De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Hoe de oorlog korter duurde dan Hitler voor ogen had

Alan Turing, een Engelse wiskundige die de code van de Duitsers wist te kraken waardoor de bewegingen van Hitlers' troepen nauwgezet in de gaten konden worden gehouden. Probleem met het verhinderen van aanvallen door de Duitsers was dat die dan door zouden krijgen dat de geallieerden beschikten over de code.
Het kostte daardoor veel mensen het leven, maar het spaarde velen ook het leven en de oorlog werd erdoor bekort.

Alan Mathison Turing
Omtrent de aanzet om Enigma, de code van de Duitsers, te kraken doen veel verhalen de ronde. In mijn gedachten nam ik mee dat Alan homoseksueel was. Gek? Nee. Want ook rond de geschiedenis van Frieda Belinfante (link) en Willem Arondeus (link) in Nederland weten we dat hun geaardheid hen de eer die zij verdienden in de weg stond. Straks meer over Alan.

Enigma Enigma was eigenlijk geen code, maar een machine waarmee berichten gecodeerd en gedecodeerd konden worden, het woord Enigma komt uit het Grieks en betekent puzzel.
De Duitsers konden tot ver in de Tweede Wereldoorlog informatie met elkaar delen zonder dat de geallieerden op de hoogte waren van de plannen van de vijand. Toen de berichten eenmaal ontcijferd konden worden werd er met de verkregen informatie relatief weinig gedaan om de Duitsers te misleiden. Immers, als iedere aanval zou worden afgeslagen zouden de Duitsers de code van de Enigma direct aanpassen. Het geheel aan ontcijferde berichten noemden de Engelsen ULTRA.

Ontcijfering, de officiële versie
Reeds voor de oorlog (rond 1933) had de Poolse wiskundige Marian Rejewski de Enigma code gekraakt, toen Hitler Polen annexeerde vluchtte Rejewski via Frankrijk naar Engeland en bood er zijn diensten aan, daar werd geen gebruik van gemaakt. Merkwaardig genoeg ging er rond dezelfde tijd een team van Engelse wiskundigen aan de slag om de Enigma te kraken.

Het team bouwde een 'Bombe', een machine waarmee geheime codes ontcijferd konden worden. De Engelsen hebben lang ontkend dat de groep bestond uit een spion voor de Russen, een losbol, enkele meelopers en aan het hoofd een homoseksuele jongeman die via een prijsvraag een assistente had aangetrokken. De versie die de Britten het beste uitkwam was dat een groep wiskundigen van de 'Government Code and Cipher School' dit belangrijke werk had gedaan, waarbij niet specifiek één naam werd genoemd. Alan was de initiatiefnemer om Winston Churchill aan te schrijven met het verzoek om meer mensen en geld, hoewel velen tegen waren, zegde Churchill geld toe.
Alan Turing was dus wel degelijk de belangrijkste pion.

Alan Turing en zijn Bombe

Alan Turing was een geniaal wiskundige en bood voor de oorlog zijn diensten aan, hij wilde een groep samenstellen en een machine bouwen waarmee hij Enigma zou kunnen breken. Hij begon in de zomer van 1940 met zijn werk, pas na 2,5 jaar wist hij de code met zijn team te breken. Ik geloof wel in het verhaal dat een fout van de Duitsers Turing op het spoor van de ontrafeling heeft gezet en dat de machine (de Bombe) verder het werk deed.


Of het 'zijn' Bombe was zal altijd een vraag blijven. Feit is dat een Poolse groep wiskundigen veel voorwerk had verricht waarop een groep Britse wiskundigen vanaf 1938 voortborduurden. De machine is niet door Turing alleen gebouwd, hij kreeg daarbij veel hulp, onder andere van Gordon Welchman, een man die in de geschiedenisboekjes nauwelijks voorkomt.
Dat de Polen een machine hadden geloof ik, maar de machine van Turing was daar niet op gebaseerd. Christopher Morcom was het eerste vriendje van Alan, de dood van Christopher greep Alan zo aan dat hij zijn Bombe naar hem zou hebben vernoemd, niets is echter minder waar. Een tijdgenoot van Alan, Shaun Wylie, kan zich nog goed herinneren dat Alan de Bombe 'Victory' noemde.

Na de oorlog
Alan Turing kreeg niet de verdiensten voor zijn werk die hij verdiende, hij ging aan de slag bij de universiteit van Manchester waar hij de basis legde voor de hedendaagse computer. Het is een feit dat hij op een zijspoor raakte, maar de meningen over de redenen zijn verdeeld. Alan zou emotioneel niet langer om kunnen gaan met zijn homoseksuele gevoelens die hij op de universiteit diende te onderdrukken.
Aannemelijker is de versie waarbij er vanuit wordt gegaan dat Alan als chantabel werd gezien door de inlichtingendiensten. Het resulteerde er in ieder geval in dat hij zijn baan aan de universiteit verloor.

Tot 1967 was homoseksualiteit verboden in Engeland, in 1952 werd Turing opgepakt en kreeg van de rechter twee opties, verder werken aan zijn geesteskind of de gevangenis in, hij koos voor het eerste. Chemische castratie was daarbij echter de enige voorwaarde, hij stemde toe. Wat er tot aan zijn dood in 1954 gebeurd is laat zich moeilijk beschrijven. Op 7 juni van dat jaar werd Alan dood aangetroffen, zonder afscheidsbriefje, maar wel met cyanide in zijn bloed, hij zou zelfmoord hebben gepleegd.
Dat de enorme kennis die hij had over codes en andere staatsgeheimen reden is geweest voor moord door de Britse geheime dienst lijkt mij sterk, maar valt niet uit te sluiten omdat de moeder van Alan nog leefde toen hij overleed. Het is niet aannemelijk dat Alan zijn moeder het aan kon doen haar zoon te verliezen.
Wel was Alan depressief door het gebruik van de verplichte hormoonkuur waardoor Alan geen seksuele gevoelens meer zou hebben en dus ook zijn homoseksuele geaardheid kon verbergen.

Postuum eerherstel
Op 24 december 2013 verleende Koningin Elizabeth II van Engeland Alan Turing gratie en werd de veroordeling wegens homoseksualiteit uit de boeken geschrapt.
Reeds in 1945 werd Alan benoemd tot Officier in de Orde van het Britse Rijk. Twaalf jaar (1966) na zijn dood werd er een award in het leven geroepen, de A.M. Turing Award, een hoge onderscheiding in de informatica. Intel en Google betalen jaarlijks 500.000 Dollar uit aan de winnaar. De prijs is overigens geen Britse prijs. De Association for Computing Machinery (ACM) is een sinds 1947 in de Verenigde Staten gevestigd wetenschappelijk instituut die de prijs jaarlijks toekent aan een wiskundige.

Alan Turing is 41 jaar oud geworden.

Conclusie

Alan Turing had een groter aandeel in het kraken van Enigma dan de Britse regering meer dan vijftig jaar heeft volgehouden. Turing staat aan de wieg van de hedendaagse computer en de naar hem vernoemde prijs wordt gezien als de belangrijkste op zijn vakgebied.
Turing stierf onder verdachte omstandigheden en kan beschouwd worden als het belangrijkste lid van een groep wiskundigen die de Enigma wisten te kraken. Dit feit op zich bekorte de oorlog en spaarde miljoenen mensen het leven. Pas in 2013 werd hij door de Britse regering volledig gerehabiliteerd.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme