De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Porajmos

Met Roma (meervoud van Rom) worden de zigeuners bedoeld, een van oorsprong rondreizend volk, daar is eigenlijk niets aan veranderd door de jaren heen, de Roma willen niet in een hokje passen.

Er zijn vijf grote groepen zigeuners, de bekendste is de Sinti (meervoud). zij wonen in Frankrijk, Nederland, Duitsland en België. Roma zijn geen Roemenen en niet alle Roemenen zijn zigeuners. Het land Roemenië distantieert zich van zigeuners en wil liever niet dat de term Roma gebruikt wordt. De taal die de Roma spreken is het Romani, ze schrijven in de taal van het land waar ze zijn.

De Roma passen zich qua geloof aan, van oorspong zijn zij Katholiek, maar dat vervaagt als ze in, bijvoorbeeld, een Protestant gebied wonen. De meeste Roma wonen in woonwagenkampen, vaak op vaste plaatsen, maar zelden in stenen huizen.
De Roma zijn oorspronkelijk afkomstig uit Afghanistan waar zij vaak werden gebruikt als slaaf, rond het jaar 500 raakten zij op drift en vestigden zich met name rond de Balkan. Vandaag de dag wonen daar de meeste Roma nog. In totaliteit zijn er wereldwijd vijftien miljoen Roma.

Verschil Roma en Sinti

Dat is er feitelijk niet, Sinti zijn Roma, maar niet alle Roma zijn Sinti, het gaat puur om een grote groep Zigeuners die in het westen van Europa wonen. Toch wordt er vaak van 'Roma en Sinti' gesproken omdat de Sinti een grote groep is en zich vaak afzetten tegen de Roma groepen uit andere delen van Europa. In Roemenië, Hongarije, Slowakije, Bulgarije, Tjechië en Polen worden de Roma als tweederangs burgers gezien.
Dat is mede reden voor Sinti om zich af te zetten tegen andere groepen. In de praktijk zullen de diverse stromingen ook niet snel bij elkaar wonen.
Tot zover een kleine inleiding over Roma en Sinti.

De Duitsers
De Roma hebben een slechte naam, vaak niet ten rechte. Adolf Hitler had een hekel aan Joden en homo's, maar van zigeuners moest hij ook niets hebben, die hij maar a-sociaal vond. Rond de 500.000 Zigeuners vonden de dood in voornamelijk Auschwitz waar ze direct bij aankomst een 'Z', gvolgd door een nummer in hun arm getatoeëerd kregen. Het exacte aantal zigeuners dat de dood vond is onbekend omdat ze ook vaak ter plekke vermoord werden.
Als ze al in een kamp terecht kwamen werden de vrouwen gesteriliseerd en mannen vaak gecastreerd.

Auschwitz - de zigeunerbarakken

Een deel van Birkenau (Auschwitz II werd ook wel het Zigeunerlager genoemd. 'Abschnitt B II e' was de technische term voor het deel dat voorbestemd was als zigeunerafdeling.

Foto van de RAF, het geel gearceerde is Abschnitt B II e, het Zigeunerlager

Dit kamp werd eind 1942 ingericht voor de zigeuners na de afkondiging op 16 december 1942 door Heinrich Himmler van het Auschwitzdecreet, het betekende dat na de Jodenvervolging er nu ook een Zigeunervervolging op gang kwam. Het Zigeunerlager zou zeventien maanden bestaan, op 3 augustus 1944 waren alle zigeuners vermoord of overgebracht naar andere kampen. Zoals ik al schreef, de schattingen lopen uiteen, maar of het er nu 500.000 of één miljoen zijn geweest, het verzwijgen van de Porajmos (Zigeuner holocaust) is voor de nabestaanden net zo erg als dat ze familieleden verloren tijdens de jaren 40-45.
Maar reeds in januari 1940 werden de eerste zigeuners door de Duitsers vermoord, in Buchenwald lieten 250 kinderen van Roma het leven. Toen de oorlog in mei 1940 in alle hevigheid was losgebarsten maakten de Duitsers geen onderscheid tussen Joden en Roma, tegen beiden werden maatregelen afgekondigt waaronder het leven voor miljoenen zeer moeilijk werd.

Hoewel Heinrich Himmler als geestelijk vader wordt gezien van de Zigeunervervolging en dat er gezegd wordt dat hij Zigeuners lager op de sociale ladder plaatste dan Joden was het een dokter die de aanzet gaf tot de vreselijke jacht op de Roma.

Robert Ritter
'Zigeunerforscher' Dr. Robert Ritter was 41 toen hij zijn plannen ontvouwde om van Zigeuners af te komen. Deze in Aachen geboren psychiater was een racist in hart en nieren, Zigeuners noemde hij een plaag waar een oplossing voor gevonden moest worden, hij vond ze a-sociaal en crimineel. Om vast te kunnen stellen of iemand Zigeuner was mocht hij reeds in 1936 de 'Rassenhygienische und bevölkerungsbiologische Forschungsstelle' oprichten.
Ritter liet zoveel mogelijk Zigeuners onderzoeken en registreren, daarnaast speelden cijfers over criminaliteit een rol. Gemengde huwelijken achtte Dr. Ritter als een gevaar voor de samenleving omdat alleen de slechte eigenschappen zouden worden doorgegeven aan nazaten.
De resultaten van de onderzoeken van Ritter leidden tot een omslag in het denken bij Himmler, eerst was hij nog enigszins mild tegenover de Roma, door Ritter liet hij zich overtuigen dat de Roma zo snel mogelijk vernietigd moesten worden.

Settela Steinbach - het meisje met de hoofddoek

Jarenlang stond zij symbool voor de gruweldaden van de nazi's jegens de Joden, Settela werd door Rudolf Breslauer gefilmd tijdens haar vertrek van Westerbork naar Auschwitz-Birkenau. Zij was het meisje met een hoofddoek dat tussen de deuren van een goederenwagon stond, pas in 1994 kwam de Nederlandse journalist Aad Wagenaar erachter dat het hier een Sinti meisje betrof.

Settela Steinbach

Anna Maria Steinbach werd in 1934 geboren in een plaatsje in Limburg (Buchten), op 16 mei 1944 werd zij door de Duitsers opgepakt en op de trein naar Westerbork gezet. Drie dagen later ging zij naar Auschwitz, Rudolf Breslauer, een Joodse gevangene in Westerbork, filmde er in opdracht van de Duitsers, Settela, zoals zij genoemd werd, verscheen enkele seconden in de opening van de treindeuren, Breslauer legde haar vast met zijn camera.
Begin augustus 1944 werden de Roma vergast, waaronder Settela, haar moeder, twee broertjes, twee zusjes, tante, twee neefjes en een nichtje. Alleen haar vader overleefde het kamp omdat hij nog in staat werd geacht te werken. Een jaar na het einde van de oorlog overleed hij.

Crasa Wagner was ook een van de kinderen van Westerbork, zij zat in dezelfde wagon als Anna Maria, toen die haar hoofd tussen de deuren van de treinwagon stak schreeuwde haar moeder dat ze naar binnen moest komen, daarbij noemde zij de bijnaam Settela. In 1994 spoorde Aad Wagenaar Crasa op in Nederland en hoorde het verhaal van 'het meisje met de hoofddoek'.
Via DEZE LINK kun je de film bekijken waarin Settela te zien, maar ook de documentaire 'Settela, gezicht van het verleden'. Cherry Duyns maakte deze in 1994.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme