De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Noodgeld

Als klein jongetje spaarde ik munten, ben er nog gek op, maar dan anders. Van alle jaartallen wilde ik de centen, dubbeltjes enzovoort hebben, een dure aangelegenheid als je van je zakgeld ook nog wat ander dingen wilt doen.
De gehele dag liep ik dus de jaartallen na te kijken van elk muntje dat ik voorbij zag komen. Totdat ik op een grijs vies muntje stuitte dat er uit zag als een Nederlandse munt maar wel heel anders aanvoelde.
Het bleek het zogenaamde 'zinken geld' te zijn uit de oorlog.

Van zilver naar nikkel en zink
Toen de Duitsers Nederland platwalsten en het vanaf 15 mei definitief voor het zeggen hadden spaarden de Nederlanders hun munten, die waren gemaakt van zilver en men verwachtte dat het papieren geld spoedig niet veel meer waard zou zijn en dat zilveren munten hun waarde zouden behouden.
De schaarste aan kleingeld veroorzaakte een run op papiergeld bij de banken, maar daar staken de Duitsers al snel een stokje voor door daar een moratorium op te leggen.

Het tekort aan geld werd opgelost door de uitgifte van noodgeld maar daar wilden de Duitsers niets van hebben. Het noodgeld bestond uit papiergeld. Door het verbieden bleef er een tekort aan geld en zeker aan muntgeld want men bleef de zilveren munten achterhouden.
Reeds in 1940 verscheen er een stuiver van nikkel en in 1941 werd er geexpirimenteerd met geld van zink. Pas op 15 januari 1942 begon men grootschalig met de uitgifte van zinken munten, dat werkte goed want de problemen die door de geldschaarste werden veroorzaakt behoorden tot het verleden. Bijkomend voordeel voor de Duitsers was dat Koninging Wilhelmina van de munt verdween, de nazi's wilden niet dat er ook maar iets herinnerde aan het op 13 mei 1940 gevluchtte Koningshuis.

Eerste zinken munten
Toen de muntwet begin 1942 werd aangepast was de zinken stuiver de eerste munt die zonder de Koningin op de achterzijde werd uitgegeven als officieel en enig wettig betaalmiddel. Dit is echter de officiele lezing, want Robert stuurde mij een foto van een munt uit 1941 die hij had gevonden waarop de beeltenis van de Koningin reeds was vervangen door een zeilschip.


Na een beetje zoeken vond ik op het Internet meerdere zinken munten uit 1941. Oude munten moesten worden ingeleverd, men kreeg daar een schamele vergoeding voor, slechts weinigen leverden hun geld in. Gemiddeld werd tien procent van het oude geld omgewisseld. Ook gouden tientjes moesten worden ingeleverd.
De Duitsers gebruikten alle metalen voor de oorlogsindustrie. Ze stalen als het ware het geld en gaven het terug in de vorm van kogels.

Op 18 december 1941 werd in de muntwet officieel in de uitgifte van een zinken stuiver voorzien en op 15 januari 1942 kwam het besluit waarin ook de invoering van een zinken cent, de 2,5 cent, de stuiver en het dubbeltje werden geregeld.

Na de Duitse bezetting

In 1944 zag de regering al aankomen dat er na de oorlog een probleem zou ontstaan met de door de Duitsers in omloop gebrachte zinken munten waarop men alvast nieuwe munten liet maken. Het lelijke en met negatief sentiment overgoten zinken geld moest zo snel mogelijk vervangen worden, er werd wel bepaald dat het geld nog enige tijd gebruikt kon worden als wettig betaalmiddel hoewel de Nederlandse Regering officieel de Duitse muntregeling nooit erkend heeft.

Pas op 15 april 1948 werd de nieuwe muntwet afgekondigd, gouden vijfjes en tientjes kwamen niet meer voor. Het kwartje en het dubbeltje werden van nikkel gemaakt worden, de stuiver en de cent van brons. Uit 1948 zijn er veel munten in omloop maar omdat Koningin Wilhelmina ook in dat jaar afstand deed van de troon zijn er geen munten van andere jaren in omloop gekomen met de beeltenis van Wilhelmina op de achterkant.
Prinses Juliana prijkte vanaf 1949 op de achterzijde als nieuwe Koninin der Nederlanden.
Koningin Wilhelmina overleed op 28 november 1962.

Zinken munten oxideren snel, ze worden vuil, slijten. Ze zijn nauwelijks schoon te maken, bij uitgifte lijkt zink op zilver, dat verdwijnt snel door het gebruik ervan. Zink geeft een grijze tint. Er ontstaat op den duur een wittige aanslag die zich niet of nauwelijk laat verwijderen. Een mengsel van citroenzuur en olijfolie is het enige dat de munten nog een beetje toonbaar kan maken.
Na de behandeling (tien minuten) kun je de munten drogen en insmeren met vaseline zodat zinkroest niet opnieuw optreedt en de munt verder slijt.




Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme