De Dokwerker

Laatste woorden van Anton Mussert

Op 26 en 27 november 1945 vond de behandeling van de zaak tegen NSB-voorman Anton Mussert plaats, zijn pleidooi dat hij Nederland juist uit handen van Hitler had willen houden leverde hem niets op, Mussert werd ook na zijn cassatie-verzoek ter dood veroordeeld.
Op 7 mei 1946 werd op de Waalsdorpervlakte het vonnis voltrokken.

Werd de executie gefilmd?

Omdat men bang was dat de populariteit van Mussert na zijn dood groter zou worden of dat men zelfs zou gaan twijfelen aan zijn dood zou de executie zijn gefilmd. Op zich zou dit zeer uitzonderlijk zijn geweest, maar men herinnerde zich de dood van Hitler een jaar eerder in Berlijn en dat er toen al vrij snel geruchten opdoken dat Hitler nog zou leven.
In het Staatsarchief werd opgenomen dat de excutie inderdaad was gefilmd en dat in de film de laatste woorden van Mussert te zien en te horen zouden zijn. Ook stond er een datum bij waarop de film pas getoond zou mogen worden, namelijk 7 mei 2021, exact 75 jaar na de executie.

Het is gebruikelijk dat er 75 jaar wordt gewacht met het openbaren van documenten die van staatsbelang zijn. De laatste woorden van Mussert werden kennelijk als zodanig aangemerkt. Journalisten Djuna Kramer en Misha Melit kwamen in 2021 met een podcast waaruit bleek dat het onzeker is of er ooit gefilmd is bij de terechtstelling van Mussert want op de bewuste 7^e mei 2021, waarop het document zou worden geopenbaard, bleef het stil.
De twee dames vonden wel wat informatie op Wikipedia, maar het was Han Peekel die al in 2010 een documentaire maakte over Mussert en erachter kwam dat er bij het Ministerie van Justitie een film zou zijn. Hij had een afspraak om die te gaan bekijken, maar op het laatste moment werd die afspraak afgezegd door 'een hoge ambtenaar', Peekel weet niet wie, hij overleed in 2022.

Wat zeiden de aanwezigen?

Willem Terpstra was aanwezig toen zijn zwager ter dood werd gebracht, hij heeft alleen gehoord dat Anton tegen de aanwezige dominee K.J.Ph. Reusen uit Den Haag zei: "Nu heb ik u niet eens de hand geschud", dominee Reusen heeft er vanuit zijn beroepsgeheim nooit iets over willen zeggen. Terpstra hield in een notitieboekje wat aantekeningen bij over Mussert's laatste nacht.
Jan Andries Sillevis was de vader van Leno Sillevis die in 2016 schreef dat zijn vader als lid van de Binnenlandse Strijdkrachten aanwezig was bij de executie van Mussert, die zou hebben gehoord dat Mussert als laatste woorden zei: "Goede morgen, heren!".

Willem Ledder, in het bezit van het notitieboekje van Willem Terpstra, stelde dat hij zich dat niet kon voorstellen omdat er in het boekje niets over staat.
Voor dat Mussert gezegd zou hebben: "ik deed het voor Volk en Vaderland", is geen enkele aanwijzing en ongetwijfeld ontsproten uit de gedachten van volgelingen van het NSB-gedachtengoed.

De excutie vond plaats nadat Mussert zijn jas, colbertjasje, vest en hoed aan zijn zwager Willem Terpstra had gegeven, vervolgens kwam dominee Reusen als laatste langs, toen stond Terpstra al achter de vuurlinie op twintig meter van Mussert. De enige die dus de laatste woorden van Mussert kan hebben gehoord is de dominee en die heeft altijd gezwegen.
Wel kreeg dominee Reusen een aantal afscheidsbrieven mee van Mussert voor zijn vrouw, nicht en mogelijk voor nog iemand anders.

Maar hoe logisch is het dat Mussert tegen hem nog iets belangrijks zou hebben gezegd? Er was geen redden meer aan want een ter dood veroordeelde weet dat als er een kerkelijk persoon komt je laatste seconden geteld zijn.
Anton Mussert weigerde een blinddoek, stak zijn neus in de lucht en er volgden schoten die een einde maakten aan het leven van een van de, op dat moment, meest gehate mensen.

Waarom een geheim document als er niets is?

Als Han Peekel in 2010 informatie vindt over een film, waarom is een dergelijk voorbehoud (75 jaar wachten) destijds gemaakt? Als er niets is hoef je ook niets tot staatsgeheim te verklaren, want dat is de enige logische verklaring, dat Mussert iets te melden had over een zeker persoon. Dat de film op zich niet getoond zou mogen worden, puur omdat daarop de executie te zien is lijkt mij onzinnig, want juist het uitzenden ervan maakt ondubbelzinnig een einde aan mogelijke veronderstellingen dat Mussert niet zou zijn geëxecuteerd.

Of de tekst al dan niet verstaanbaar is maakt niet uit, een liplezer zou met een vrij zekere nauwkeurigheid de laatste woorden van Mussert kunnen optekenen bij het zien van de beelden.
Aan de andere kant valt er niets te verzinnen wat Anton Mussert dan geweten zou hebben wat staatsgevaarlijk kon zijn. Wellicht is de film er wel geweest, maar verdwenen.

Conclusie

De film houdt de gemoederen al jaren bezig omdat het niet zeker is of de film er is, wat er op staat en er eventueel te horen valt doet niet zoveel ter zake, heel erg belangrijk kan het niet zijn geweest. Dominee Reusen komt met betrekking tot Mussert een aantal malen voor in het Nationaal Archief, maar daaruit komt niets bijzonders voort, uiteraard is Reusen al jaren geleden overleden.