De Dokwerker

Porajmos

Met Roma (meervoud van Rom) worden de zigeuners bedoeld, een van oorsprong rondreizend volk, daar is eigenlijk niets aan veranderd door de jaren heen, de Roma willen niet in een hokje passen.

Er zijn vijf grote groepen zigeuners, de bekendste is de Sinti (meervoud). zij wonen in Frankrijk, Nederland, Duitsland en België. Roma zijn geen Roemenen en niet alle Roemenen zijn zigeuners. Het land Roemenië distantieert zich van zigeuners en wil liever niet dat de term Roma gebruikt wordt. De taal die de Roma spreken is het Romani, ze schrijven in de taal van het land waar ze zijn.

De Roma passen zich qua geloof aan, van oorspong zijn zij Katholiek, maar dat vervaagt als ze in, bijvoorbeeld, een Protestant gebied wonen. De meeste Roma wonen in woonwagenkampen, vaak op vaste plaatsen, maar zelden in stenen huizen.
De Roma zijn oorspronkelijk afkomstig uit Afghanistan waar zij vaak werden gebruikt als slaaf, rond het jaar 500 raakten zij op drift en vestigden zich met name rond de Balkan. Vandaag de dag wonen daar de meeste Roma nog. In totaliteit zijn er wereldwijd vijftien miljoen Roma.

Verschil Roma en Sinti

Dat is er feitelijk niet, Sinti zijn Roma, maar niet alle Roma zijn Sinti, het gaat puur om een grote groep Zigeuners die in het westen van Europa wonen. Toch wordt er vaak van 'Roma en Sinti' gesproken omdat de Sinti een grote groep is en zich vaak afzetten tegen de Roma groepen uit andere delen van Europa. In Roemenië, Hongarije, Slowakije, Bulgarije, Tjechië en Polen worden de Roma als tweederangs burgers gezien.
Dat is mede reden voor Sinti om zich af te zetten tegen andere groepen. In de praktijk zullen de diverse stromingen ook niet snel bij elkaar wonen.
Tot zover een kleine inleiding over Roma en Sinti.

De Duitsers
De Roma hebben een slechte naam, vaak niet ten rechte. Adolf Hitler had een hekel aan Joden en homo's, maar van zigeuners moest hij ook niets hebben, die hij maar a-sociaal vond. Rond de 500.000 Zigeuners vonden de dood in voornamelijk Auschwitz waar ze direct bij aankomst een 'Z', gvolgd door een nummer in hun arm getatoeëerd kregen. Het exacte aantal zigeuners dat de dood vond is onbekend omdat ze ook vaak ter plekke vermoord werden.
Als ze al in een kamp terecht kwamen werden de vrouwen gesteriliseerd en mannen vaak gecastreerd.

Auschwitz - de zigeunerbarakken

Een deel van Birkenau (Auschwitz II werd ook wel het Zigeunerlager genoemd. 'Abschnitt B II e' was de technische term voor het deel dat voorbestemd was als zigeunerafdeling.


Dit kamp werd eind 1942 ingericht voor de zigeuners na de afkondiging op 16 december 1942 door Heinrich Himmler van het Auschwitzdecreet, het betekende dat na de Jodenvervolging er nu ook een Zigeunervervolging op gang kwam. Het Zigeunerlager zou zeventien maanden bestaan, op 3 augustus 1944 waren alle zigeuners vermoord of overgebracht naar andere kampen. Zoals ik al schreef, de schattingen lopen uiteen, maar of het er nu 500.000 of één miljoen zijn geweest, het verzwijgen van de Porajmos (Zigeuner holocaust) is voor de nabestaanden net zo erg als dat ze familieleden verloren tijdens de jaren 40-45.
Maar reeds in januari 1940 werden de eerste zigeuners door de Duitsers vermoord, in Buchenwald lieten 250 kinderen van Roma het leven. Toen de oorlog in mei 1940 in alle hevigheid was losgebarsten maakten de Duitsers geen onderscheid tussen Joden en Roma, tegen beiden werden maatregelen afgekondigt waaronder het leven voor miljoenen zeer moeilijk werd.

Hoewel Heinrich Himmler als geestelijk vader wordt gezien van de Zigeunervervolging en dat er gezegd wordt dat hij Zigeuners lager op de sociale ladder plaatste dan Joden was het een dokter die de aanzet gaf tot de vreselijke jacht op de Roma.

Robert Ritter
'Zigeunerforscher' Dr. Robert Ritter was 41 toen hij zijn plannen ontvouwde om van Zigeuners af te komen. Deze in Aachen geboren psychiater was een racist in hart en nieren, Zigeuners noemde hij een plaag waar een oplossing voor gevonden moest worden, hij vond ze a-sociaal en crimineel. Om vast te kunnen stellen of iemand Zigeuner was mocht hij reeds in 1936 de 'Rassenhygienische und bevölkerungsbiologische Forschungsstelle' oprichten.
Ritter liet zoveel mogelijk Zigeuners onderzoeken en registreren, daarnaast speelden cijfers over criminaliteit een rol. Gemengde huwelijken achtte Dr. Ritter als een gevaar voor de samenleving omdat alleen de slechte eigenschappen zouden worden doorgegeven aan nazaten.
De resultaten van de onderzoeken van Ritter leidden tot een omslag in het denken bij Himmler, eerst was hij nog enigszins mild tegenover de Roma, door Ritter liet hij zich overtuigen dat de Roma zo snel mogelijk vernietigd moesten worden.

Settela Steinbach - het meisje met de hoofddoek

Jarenlang stond zij symbool voor de gruweldaden van de nazi's jegens de Joden, Settela werd door Rudolf Breslauer gefilmd tijdens haar vertrek van Westerbork naar Auschwitz-Birkenau. Zij was het meisje met een hoofddoek dat tussen de deuren van een goederenwagon stond, pas in 1994 kwam de Nederlandse journalist Aad Wagenaar erachter dat het hier een Sinti meisje betrof.


Anna Maria Steinbach werd in 1934 geboren in een plaatsje in Limburg (Buchten), op 16 mei 1944 werd zij door de Duitsers opgepakt en op de trein naar Westerbork gezet. Drie dagen later ging zij naar Auschwitz, Rudolf Breslauer, een Joodse gevangene in Westerbork, filmde er in opdracht van de Duitsers, Settela, zoals zij genoemd werd, verscheen enkele seconden in de opening van de treindeuren, Breslauer legde haar vast met zijn camera.
Begin augustus 1944 werden de Roma vergast, waaronder Settela, haar moeder, twee broertjes, twee zusjes, tante, twee neefjes en een nichtje. Alleen haar vader overleefde het kamp omdat hij nog in staat werd geacht te werken. Een jaar na het einde van de oorlog overleed hij.

Crasa Wagner was ook een van de kinderen van Westerbork, zij zat in dezelfde wagon als Anna Maria, toen die haar hoofd tussen de deuren van de treinwagon stak schreeuwde haar moeder dat ze naar binnen moest komen, daarbij noemde zij de bijnaam Settela. In 1994 spoorde Aad Wagenaar Crasa op in Nederland en hoorde het verhaal van 'het meisje met de hoofddoek'.
Via DEZE LINK kun je de film bekijken waarin Settela te zien, maar ook de documentaire 'Settela, gezicht van het verleden'. Cherry Duyns maakte deze in 1994.