De Dokwerker

De verbindingsstraat tussen vier kerken, maar een hel voor Joden

Evenwijdig aan de Keizersgracht en de Prinsengracht loopt van de Leidsegracht tot aan de Amstel de Kerkstraat. Als je door deze straat loopt passeer je achtereenvolgens de Leidsestraat, Nieuwe Spiegelstraat, Vijzelstraat, Regulersgracht en Utrechtsestraat.


De Kerkstraat eindigt bij de Amstel, daar kun je de Magere Brug over, je belandt dan in de Nieuwe Kerkstraat die eindigt op de hoek van de Nieuwe Keizersgracht, Roetersstraat en Plantage Kerklaan, je passeert de Weesperstraat.
De Nieuwe Kerkstraat (link) ontstond rond 1670 toen Amsterdam aan de oostkant uitbreidde.

Twee opmerkelijke personen woonden in de Kerkstraat

Abraham Puls had het alleen recht op woningen van Joden leeg te halen nadat de gezinnen op transport waren gesteld. Veel hield hij zelf, veel ging er naar Duitsland. Wat van weinig waarde was werd weggegooid. Hij had een loods in de Kerkstraat op nummer 303.
Op nummer 225 woonde Branca Simons die een verhouding had met Ans van Dijk, Ans was de enige vrouw die na de oorlog ter dood werd veroordeeld en gebracht wegens misdaden tijdens de bezetting. Samen verhuurden ze de onderliggende woning aan Joden, als ze eenmaal betaald hadden werd de SD gebeld.

Kerkstraat 8
Hier zat reeds voor de oorlog dekenfabriek Tilona gevestigd van de Duitse Jood Frans Friedheim die op 30 april 1943 samen met zijn vrouw Johanna in Sobibor door de Duitsers werd vermoord.
Tijdens de oorlog leverde het bedrijf onder Duitse leiding dekens voor de Wehrmacht.



Kerkstraat 75
Ernst Herman van Rappard werd in 1931 lid van de anti-Joodse NSNAP (Nationaal-Socialistische Nederlandsche Arbeiderspartij), te vergelijken met de Duitse NSDAP.
In 1940, niet lang na de Duitse inval, leefde de NSNAP weer op, maar Van Rappard kon de naam NSNAP niet gebruiken, hij maakte er NSNAP-Van Rappard van. In 1941 moest de NSNAP kiezen tussen opheffing of aansluiting bij de aanvankelijk zo gehaatte Van Rappard, hij koos voor het laatste.
Van Rappard was een grotere anti-semiet dan Anton Mussert. Na de oorlog zat hij tot aan zijn dood in 1953 in een Nederlandse gevangenis.



Kerkstraat 111
Op 8 september 1944 vielen de nazi's na een tip de Keizergrachtskerk binnen, er werden wapens voor het verzet gevonden. Als waarschuwing voor anderen werden op 12 september 1944 voor de Gereformeerde Kweekschool in de Kerkstraat dominee Taeke Ferwerda en koster Siebren van der Baan doodgeschoten.
Op het pand is onderstaande tegel bevestigd ter nagedachtenis.



Kerkstraat 225-I
Branca Simons en Ans van Dijk runden hier een lokadres, Branca woonde op twee hoog en had een lesbische verhouding met Ans, de enige vrouw die na de oorlog ter dood werd veroordeeld en waarvan het vonnis ook daadwerkelijk werd voltrokken. Ans en Branca verhuurden de eerste verdieping aan Joden om ze vervolgens te verraden aan de Duitsers. Het pand is na de oorlog afgebroken.
Twee van de verraadden Joodse onderduikers waren Erich Geiringer en zijn zoon Heinz die tegenover Anne Frank aan het Merwedeplein hadden gewoond, beiden kwamen in Auschwitz om. Elfriede, de vrouw van Erich, trouwde na de oorlog met de vader van Anne, Otto Frank.



Kerkstraat 303 - 305
Hier had NSB'er Abraham Puls een verhuisbedrijf, hij kreeg van de Duitsers het monopolie om de huizen van weggevoerde Joden leeg te halen.
Wat hij zelf goed kon gebruiken of verkopen hield hij zelf, de rest werd door de Duitsers opgeslagen en op gezette tijden per trein of schip naar Duitsland gebracht waar het veelal in Duitse huiskamers terechtkwam. Van de 'inbeslagname' werd een lijst samengesteld, deze dienden na de oorlog (1958) als bewijs van diefstal waarna de Duitse regering overging tot het betalen van schadevergoedingen.
...zie ook PULSEN...



Kerkstraat 345
Ter hoogte van dit nummer bevind zich het Amstelveld. Reeds voor de oorlog werd hier op maandagmorgen markt gehouden, in februari 1941 ging het vreselijk mis. NSB'ers sloegen zonder enige aanleiding Joodse marktkooplui in elkaar. Een half jaar later werd de markt verboden, de marktkooplui werden weggevoerd en kwamen nooit meer terug.
Na de oorlog is de markt nooit meer teruggekomen.



Kerkstraat 363
Vanaf dit huis tot aan de Keizersgracht 746 was de bankiersfirma Teixeira de Mattos gevestigd, de Joodse familie die de bank runde werd in de oorlog door de Duitsers vermoord, de bank werd toen door de nazi's geconfisqueerd.



Kerkstraat 389
Drukkerij Joachimsthal was een Joods bedrijf dat aanvankelijk in de Jodenbreestraat gevestigd was, na de oorlog verhuisden zij naar de Utrechtsestraat.
In oktober 2019 verhuisde de zaak weer terug naar de Kerkstraat 389.

Nieuwe Kerkstraat

Het verlengde van de Kerkstraat is de Nieuwe Kerkstraat, klik HIER voor de foto's.