwerker
  • Joodse huizen
  • Joop wolff
  • Hollandia kattenburg
  • Tonny van renterghem
  • De dam
  • Heinrich boere
  • Excuses femke halsema
  • Rede wilhelmina 291943
  • Pieter gerbrandy
  • Aanklacht wo2
  • Dries riphagen
  • Stadsschouwburg
  • Fusillaties rozenoord
  • Erebegraafplaats
  • Zwarte front
  • Tijdlijn adolf hitler
  • Bombardementen amsterdam
  • Hans calmeyer
  • Generaal winkelman
  • Drie van breda
  • Hell and back
  • Longest day
  • Klokkenroof
  • Staalstraat
  • Joodse raad
  • Treblinka
  • Sobibor film
  • Bombardement rotterdam
  • Max leons
  • Karl donitz
  • Verzetsmuseum amsterdam
  • Medisch contact
  • Raoul wallenberg
  • Jodenhoek wandeling04
  • Elfstedentocht
  • Boy striped
  • Hitlers eigenaardigheden
  • Zwaar water
  • Mauthausen
  • Wo2 schande
  • Guns navarone
  • Polen
  • Jan zwartendijk
  • Nieuws archief 05
  • Mokums
  • Gebouw de bazel
  • Jodenhoek wandeling03
  • Red house report
  • Homos en nazis
  • Aha
  • Ravensbruck
  • Nieuws archief 09
  • Buchenwald hek zandvoort
  • Oorlogsmuseum
  • The pianist
  • Heydrich
  • Jacques van tol
  • Sink the bismarck
  • Anne frank verraden
  • Miep gies
  • Vliegtuigcrash amsterdam noord
  • Bureau opk
  • Concentratiekampen
  • Piet meerburg
  • Vernietigingskamp
  • Eva tas
  • Adolf van nol
  • Soldaat van oranje
  • Beethovenstraat
  • Duits bestuur
  • Maria altmann
  • Der hauptman
  • Onderduikers
  • Kolven
  • Gedenkplaat bloemgracht82
  • De ijssalon
  • Boys from brazil
  • Bom vanderpek
  • Huis annefrank merwedeplein
  • Auschwitz herdenking
  • Wo2 pamfletten
  • Fout omstreden
  • 1948 later
  • Philip mechanicus
  • Enigma
  • Politie amsterdam
  • Bet van beeren
  • Eerste film tweede wereldoorlog
  • Fotos kamp westerbork
  • Canada vrijstaat voor nazis
  • Tijdlijn tweede wereldoorlog
  • Jonkheer roel
  • Mussert
  • Straatnamen tijdens wo2
  • Nieuwezijds voorburgwal
  • Hongerwinter
  • Oproep06
  • Museumplein
  • Eagle landed
  • Albert speer
  • Het grote gebod
  • Nederlandsche unie
  • Aktion reinhard
  • Zweden
  • Pastorale
  • Neurenberg
  • Hoffmann
  • Schietpartij cs amsterdam
  • Nazi-artsen
  • Rosenstrasse
  • Joseph kolkman
  • Anne frank boom
  • Nederlands indie
  • Hans hirschfeld
  • Kellys heroes
  • Oorlogswinter
  • Arbeitseinsatz
  • Joep henneboel
  • Martin bormann
  • Ontjoden
  • Kinderen wo2
  • Schaduw overwinning
  • Bommen wo2
  • Marinus jansen
  • Reglement vva
  • Musical 40-45
  • Das boot
  • Bommenkaart amsterdam
  • Jodenkwartier
  • U-boot
  • Unbroken
  • Verzetsmonument
  • Fokker bombardementen
  • Bloemgracht82
  • Matzes
  • Ss vrouwen
  • Joodse synagoge
  • Wannsee
  • Dagboek vervolg
  • Goelag
  • Nu of nooit
  • Jom hashoa
  • Piet nak
  • Aanslag bevolkingsregister
  • Ben verzet
  • Jodentram
  • Jacob luitjens
  • Opsporing nazis
  • Index
  • Terdoodveroordeeld
  • Klokkenluider
  • Subkampen
  • Wo2 overpijnzing
  • Oorlogsverhaal frans
  • Dossiers openbaar 2021
  • Dagboek anne frank
  • Wo2 onderscheiding aanvragen
  • Moffen
  • Po box 1142
  • Barneveld groep
  • Jazzverbod
  • Auschwitz baby
  • Ans van dijk
  • Oproep03
  • Hannie schaft
  • Auschwitz
  • Theresienstadt
  • Hermans hetbehoudenhuis
  • Kamptaal
  • Namen monument
  • Tora
  • Son of saul
  • Geroofde meubels
  • Tante truus
  • Reve de avonden
  • Kristallnacht
  • Plaquette hb
  • Frieda belinfante
  • Cabr
  • Westerweelgroep
  • Nazis
  • Engelandvaarders
  • Tatoeage auschwitz
  • Oproep07
  • Anne frank
  • Plaats een steen
  • Kamp vught
  • Amsterdamse bos
  • Hoofdrolspelers wo2
  • Amsterdam wo2
  • Marnixstraat
  • Mengele
  • Jaap kaas
  • Jodenjacht
  • Oranjevrijbuiters
  • Pers tweede wereldoorlog
  • Operation amsterdam
  • Ajax
  • Het verzet
  • Wilhelmina
  • Geldnood herinneringscentra
  • Groep 2000
  • Negationisme
  • Pieter menten
  • Indische kwestie
  • Lou jansen
  • Ko stevense
  • Jose bosma
  • Davidster
  • Fiets inleveren wo2
  • Cross of iron
  • Oskar schindler
  • Bob scholte
  • Slobodan mitric
  • Karl lueger
  • Fosforbommen
  • Hitler
  • Marokkaanse joden
  • Schietpartij dedam
  • Riphagen
  • Wahler gosdek
  • Moffenmeiden
  • Meisje met rode haar
  • Oorlogsverhaal johan2
  • Begraafplaats oosterbeek arnhem
  • Surinaamse joden
  • Atoombommen japan
  • Verzetsherdenkingskruis
  • Annefrankstraat
  • Noodgeld
  • Bergen-belsen
  • Vichy
  • Casablanca
  • Nieuws
  • Walt disney
  • Walter rauff
  • Muziekroof
  • Horst schumann
  • Walter suskind film
  • Loe de jong
  • Oproep05
  • Jerrycan
  • Mirjam ohringer
  • Theo dobbe
  • Zwitserland
  • Karel bonnekamp
  • Holocaust museum
  • Nieuws archief 04
  • Aow oud gedienden
  • Inval familie frank
  • Nieuws archief 07
  • Sobibor
  • Shalom
  • Herdenkingen
  • Adolf hitler
  • Eduard veterman
  • Valkyrie
  • Oproep01
  • Hanns rauter
  • Stadhoudersbrief
  • Muhlberg
  • Deutsche reichsbahn
  • Ben bril
  • Aristides de sousa mendes do amaral e abranches
  • Plein 40-45
  • As onderwijzerhof
  • Scarlet black
  • Illegale parool
  • Majoor bosshardt
  • Come and see
  • Journalist venema
  • Pp groep
  • Tina strobos
  • Mein kampf
  • Zwarte soldaten
  • Verlies nederlanderschap
  • Oorlogsverhaal johan
  • Nieuwe kerkstraat
  • Defiance
  • Josef thorak
  • Duitse grond werd nederlands
  • Willem sassen
  • Duivenbrigade
  • Rapport niod amsterdam
  • Abraham puls
  • SHOAH documentaire
  • Carlton hotel
  • Boksschool olympia
  • Brug te ver
  • Huizenroof
  • Karel walet
  • Amsterdamse verzetshelden
  • Oproep02
  • Oskar groning
  • Silbertanne
  • Nederlandsche omroep
  • Ss nebenstelle
  • Jojo rabbit
  • Dachau
  • Hermans damokles
  • Atlas
  • Jodenhoek wandeling02