De Dokwerker

Nederlandse Volksmilitie

Een vrij kleine en onbekende verzetsgroep was de NVM waarvan Bernard Luza de vermeend leider was. De leden van de NVM waren communistisch en voornamelijk actief in de drie grote steden, Rotterdam (meerdere groepen), Den Haag (een groep) en Amsterdam (twee groepen). De NVM is slechts vier maanden actief geweest, in november 1942 werd de groep verraden.

De NVM legde zich toe op sabotage in fabrieken, maar pleegde ook een (mislukte) aanslag op een trein bij Rotterdam waarin Duitse militairen zaten, de explosieven werden ontdekt en als straf werden er vijf mensen, die totaal niets met de aanslag te maken hadden, doodgeschoten.

In Amsterdam werd er een, eveneens mislukte, aanslag gepleegd op de paardenstal van de Wehrmacht aan de Haarlemmerweg. Een van de laatste daden van de NVM was de brandstichting in een opslagplaats van de Duitsers in Den Haag.

Groot of klein?

De NVM heeft slechts vier maanden bestaan, het staat te boek als een kleine, onbekende groep, maar naar mijn mening betrof het toch al gauw zo'n 100 à 120 mensen, verdeeld over de drie grote steden.

Oprichter en leider van de NVM was de Joodse Rotterdammer Samuel (Sally) Zacharias Dormits die in oktober 1942 op ongelukkige wijze tegen de lamp liep en door de Duitsers werd ingesloten. Dus niet Bernard Luza was leider van de NVM, Bernard was de leider in Amsterdam.
Sally Dormits schoot zichzelf op het politiebureau door het hoofd.

Bij Sally thuis in de Bijlwerffstraat vond men een gecodeerde ledenlijst, maar die kon door de Duitsers eenvoudig worden gedecodeerd waardoor de bezetter de namen in handen had van zo'n 90 NVM leden. Velen (75) werden met hun gezinsleden opgepakt, de meesten werden vermoord, waaronder veel Joodse vrouwen en kinderen.
De NVM was heldhaftig, maar amateuristisch, door slordigheden werd uiteindelijk de gehele groep ontmanteld.

Tijdens de inval in het huis van Sally Dormits werd er ook informatie gevonden over de niet-Joodse Martha Korthagen, zij en haar familie werden opgepakt en onder de dreiging dat haar familie iets zou worden aangedaan sloeg Martha door. Zij had gewerkt in de Amsterdamse fabriek Hollandia Kattenburg.

Martha was daar in 1941 oneervol ontslagen, maar wist wie daar Communist was en aangesloten bij de Amsterdamse tak van de NVM. De Duitsers vielen op 11 november 1942 de fabriek binnen.

Martha Korthagen

Over Martha werd later gezegd dat ze werkte voor de Duitsers en maar al te graag anderen verraadde, onder andere tijdens het proces tegen haar in september 1948. Het gerechtshof veroordeelde haar een maand later, op 2 oktober 1948, tot tien jaar gevangenisstraf waarvan zij vier jaar uitzat, zij werd wegens goed gedrag vervroegd vrijgelaten.

Wat is er waar en wat is er niet waar? Martha, ze heette dus eigenlijk Maria Magdalena, staat hier en daar vermeld als verzetsheldin, zelfs als lid van de NVM. Ik denk dat beiden niet waar was, Martha was een verrader, dat kan uit angst zijn geweest of omdat ze een hekel aan de fabriek had waar zij oneervol was ontslagen.
Dat laatste is niet waar, want zij was al een jaar weg bij de Hollandia Kattenburg fabriek. In Rotterdam zou zij zijn opgepakt omdat haar naam voorkwam in een notitieboekje dat was gevonden bij Sally Dormits, de leider van de NVM.

Één lezing zegt dat zij vrijwillig meewerkte, een andere dat zij doorlsoeg toen haar familie, zichtbaar voor haar, werd mishandeld en een derde lezing zegt dat zij onder druk werd gezet omdat anders haar familie zou worden mishandeld. Doordat zij na de oorlog tot tien jaar cel werd veroordeeld mag je best concluderen dat er harde bewijzen tegen haar waren dat zij veel mensen vrijwillig had verraden.

Het verraad

Haar onthullingen leidden ertoe dat er op 11 november 1942 bij Hollandia Kattenburg een inval plaatsvond waarbij 367 mensen werden opgepakt en vermoord, allemaal Joden. Met hun familieleden erbij kwam het totaal op 817, zij vonden allemaal de dood in de gaskamers van Auschwitz.
De Duitsers lieten Martha vrij, maar na de oorlog werd zij dus tot tien jaar cel veroordeeld. Het kan goed zijn dat zij wordt verwisseld met haar zuster Maria Korthagen die op 9 november 1917 is geboren en hoogstwaarschijnlijk wél in het verzet zat. Martha Korthagen is geboren op 8 augustus 1922.
Ouders Willem en Johanna hadden vijf dochters en zes zoons.

Op onderstaande persoonskaart van vader Willem staan alle kinderen vermeld, bij Maria staat een 'A', wat duidt op 'afgevoerd uit de bestanden'. Zeer wel mogelijk overleed Maria op zeer jonge leeftijd en werd een latere dochter (Martha) naar haar vernoemd. Dat die eerdere Maria dan wél in het verzet kan hebben gezeten lijkt niet logisch, tenzij....
In het gemeentelijk archief van Amsterdam vond ik echter als overlijdensdatum van deze 'eerste' Maria 3 februari 1982. De 'tweede' Maria (Martha derhalve) overleed op 10 december 2012 in Leiden, zij is 90 jaar oud geworden.
Helaas stoppen hier de lijntjes naar de beide Marias.


...lees HIER meer over Benard Luza en de Hollandia Kattenburg fabriek...