De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Joden in Suriname

Wanneer precies is niet zeker, maar dat er zich Joden in Suriname hebben gevestigd is zeker, het zal voor het eerst zo'n 400 jaar geleden zijn geweest.

Uit Holland en Italië zouden zij zich aan de Boven-Suriname hebben gehuisvesd, twintig jaar later, rond 1650, stichtten Engelse Joden er een kolonie bij de Cassiporakreek.

Later kwamen er veel Joden uit Brazilië nadat de Portugezen het Zuid-Amerikaanse land op de Hollanders heroverd hadden.
Dat Joden juist naar Suriname gingen lag op zich dus voor de hand.

Synagoge in >>>
Paramaribo >>>


Net als in veel andere landen waar Joden wonen kent Suriname ook twee gemeenten, de Hoogduitse en de Portugeze.

De Portugezen waren er eerder, later sloten enkele Hoogduitse Joodse families zich bij hen aan, pas in 1735 scheidden zij zich af en werd de Hoogduitse Gemeente opgericht.

Jodensavanna

De Jodensavanna is de voormalige zetel van de Portugeesche Joodsche Natie in Suriname en ligt aan de rechteroever van de Surinamerivier ten noorden van de Cassipora, 50 kilometer van Paramaribo. In 1671 werd de eerste synagoge gebouwd op grond dat men in eigendom had verkregen. Het betrof honderden akers aan grond tot gebruik van de synagoge, een Joodse begraafplaats en voor behuizing.
Jarenlang is het bezit door de heersers op Suriname betwist, pas in 1937 werd dit geregeld, maar niet tot tevredenheid van de Joodse bevolking want de omvang werd drastisch ingeperkt.

In de eerste helft van de achttiende eeuw werden er in Paramaribo twee synagoges gebouwd, een bestaat nog terwijl de andere later herbouwd werd door de huidige synagoge aan de Keizerstraat. In de tweede helft van de achttiende eeuw nam de invloed van de Joden af, plantage-eigenaren raakten hun grond kwijt en trokken grotendeels weg, voornamelijk naar Paramaribo.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd in maart 1942 de Jodensavanna een interneringskamp voor NSB'ers, afkomstig uit toenmalige Nederlandsch-Indië. Zij 'ruimden' grond, huizen en graven. Het duurde twintig jaar alvorens er herstelwerk werd verricht door Nederlandse troepen. Onder andere werden er oude graven ontdekt waarvan de oudste van rond 1670 zou stammen, waarmee het bewijs werd geleverd dat de Joden destijds daar legitiem hun doden begroeven.
Behalve resten van de synagoge werden er ook restanten van een bakkerij, slachterij en een ritueel bad aangetroffen. In 1971 werd met medewerking van de Nederlandse overheid, de Stichting Joden Savanna opgericht en kon de ruïne van de synagoge worden gerestaureerd. Tevens werd er een klein museum ingericht.

Slachtoffers Holocaust in Suriname

In 2002 publiceerde de Surinaamse chirurg John de Bye in zijn 'Historische schetsen uit het Surinaamse Jodendom' namen en bijzonderheden van Surinaamse Joden die slachtoffer zijn geworden van de Holocaust.
De indrukwekkende lijst tref je HIER aan.

Interneringskampen tijdens de Tweede Wereldoorlog
Gouverneur van Nederland in Suriname was de heer J. C. Kielstra die zonder pardon honderden mensen oppakte en gevangen zetten zonder vorm van proces en vaak ook zonder enige aanleiding en voor meerdere jaren. De opdracht die hij had was om de rust in he tland te bewaren, met goedkeuring van de Nederlandse regering kondigde hij de staat van beleg af.
Suriname was rijk aan bauxiet, daar hadden de Duitsers oog voor maar met de hulp van de Amerikanen werd een Duitse invasie voorkomen. De komst van deze 'beschermers' werd door de plaatselijke bevolking toegejuichd, er werd immers grof geld aan ze verdiend. Alle Duitse families in het land werden door Kielstra opgesloten. Zij waren verplicht werk te verrichten waarvoor zij overigens wel betaald werden. Terecht werd er na de oorlog gesproken van dwangarbeid.
Met de komst van vermeende NSB'ers uit Nederlands-Indië, het huidige Indonesië, in 1942, brak een vreemde periode aan. De in Suriname gelegerde Nederlandse soldaten hoorden van de verschrikkingen uit Europa en het heulen van de NSB'ers, daarop vernederden zij de families waarvan gezegd werd dat zij 'mogelijk' NSB lid waren.
Naast Duitsers en NSB'ers liet de gouverneur ook na de minste aanleiding iedereen oppakken. Kleine diefstallen en prostitutie waren voldoende om voor jaren in een kamp terecht te komen.

Eind 1944, dus nog voor het einde van de oorlog, werd de gouverneur uit zijn functie gezet omdat de situatie niet langer getolereerd kon worden. De staat van beleg werd opgeheven en de situatie van de geïnterneerden onderzocht, bij de meesten bleek dat er geen grond meer was ze langer vast te houden.
Van een behoorlijke rehabilitatie is het nooit gekomen.


Joden in Suriname, de 21-ste eeuw

De Joden vormen nu nog maar een heel klein deel van de Surinaamse bevolking, hun betekenis voor de Surinaamse samenleving, gebruiken, taal en voeding was in het verleden veel groter dan hedentendage. Er wordt beweerd dat het bekende Surinaamse gerecht 'Pom' wel eens van Joodse origine zou kunnen zijn.
De laatste jaren is er een hernieuwde belangstelling in Suriname voor Joods erfgoed, de cultuur en het gedachtengoed.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme