De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Misschien wel de ergste van allemaal

Ik schrijf dit vaker, 'de ergste', maar in dit geval, oordeel straks zelf, kan het wel eens kloppen. Deze pagina heb ik in de herfst van 2016 gemaakt naar aanleiding van de film RIPHAGEN met Jeroen van Koningsbrugge in de hoofdrol. Nu vind ik Jeroen niet de beste acteur voor een sterke karakterrol, maar hij overtreft zichzelf in deze film die ik elders op deze site bespreek. Waar het mij vooral om ging is de term 'het ware verhaal', dat klopt van geen kanten.

Wat wel klopt

De film toont een man die gewetensloos is, al voor de oorlog. Hij ziet overal brood in en mishandeld mensen. Tijdens de oorlog gaat hij ver, heel erg ver. Hij neemt mensen in vertrouwen, maar bedonderd ze allemaal. De film houdt op waar zijn derde levensverhaal begint, er wordt met geen woord gerept over wie hem geholpen heeft te vluchten, want ook dat deed Riphagen, zich vestigen in een ver en vreemd land met hulp van hoogeplaatste heren.
Tijd dus voor een ander verhaal dan de film van Pieter Kuipers.

Bernardus Andreas (Dries) Riphagen is een Amsterdammer waar we niet trots op hoeven te zijn, als de oorlog uitbreekt is hij 30 jaar, hij zou 64 jaar worden en in Zwitserland in vrijheid overlijden. Daarmee verklap ik al hoe zijn levensloop eindigt, maar meer interessant is hoe hij zich opwerkte tot koning van de Amsterdamse onderwereld en Jodenjager.
Al Capone was een gangster uit Brooklyn (New York) die leefde van 1899 tot 1947, hij was in zijn tijd de meest gevreesde Amerikaanse crimineel. Dries was trots op de bijnaam 'Al Capone' die hij gekregen had in het Amsterdamse criminele milieu.
De echte 'Capone' wist zich met smoesjes overal uit te redden, zelfs uit de gevangenis, wegens gezondheidsredenen mocht hij zijn dood thuis afwachten, dat duurde echter nog acht jaar. Al en Dries hebben veel gemeen.

Met Dries Riphagen verliep het namelijk nagenoeg hetzelfde als met Capone, maar laten we bij het begin beginnen. Dries deelde een armoedige jeugd met zeven broers en zusters die allen ouder waren dan hij, toen hij zes jaar was overleed zijn moeder waarop zijn vader hertrouwde. Net als zijn pa wilde Dries bij de marine, dat ging vier jaar goed, totdat Dries 18 werd en het verkeerde pad op ging.
De crisisjaren waren in volle gang en de Duitsers morden dat ze zwaar te lijden hadden onder de opgelegde herstelbetalingen vanwege de Eerste Wereldoorlog. Dries had toen al verregaande sympathieën voor de nazi's. Hij ontworstelde zich aan de armoede door zijn vriendin de hoer te laten spelen. Van het geld dat dat opleverde kocht hij dure horloges, gouden kettingen en ringen.
De zwarte handel weelde tierig, Dries liet zich voor het karretje spannen van louche handelaren van wie hij uiteindelijk de nering overnam. Via de handel in auto's en sieraden belandde Dries in de gokscene van de hoofdstad. Riphagen was de ongekroonde koning van de Amsterdamse onderwereld toen in mei 1940 de oorlog uitbrak.

V-Man

Dries ziet mogelijkheden om meer geld te verdienen als de Duitsers de stad bezetten, die zich op de Wallen geen raad weten, het wordt leden van de Wehrmacht zelfs verboden het Wallengebied te bezoeken, op de Zeedijk mogen ze nog wel komen, daar is café 't Mandje populair bij nazi's, criminelen en homo's.
Alles kan in 't Mandje waar dus niet alleen onder- en bovenwereld elkaar ontmoeten, maar ook Duitsers en Nederlanders.

Dries sluit zich aan bij de SD en wordt een belangrijke V-Man (Vertrauensmann) voor hen en neemt na Amsterdam ook de onderwereld van Den Haag voor zijn rekening. De Duitsers gelasten als anti-Joodse maatregel alle Nederlandse Joden om een adres te zoeken in de hoodstad. Dat gaat de Duitsers echter niet ver genoeg, ze openen de jacht op hen, dat is het moment dat de kassa gaat rinkelen voor Dries Riphagen, die zich ontpopt als een heuse Jodenjager.
De Duitsers 'gunnen' Dries hem zijn zwarte handel, immers, diezelfde Duitsers profiteren mee. Ze promoveren Dries tot werknemer van de SD waardoor hij nog meer vrij spel krijgt voor zijn illegale handel en wandel, waaronder gokhuizen in de hoofdstad, waar ook hoge SS-officieren zich graag laten zien.
Dries gaat actief op Joden jagen waarbij hij hen bij ontdekking beloofd ze te zullen helpen, als ze maar betalen met geld, kunst of sieraden. Als hij 'de buit' eenmaal binnen heeft gaat hij naar het hoofdkantoor van de SD om rapport uit brengen, nog diezelfde dag worden de Joden alsnog opgepakt en afgevoerd naar de gevangenis, wachtend op transport naar een van de vernietigingskampen.
Dries is bokser en komt in contact met de broers Olij.

De familie Olij

Amateurbokser Sam Olij zat in mei 1940 al dertien jaar bij de Amsterdamse politie, hij was een overtuigd nationaal-socialist dus gelijk al van grote waarde voor de Duitsers, Sam behield dan ook zijn baan. Hij had twee zoons (Jan en Kees) die bij boksschool Olympia (link) boksten, zij gingen vrijwillig bij de Waffen-SS.

Jan ging zelfs aan het oostfront vechten, maar kwam halverwege de oorlog terug in Amsterdam waar hij een berucht en gevreesd folteraar werd. Hij sloeg bekentenissen uit mensen. Na de oorlog wist hij te ontsnappen en leefde lang ongestoord in Spanje.
Zijn broer Kees is nooit meer teruggevonden, het verhaal gaat dat hij jarenlang bij Jan in Argentinië heeft gewoond, maar in tegenstelling tot van Jan (Buenos Aires, 1996) is er van Kees nooit een graf gevonden.
Vader Sam werd ter dood veroordeeld, die straf werd eerst omgezet in levenslang en later in negen jaar cel, in 1954 was hij weer vrij man en leefde jarenlang bij zijn zoon(s) in Argentinië, maar overleed uiteindelijk in 1975 te Amsterdam.

Dries en de familie Olij konden het goed met elkaar vinden, ze hadden immers hetzelfde doel, geld verdienen aan de ellende van Joden. Later zou Riphagen in Argentinië opduiken waar hij in zaken ging met de broers Olij, maar daarover straks meer.

Colonne Henneicke

Deze groep Jodenjagers was ingesteld om actief op Joden te jagen, de leden waren politie-agent, crimineel of werkloos, maar in ieder geval lieden die geen schroom hadden en dus alles voor geld deden. Ans van Dijk werkte voor Riphagen, zij was als de dood voor geweld, en dat was hét handelsmerk van de broers Olij en Dries. Ans verraade honderden Joden aan de SD. Willem Henneicke kende Riphagen van de Amsterdamse onderwereld, zij vulden elkaar prima aan, het koste aan 4.000 Joden het leven.
Toen het einde van de oorlog naderde koos een ieder zijn eigen weg, Riphagen liet zijn vrienden vallen en koos voor zichzelf, zoals hij altijd al had gedaan en thuis had geleerd met een immer dronken vader.

Na de oorlog werden de rollen omgedraaid, er werd jacht gemaakt op de beulen, waaronder de familie Olij en uiteraard ook Dries Riphagen. Hij sloot zich echter aan bij een groep in het oosten van het land die collaborateurs opspoorden, omdat Riphagen veel waardevolle informatie had over de Jodenjagers lieten ze hem met rust en pakten ze de ene na de andere V-Mann en V-Frau op.
Riphagen werd door de groep van Wim Sanders, oud politiechef van Enschede, onder huisarrest geplaatst toen de BNV (het huidige AIVD) iedereen wilde verhoren, dus ook Riphagen, over hem deden voldoende schimmige verhalen de ronde. Riphagen werd onder verzekerde bewaring gesteld van Frits Kerkhoven in Amsterdam, een politieman die bij het verzet betrokken was geweest, Dries moest hem helpen bij het in kaart brengen van de organisatie van de SD. Omdat zijn informatie waardevol was bij de opsporing van collaborateurs bleef Riphagen lang uit beeld van de BNV.

De handlanger tegen wil en dank

In het huis Kerkhoven was ook een mevrouw Kerkhoven, Dries wist haar het hof te maken, iets wat hem uiteindelijk niet in moeilijkheden bracht, maar juist grote mogelijkheden bezorgde. Want Kerkhoven kwam achter de affaire, maar kon Dries niet zomaar uit huis zetten. Hoe het precies ging zal altijd een raadsel blijven, maar Dries werd opgepakt, maar door Kerkhoven vrijgekregen die hem in een lijkkist naar België smokkelde. Het verhaal Dries Riphagen vertoond vervolgens enkele maanden een 'gat', want pas maanden later wordt Dries in Spanje opgepakt. Naar alle waarschijnlijkheid deed hij er drie maanden over om van België naar Spanje te fietsen.
Dries wordt in Spanje opgepakt, maar opnieuw roept hij met succes de hulp van Kerkhoven in, Dries weet naar Argentinië te vluchten, uit later onderzoek door de journalisten Bart Middelburg en René ter Steege bleek dat de BNV hierbij geholpen had. In 1997 schreven zij hier een boek over waarop de film 'Riphagen' uit 2016 is gebaseerd. In 2010 kon definitief worden vastgesteld dat de Nederlandse Veiligheidsdiensten Dries Riphagen uit de wind hadden gehouden.
In 1948 veranderde dat en kwam de Nederlandse overheid Riphagen op het spoor, die realiseerden zich dat ze deze beruchte gangster ten onrechte hadden laten lopen. Riphagen twijfelde geen moment en verliet op 21 maart van dat jaar zijn huis in Madrid om richting Argentinië te gaan. Daar kreeg hij te maken met de Zuid-Amerikaanse bureaucratie die uiteindelijk in zijn voordeel bleek te werken, hij kon niet worden uitgeleverd aan Nederland.

Argentinië betekende ook een hereniging met zijn oude boksmaatjes Jan en Kees Olij waarmee hij bokswedstrijden organiseerde, dat viel op en zo kon Riphagen zijn diensten ter beschikking stellen aan de Argentijnse geheime dienst. Eva en Juan Peron waren onder de indruk van de charmes van Dries, jarenlang onderhielden zij contacten met elkaar.
Dries heeft nooit hard hoeven werken voor zijn geld, ook in zijn nadagen niet, hij woonde in Duitsland en Spanje en op het laatst in Zwitserland waar ook dictator Juan Peron een huis had. Dries wist zich altijd te omringen door vermogende dames.
Dries stierf in 1973 in het zwitserse Montreux aan de gevolgen van kanker.

Frits Kerkhoven had dus een bedenkelijke rol bij dit alles, als oud verzetsman koos hij er na de oorlog voor om Dries uit de buurt van zijn vrouw te houden door hem te helpen naar het buitenland te vluchten.
Deze informatie is recentelijk bevestigd door de zoon van Dries, Rob Riphagen, zelf geboren in 1943 en door Frits Kerkhoven opgevoed. Rob heeft meegeholpen aan de totstandkoming van de film over zijn biologische vader, die Frits Kerkhoven altijd is blijven zien als 'papa'.

Loe de Jong over Riphagen

Dries was betrokken bij het oprollen van de verzetsgroep van Gerrit Jan van der Veen (link), maar blijkbaar was dit voor Loe de Jong onvoldoende aanleiding om de naam Riphagen ook maar ergens te laten vallen. Dat Dries door de BNV is geholpen om naar Argentinië te ontsnappen heeft hierbij vast een rol gespeeld.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme