De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Het Vaticaan houdt de rijen gesloten

In 1939 breekt de Tweede Wereldoorlog uit, de Duitsers vallen op 1 september Polen binnen, waarop de geallieerden niet anders kunnen doen dan de oorlog verklaren aan Duitsland. Dat dit in de praktijk niets inhield werd al snel duidelijk.
In hetzelfde jaar treedt Paus Pius XII aan die Pius XI opvolgt. Het is dan begin maart, een half jaar voor het begin van WOII.

Het duurde een maand voordat de nieuwe Paus reageerde op de agressie van de Duitsers. Over of hij nu wel of niet in duidelijke bewoordingen de inval in Polen veroordeelde bestaat veel misverstand. En die is voortgekomen uit de zorgvuldige bewoordingen die de Paus koos. Je kunt stellen dat hij de verantwoordelijkheid had moeten nemen om stevig stelling te nemen, maar net zo goed kun je er van uit gaan dat de Paus een diplomatieke weg bewandelde.
Benito Mussolini was een fascist die Italië met ijzeren hand regeerde, zoals je weet ligt het Vaticaan in Italië, niet onbelangrijk bij je meningsvorming denk ik. Wat ook een rol speelt is de schijnbare neutraliteit van het land en de 'warme' vriendschap tussen Mussolini en Hitler. Die zou later fors bekoelen als de twee mot krijgen, maar dat maakt voor dit artikel verder niet uit.

De tijd gaat voorbij, zonder dat het Vaticaan echt stelling hoeft te nemen. Totdat de Japanners vlak na hun aanval op de Amerikaanse legerbasis Pearl Harbour de Paus willen bezoeken in het fascistische Italië. Hoe ver de over en were warme gevoelens waren is niet duidleijk, wel hield het vaticaan zich rustig en gedoogde Hitler de Paus, ook al had de Duitse dictator een hekel aan Pius XII in het bijzonder en Katholieken in het algemeen.
De enige feitelijke daad die het vaticaan had gedaan was het verstrekken van paspoorten aan Joden die zich tot het Katholicisme hadden bekeerd. Een deel van die paspoorten werden weer ingetrokken toen er getwijfeld werd aan de oprechtheid van de 'bekeerlingen'. Mijn indruk is dat de Paus tussen alle pionnen heen probeerde te slalommen. maar dat hij het voorzichtigst was met die dicht bij hem stonden en dat waren de drie as-mogendheden, oftewel, de oorlogszuchtige landen.

De Paus nam het later ook niet zo nauw

De fascist Francisco Franco wist tijdens de oorlog Hitler van zich af te houden, die durfde de bergen niet over te steken na de deceptie in Rusland. Franco heerstte ook na de oorlog met ijzeren hand en dulde alleen het Katholicisme als godsdienst. De Paus was daarmee in zijn nopjes en bedong dat het burgerlijk huwelijk verboden werd in Spanje, alleen 'trouwen voor de kerk' was nog toegestaan. Ook echtscheidingen waren niet meer mogelijk. Franco had als tegenprestatie een doorslaggevende stem bij het benoemen van bisschoppen.

De Paus heeft nimmer meer gereageerd en dus ook geen stelling genomen, bij zijn overlijden in 1953 was er alom lof voor hem, dat was wel anders tien jaar later toen er steeds meer kritiek kwam op de rol van het vaticaan tijdens de oorlog.
Daarop opende het Vaticaan enkele geheime archieven, maar niet alles, waardoor het niet lukte alle hoon te weerleggen. Er werden boeken geschreven en er werd een toneelstuk opgevoerd, de boodschap was eenduidig, Paus Pius XII had te weinig gedaan om de misstanden aan de kaak te stellen. Zijn rol was niet onbelangrijk, maar wel klein want op Hitler maakte de Paus en zijn kerk totaal geen indruk.

Rattenlijn

Een van de feiten die na de oorlog naar buiten kwam is dat het vanuit Genua (Italië) eenvoudig was om aan valse papieren te komen. De rattenlijn, ook wel weeflijn genoemd, is een benaming die gegeven werd aan de route die liep van Genua naar Zuid-Amerika.
Josef Mengele kwam op een wel heel bijzondere manier aan een visum. Hij wendde zich tot het Rode Kruis onder een valse naam die voor hem een vlucht en papieren regelde. Of het vaticaan hierbij een rol, heeft gespeeld, zoals wel eens wordt beweerd, betwijfel ik. Vast staat wel dat zo'n 800 hoge nazi's met papieren van het Vaticaan wisten te ontvluchten. In totaal zijn er 60.000 Duitsers, die de aarde in Duitsland te heet onder de voeten vonden, naar Argentinië gevlucht.
Er zijn ook verdedigers van de Paus, zij baseren zich op zijn uitspraken en interpreteerden die als veroordelingen. Immers, een Paus moet zich altijd bescheiden en diplomatiek opstellen. het gaat om de boodschap.

De rattenlijn kon volgens deskundigen nu alleen gevolgd worden als een papier van het Rode Kruis had, een briefje van de kerk en een visum.

En nu?

Er zijn nog tal van dossiers die rond deze tijd geopend zouden moeten worden, het kan de lucht alleen maar klaren. Maar vanuit het Vaticaan komt taal noch teken, terwijl er thans met Paus Franciscus toch meer openheid vanuit optimale bescheidenheid verwacht mag worden.
Het wachten is op een signaal vanuit de EU dat het Vaticaan het deksel van de beerput nu eindelijk eens moet lichten.

Het plein dat toegang geeft tot het Pauselijke Sint-Pietersplein in Rome is naar paus Pius XII vernoemd.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme