De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Muziekroof - Sonderstab Musik

De Duitsers hielden flink huis in Europa, daar weten we via sites als De Dokwerker en tal van andere veel van. Maar er zijn van die dingen die nog dagelijks opduiken en een schok teweeg brengen. Zo trof iemand een keer een schilderij aan in een Oostenrijks hotel en dook er geroofde kunst op in de Duitse versie van 'Tussen Kunst en Kitsch'.
Maar ook in Nederlandse musea duikt nog wel eens iets op dat toebehoort aan de nabestaanden van in de oorlog weggevoerde en om het leven gebrachte Joden.

In veel musea in de wereld hangen schilderijen (link) die door de Duitsers uit Joodse huizen zijn gehaald en na de oorlog verkocht via galeries en veilingen. In verreweg de meeste gevallen weten de musea daar niets van.
Maar nog voor het einde van de oorlog verdwenen er ook tienduizenden kunststukken die zich nu in privé bezit bevinden. Waarschijnlijk komen die stukken nooit meer bij de rechtmatige eigenaren terug.

Muziek

Waar ik niet bij stil heb gestaan is dat ook muziek veel waard kan zijn. Ik vroeg me af of er wellicht ook composities verdwenen zijn. Helaas is daar maar weinig over te vinden, maar toch blijkt het waar te zijn. De Duitsers roofden ook muziek!

Ook al hadden de Duitsers een hekel aan de Joden, ze bleken meer dan gemiddeld geïnteresseerd in hun muziek. Er werd zelfs een afdeling van de SS voor opgericht, de zogenaamde Musik Sonderstab onder leiding van Reichsleiter Rosenberg. Overal waar zich concentraties van muziekinstrumenten en bladmuziek bevond werd deze 'bijzondere afdeling' ingezet om de boel leeg te roven. Er is na de oorlog nagenoeg niets meer teruggevonden.

Alfred Rosenberg
Rosenberg schreef ver voor het uitbreken al zeer bedenkelijke boeken over het Jodendom. Rosenberg was van Duitse afkomst maar werd geboren in Estland op 12 januari 1893. Toen hij 'terugkeerde' naar Duitsland schreef hij over het zuivere Duitse ras. De Joden schoof hij net als veel andere Duitsers dat deden het verlies van de Eerste Wereldoorlog in de schoenen.
Voor de nazikrant schreef hij columns waarbij hij geen enkel blad voor de mond nam. Vaak schreef hij ook over Adolf Hitler die hij al lang voordat die Rijkskanselier werd leerde kennen. De twee mochten elkaar graag maar dat kwam mede omdat Hitler in Alfred geen enkele bedreiging voor zichzelf zag.

Rosenberg was in de ogen van Hitler niet ambitieus genoeg om een vooraanstaande rol te spelen in de oorlogsjaren, dat knaagde enorm aan Rosenberg die voor zichzelf een rol zag weggelegd die door onder andere Goebbels en Göring voor zijn neus werd weggekaapt.

Kulturkammer
Goebbels stelde Hitler voor een vereniging op te richten waarvan iedereen die ook maar iets met cultuur te maken had verplicht lid moest worden. Als je geen lid was mocht je ook niet optreden. In Nederland werd Muziekroof later iets soortgelijks opgericht.
Rosenberg zag dergelijke initiatieven als een belediging. Hij nam zelf het voortouw om in de muziek te infiltreren, op zo'n wijze dat de 'boodschap' van het zuivere ras beter voor het voetlicht zou worden gebracht. Later zou Rosenberg de 'Sonderstab Musik' in het leven roepen met als voornaamste taak muziek te stelen van gedeporteerde en vermoorde Joden.
Zijn afdeling was zowel in Duitsland als in alle bezette gebieden actief. De opening van het kantoor in Amsterdam was op 15 september 1940, Prinsengracht 796.

Na de oorlog werd hij tijdens de Nurnberg processen veroordeeld (tot ophanging) voor, met name, zijn aandeel in de tiranisatie van het oosten waar hij eenzelfde rol had als Seyss-Inquart in Nederland.

Weetje 01
In 1930 schreef Rosenberg Der Mythos des 20. Jahrhunderts over de diverse geloven die hij allen als volksvijandig bestempelde. Het zou zijn meest gelezen boek worden.

Willem de Vries schreef een boek over het fenomeen van Rosenberg: 'Sonderstab Musik - Music Confiscations by the Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg under the Nazi Occupation of Western Europe'. Het boek is nog te koop, zowel nieuw als tweedehands.

Alfred Rosenberg was een van de 'grote' mannen achter Adolf Hitler en bleef hem trouw tot in de dood, ook al ontkende hij na de oorlog geweten te hebben van de praktijken van de SS, hij verontschuldigde zich ook geen moment voor zijn eigen handelen.

Je kunt stellen dat er nog dagelijks 'onherkenbare herinneringen' te horen zijn van Rosenbergs' daden want veel geroofde composities zijn verwerkt in tienduizenden Duitse muziekstukken. Het commando van Rosenberg nam in West-Europa ook grote hoeveelheden muziekinstrumenten, grammofoonplaten en ander muziekmateriaal in beslag.
Joden werden uit hun huizen gehaald en zonder pardon vergast en verbrand, maar hun bezit werd zorgvuldig geïnventariseerd en opgeslagen. Je kunt spreken van een totale greep door het Derde Rijk op alles wat met cultuur te maken had. De eenheid van Rosenberg bestond voor het uitbreken van de oorlog reeds uit 120 mensen die slechts één doel hadden: het uitwissen van de Joodse identiteit.

De Duitsers hebben nauwkeurig bijgehouden wat er tussen 26 november 1940 en 14 januari 1944 vanuit Nederland is verscheept naar Duitsland, het betreft 2.277 kisten. Die werden veelal naar het platteland gebracht omdat steden niet langer veilig waren voor luchtaanvallen van de gealliseerden.
De Russen stootten tijdens hun opmars zeer waarschijnlijk op veel geroofde kunst en muziek, het is niet ondenkbaar dat veel in Rusland is terechtgekomen.
Maar ook moet er in de Duitse archieven veel terug te vinden zijn van wat er is weggehaald en waar het gebleven is. Helaas spelen economische belangen tegenwoordig een grote rol als de Nederlandse regering wordt gevraagd zich in te zetten voor opheldering door de Duitse overheid.

Weetje 02
Vast staat dat in Schloss Langenau (zie foto onder) door de Russen een aantal wagons werden aangetroffen met 'buit' van de Sonderstab Musik, daaronder moeten veel muziekinstrumenten en -stukken zijn geweest. De trein verdween richting Rusland.
Van alles wat er tijdens de oorlog werd geroofd is nauwelijks iets teruggevonden, laat staan dat er iets is terugbezorgd bij de rechtmatige eigenaren (erfgenamen van overledenen.)

Schloss Langenau

Dagboek van Rosenberg

In het voorjaar van 2013 werden er in Washington zo'n 400 pagina's gevonden van Alfred Rosenberg die tijdens de Neurenberg processen tegen hem werden gebruikt als bewijsmateriaal. Rosenberg werd uiteindelijk veroordeeld tot de dood en opgehangen. De stukken bleken echter spoorloos verdwenen.
Persbureau Reuters, dat als eerste berichtte over de vondst, kreeg inzage in de dagboekfragmenten, wat daaruit naar buiten is gekomen wekt enige verbazing want zonder dat dat onomwonden wordt onderbouwd wordt er sterk gesuggereerd dat de vlucht van Rudolf Hess naar Engeland, de ideologie van Rosenberg en ontmoetingen tussen Hitler en enkele andere nazi-kopstukken in een ander daglicht zouden komen te staan.
We wachten af...

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme