De Dokwerker

Oorlogsslachtoffers

Regelmatig krijg ik de vraag of iemand nog in aanmerking kan komen voor een onderscheiding, in de meeste gevallen kan dat niet meer maar ook al zijn er mogelijkheden, er zullen flink wat documenten getoond moeten worden.
Vaak is dit lastig omdat mogelijke getuigen overleden zijn of omdat er simpelweg geen dossier (meer) is.

Welke onderscheidingen had mijn opa?

Ook voor velen een brandende vraag. Zo schreef Sandy mij:
Mijn opa heeft in de tweede wereldoorlog een aantal onderscheidingen behaald, mede door het zijn van een verzetstrijder. Deze medailles had hij op een jas geprikt. Deze jas is echter dertig jaar geleden gestolen. Nu was mijn opa niet iemand die over de wo2 vertelde en dit vooral afkapte.
Maar ik zou toch graag willen weten wat zijn onderscheidingen waren en waarvoor. Is het mogelijk om dit ergens na te vragen?

Onderscheidingen werden uitgereikt maar verdwenen nog wel eens in een schoenendoos. Voor nabestaanden kan het echter belangrijk zijn om te weten waarom hun vader, moeder, opa of oma een onderscheiding voor getoonde moed heeft gekregen. Niet zelden willen de directe nabestaanden (echtgenotes, broers en zusters) daar niet over praten.
De meeste dossiers liggen in het Nationaal Archief te Den Haag dat onder de verantwoordelijkheid valt van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Gedetailleerde informatie over het archief dat betrekking heeft op, wellicht, ook uw vraag:
Naam archiefblok: Kanselarij der Nederlandse Orden
Periode: 1815-1994
Archiefbloknummer: H10
Telefoonnummer 0800-8051 op werkdagen van 08.00 tot 20.00 uur, vanuit het buitenland: + 31-77-4656767

Begin bij de gemeente voor een aanvraag

Als u een onderscheiding bent kwijtgeraakt doet u er goed aan een mailtje naar het Ministerie van Defensie te sturen: nimh@mindef.nl

Doorgaans begint een eerste aanzet bij de gemeente waar iemand laatstelijk ingeschreven heeft gestaan. Maar vraag u eerst af of u de onderscheiding voor uzelf, anderen of de persoon in kwestie aanvraagt. In het laatste geval moet u zich realiseren dat veel helden het niet meer dan normaal vonden om verzet te plegen tegen de bezetter.

Velen wilden na de oorlog niet praten over 40-45, misschien wogen de heldendaden die ze zelf pleegden niet op tegen de verschrikkingen die ze ervaard hadden. Als u er echter van overtuigd bent dat een posthume onderscheiding op zijn plaats is dan moet u zich niet laten ontmoedigen als het even tegenzit bij de aanvraag. Iedereen die deze weg bewandelt maakt mee dat een ambtenaar niet zo'n zin heeft om iets uit te zoeken of dat uw aanvraag langer dan wenselijk is blijft liggen.

Realiseer u ook dat er grondig onderzoek wordt gedaan, er mag geen smetje op iemands' reputatie zitten, stel dat dat wel zo is, terecht of onterecht, wat schiet u er dan mee op? Als u uiteindelijk uw speurtocht wilt beginnen kunt u onderstaande instanties raadplegen. De Dokwerker kan u niet bijstaan, daarvoor ontbreekt mij de tijd, zelfs een betaalde baan hierin zou ik niet zien zitten omdat één zaak al tientallen uren per week kan vergen om vervolgens maandenlang niets te horen.

Hou vol want veel blijkt mogelijk

Voor direct betrokkenen kan ik mij echter goed voorstellen dat het geen onmogelijke opgave is. Zet u dan ook vooral door want als u het beoogde resultaat bereikt is de voldoening erg groot.

Mocht u echt tegenwerking ondervinden dan zult u altijd de burgemeester van de gemeente in kwestie aan uw zijde vinden. De overheid vindt dat dit soort verzoeken uiterst serieus behandeld moeten worden.

Begin dus uw start altijd bij de gemeente waar de betrokkene het laatst ingeschreven heeft gestaan.

Nationaal Archief
Als 'nationaal geheugen' van Nederland beheert het Nationaal Archief 110 kilometer archiefmateriaal, foto's en kaarten van de rijksoverheid en van maatschappelijke organisaties en individuele personen die van nationaal belang zijn (geweest.)
Prins Willem-Alexanderhof 20
2595 BE  Den Haag
Telefoon: 070 - 33 15 400 Algemene telefooncentrale
070 - 33 15 444 Helpdesk (inhoudelijke vragen over de archieven)
Website: www.nationaalarchief.nl

Stadsarchief Amsterdam (ook voor politiedossiers)
Vijzelstraat 32
1017 HL Amsterdam
Telefoon: 020 - 25 11 511

NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie)
en tevens hier gevestigd:
Centrum voor Holocaust- en Genocidestudies
Herengracht 380
1016 CJ  Amsterdam
Telefoon: 020 - 52 33 800
Websites: www.niod.nl en www.chgs.nl

De Erelijst van Gevallenen 1940-1945
www.erelijst.nl/

Stichting 1940-1945
Nienoord 10
1112 XG  Diemen
Telefoon: 020 - 66 01 945
Website: www.st4045.nl

Documentatiegroep '40 - '45
Website: www.documentatiegroep40-45.nl

Vereniging Kinderen van Verzetsdeelnemers 1940-1945
Secretaris Hans van Ekelenburg
Rillandhoeve 30
3137 EJ  Vlaardingen
Telefoon: 010 - 47 49 463
Website: www.verzetskinderen.nl

Het Nederlandse Rode Kruis
Telefoon: 070 - 44 55 666
Website: www.rodekruis.nl

Kennisinstituut voor de sociale en psychische gevolgen van oorlog, vervolging en geweld: Cogis
Da Costakade 45
3521 VS  Utrecht
Telefoon: 030 - 23 43 436
Website: www.cogis.nl

Nederlandse Kring voor Joodse Genealogie
Postbus 94703
1090 GS  Amsterdam
Website: www.nljewgen.org

Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland
Postbus 16737
1001 RE  Amsterdam
Website: www.joodsmonument.nl

Israelitisch Centrum voor Onderzoek naar de Geschiedenis van de Nederlandse Joden
Website: www.huji.ac.il/huji/eng/index_e.htm

Joods Historisch Museum
Website: www.jhm.nl

Yad Vashem Jerusalem
Website: www.yadvashem.org.il

Joods Maatschappelijk Werk
Telefoon: 020 - 577 65 77
Website: www.joodswelzijn.nl

Eregraf en Monument Oranje Vrijbuiters
Website: www.oranjevrijbuiters.nl

Oorlogsgetroffenen
Website: www.oorlogsgetroffenen.nl

Ministerie van Defensie
Zij houden de databank bij van alle onderscheidingen, stuur hen een e-mail als u vragen heeft over een reeds uitgereikte onderscheiding. Bijvoorbeeld als u een kopie wenst te ontvangen.
nimh@mindef.nl

Het Parool
Edities van Het Parool tijdens de bezetting
Website: www.hetillegaleparool.nl

Tenslotte

Ik kan niet genoeg benadrukken dat je het postuum eren van iemand waarvan jij vindt dat hij of zij een held is geweest niet in eerste instantie voor jezelf moet doen. Bij de verwerking van de gevolgen van wat zich in de oorlog heeft afgespeeld kan het zeker een zinvolle bijdrage leveren maar alleen als je ervan overtuigd bent dat de betrokkene dit ook gewild zou hebben.
Veel helden weigerden een onderscheiding, de een vond het normaal om verzet te plegen maar er waren er ook die vonden dat er wel heel erg gemakkelijk met onderscheidingen werd gestrooid en dat er personen aan de macht waren die tijdens de oorlog 'fout' waren geweest.

Succes!

Onderscheidingen

Verzetskruis
Verzetsherdenkingskruis
Oorlogsherinneringskruis
Mobilisatie-Oorlogskruis
Kruis van Verdienste
Vliegerkruis
Bronzen Kruis