De Dokwerker

Verbod op jazz, je kunt het je haast niet voorstellen

Onder de Duitse bezetting leek alles geoorloofd om Joden dwars te zitten, zelfs het maken van theater werd voorbehouden aan niet-Joden, de Kultuurkamer zag erop toe dat alleen Nederlanders die een verklaring hadden getekend dat ze niet-Joods waren cultuur bedreven.

Kultuurkamer
Naar voorbeeld van de Duitse Reichskulturkammer verplichtten de nazi's iedere kunstenaar lid te worden van de Kultuurkamer. Zonder dit lidmaatschap was het niet geoorloofd te schrijven, op te treden voor publiek, muziek te maken of kunst te produceren. De Duitse bezetter had hiermee tot doel de kunst onderdeel en dus verlengstuk van het nationaal-socialisme te maken.

Jazzverbod

De bezetters verboden vanaf december 1941 het spelen van Engelse en Amerikaanse muziek, het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten (DVK) verbood negroïde en negritische elementen in dans- en amusementsmuziek.
De Joodse leden Sem Nijveen en Sally Doof van het populaire orkest The Ramblers werden in 1941 op last van het DVK uit het orkest gezet. Aanvankelijk bleven de twee plekken van Nijveen en Doof leeg, maar het orkest veranderde op last van de nazi's toch hun naam, een Engelse naam was niet langer geoorloofd.
The Ramblers traden op onder de naam Dansorkest Theo Uden Masman, naar de leider van de band, zowel de Wehrmacht, het Nederlandsch Arbeidersfront en Duitse liefdadigheidsinstellingen nodigden het dansorkest uit. Theo Uden Masman nam de uitnodigingen met graagte aan. Na de oorlog kwam hem dat op veel kritiek te staan temeer Salomon Doof en zijn vrouw Elisabeth Polak in juli 1943 in Sobibor door de Duitsers waren vermoord.

Nadat Sem Nijveen weer tot het orkest was toegetreden luwde de storm van kritiek, Nijveen zei te begrijpen waarom Uden Masman tijdens de oorlog had doorgespeeld. Toch werd het niet meer zoals voorheen, in 1964 gaven The Ramblers hun laatste optreden, een jaar later overleed Theo Uden Masman.

De Jazzwereld
Het maandblad De Jazzwereld verscheen nog in het eerste oorlogsjaar, maar in 1941 had het blad het te moeilijk gekregen binnen de eigen gelederen en stopte.
Het woord 'jazz' werd door de nazi's in de ban gedaan, de technieken die verbonden waren aan de jazz werden verboden. Later zou blijken dat de voorman van het blad De Jazzwereld de Duitsers een flink handje had geholpen om te bepalen wat er allemaal onder jazz viel. Deze man heette Will G. Gilbert, maar zijn echte naam was Willem Henri Adriaan van Steensel van der Aa.
Na de oorlog had hij diverse functies en werkte onder andere voor het NRC Handelsblad, De Telegraaf en het Holland Festival.

Vanaf juli 1942 werden Joodse musici opgeroepen voor deportatie, een enkeling wist onder te duiken, waaronder violist-trompettist Sem Nijveen die dus na de oorlog terug zou keren bij The Ramblers. Niet Joden spelen tijdens de resterende oorlogsjaren door tot aan benefietavonden voor gensneuvelde SS'ers aan toe.
Na de oorlog gaat een zuiveringscommissie ogenschijnlijk serieus aan de slag met het vermeende 'foute' verleden van veel musici, maar alleen Theo Uden Masman krijgt een verbod om een half jaar lang een orkest te leiden. Het jazzverbod werd keurig nageleefd tijdens de oorlog, maar dat had na de bevrijding dus maar nauwelijks gevolgen.