De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Synagoge

De kerk van de Joden is de synagoge die in de volksmond 'sjoel' wordt genoemd, wat een Jiddisch woord is, het is namelijk afgeleid van 'Schule'. Sjoel

In de sjoel komen Joden bijeen om te bidden en te gedenken. Voor Joden en niet-joden is de sjoel toegankelijk zodat je kunt praten over het geloof, de Joodse tradities, de oorlog en Israël, het beloofde land.

Het woord synagoge is afkomstig uit de Griekse taal en betekent huis van samenkomst.

Orthodox en liberaal
Het Jodendom dateert van zo'n 1800 jaar voor Christus. Binnen het Jodendom zijn er twee belangrijke stromingen: de orthodoxe en de liberale. De orthodoxe Joden proberen zo dicht mogelijk bij de voorschriften uit de Thora te blijven.
De liberalen vinden dat de wetten aangepast mogen worden aan de moderne tijd. De liberale Joden zien de sjabbat als een rustdag waarop best gezwommen en gefeest mag worden, de conservatieven denken daar anders over.

Sjabbat
Voor buitenstaanders is de sjabbat de zaterdag, een dag waarop niet gewerkt mag worden en de Joden zoveel mogelijk rust houden. Dat ligt iets genuanceerder. De wekelijkse sjabbat is een viering, een heilige dag waarop het niet van belang is wat je niet doet maar wat je wel doet.
Doordat je niet veel doet is wat je doet zeer belangrijk. De sjabbat begint op vrijdagvond en duurt totdat de avond van de volgende dag gevallen is.
De Joden tellen zes dagen af naar de sjabbat.
Een van de voorschriften zegt dat tijdens de sjabbat drie volledige maaltijden moeten worden genuttigd en daar wordt dan ook de nodige tijd en zorg aan besteed.

Sabbat is strict genomen niet hetzelfde
De termen sabbat en sjabbat worden nog wel eens door elkaar gebruikt maar dit is toch echt iets anders. Met sabbat wordt de rustdag (zondag) in het christendom bedoeld. Hiervan is het woord Keppel sabbatical ook afgeleid, wat rustperiode betekent.
Een sabbatical neemt iemand als hij een jaar niet wil werken maar zichzelf wil terugvinden.

Wat viert men?
In zes dagen schiep God de wereld volgens de oude Joodse traditie, op de zevende dag (sjabbat) rustte hij van het zware werk.

Weetje
De dag begint bij het ondergaan van de zon en eindigt als de zon de volgende dag weer onder is gegaan.

Hoofddeksel op in het gebedshuis
Je kan niet zomaar naar binnen gaan in een synagoge, het dragen van een hoofddeksel is verplicht omdat je daarmee openlijk respect toont voor G.d.
Vaak wordt gedacht dat dat hoofddeksel een keppel moet zijn, dat is een misvatting, zelfs een zakdoek is toegestaan als men geen ander hoofddeksel ter beschikking heeft

Ark
In iedere synagoge staat op dezelfde plaats de aron hakodesj, een heilige ark als symbool. Als je er recht voor staat kijk je symbolisch richting Jeruzalem, in de kast staan de vijf thorarollen.

Thora
De thora staat voor de Joodse leer, de Joodse bijbel waarin beschrevem wordt hoe het jodendom, de wereld en de mensheid in zes dagen zijn ontstaan door de hand van God. De thora is te vergelijken met het oude testament van het Christendom.
Omdat de thora het oudste verhaal is wordt vaak aangenomen dat latere geloven (christendom, islam) afgeleiden zijn van de Joodse leer.
Vanaf de biema wordt er voorgelezen uit de thora.

Biema
Dit is een platform waar vanaf de dienst wordt geleidt en uit de de thora wordt voorgelezen. Meer voorschriften voor de inrichting van een synagoge dan de aron hakodesj en de biema zijn er niet. Tijdens de feestdagen zijn er extra bijeenkomsten in de synagoge

Jom Kipoer en Rosj Hasjana
Op de grote verzoendag (Jom Kipoer) betuigen Joden spijt van hun verkeerde daden. Deze dag valt in september of oktober. Rosj Hasjana is het begin van het Joodse nieuwjaar en herinnert aan de schepping van de wereld.
Rosj Hasjana en Jom Kipoer vormen samen de Hoge Feestdagen. Tijdens de tien tussenliggende dagen staan begrippen als inkeer en omkeer centraal. Inkeer wil zeggen dat je terugkijkt op het afgelopen jaar, en omkeer staat voor hoe je het beter gaat doen.

Pesach
Met Pesach wordt door de Joden de slavernij in Egypte herdacht. Pesach valt samen met Pasen.

Chanoeka
Dit feest betekent inwijding, het staat ook wel bekend als 'feest van de lichtjes'. Waarom ik dit feest vermeld is omdat de bekende negen-armige kandelaar (de chanoekia, let op de 'i') een grote rol speelt bij dit feest, deze wordt voor het raam gezet.
Tijdens dit acht dagen durende feest wordt thuis de chanoekalamp ontstoken. Iedere dag tijdens dit acht dagen durende feest wordt er een kaars aangestoken, de negende kaars is om de andere acht mee aan te steken. De vrijheid wordt ermee gevierd.

Portugese synagoge

Verreweg de bekendste synagoge van Nederland is de Portugese synagoge. Reeds vanaf 1479 kregen de Joden het moeilijk in Spanje en trokken naar andere streken maar toen Portugese Synagoge Columbus in 1492 bezig was Amerika te ontdekken vluchtten de Joden massaal weg uit Spanje, vaak naar het noorden. Rond die tijd streken de eerste Joden neer in Amsterdam, zeer waarschijnlijk rond de Montelbaanstoren.

Maar ook Portugal was een geliefd toevluchtsoord totdat een paar jaar later ook daar de Joden hun godsdienst moesten afzweren. Pas honderd jaar later streken de eerste Portugese Joden in Amsterdam neer. Rond 1670 kocht men een stuk grond om er een synagoge te bouwen. Aanvankelijk stond het gebedshuis aan het Waterlooplein.

Mr. Visserplein
Jonas Daniël Meijerplein
Telefoon: 020 - 6 245 351


Overige synagogen Ook de nu nog bestaande synagogen uit die tijd, zoals de "Hoog Duitse shul", uit 1671 voor de Asjkenaziem, de Portugese shul, ook wel "Snoge" genoemd, voor de Shefardiem uit 1675 en de "Neie" shul in1 730 waren tekenen van de in die tijd hechte Joodse gemeenschap in die buurt.
Tegenwoordig is alleen, tijdens hoge feestdagen, de "Portugese" sjoel nog in gebruik, in de "Hoog Duitse" en de "Neie" sjoel is het JHM (Joods Historisch Museum) gevestigd.

Tenslotte
Veel, zeer veel dank ben ik Max van der Glas verschuldigd. Ik heb puur ter illustratie iets willen vertellen over de Joden die tijdens de oorlog extreem geleden hebben. Volgens mij weten maar weinigen iets af van het Jodendom. In de toekomst zal dit onderwerp zeker nog verder behandeld worden nu ik van Max vanuit Jeruzalem en van mijn goede Joodse vriend Jaap Velleman uit Amsterdam zulke mooie aanvullingen krijg op mijn website.

Tot mijn grote spijt en verdriet is Max zaterdag 12 maart 2016, overleden.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme