De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

C&A, een geschiedenis met een zwart randje

Op mijn andere site (MOKUMS) belicht ik de familie die achter dit concern zit, ook lees je iets over een van de grootste branden van Amsterdam in de vorige eeuw. C en A Berlijn Hier op De Dokwerker moet ik helaas de conclusie trekken dat het concern het tijdens de oorlogsjaren niet zo nauw nam met de mensenrechten.

Familie Brenninkmeijer
De Duitse broers Clemens en August beginnen de opmars van het kledingconcern in het midden van de negentiende eeuw. Nederland is hun eerste doelland, het zou een halve eeuw duren voordat ze ook een winkel openden in Duitsland.
De Brenninkmeijers zijn volgens de Quote 500 de rijkste familie van Nederland.

Meeheulen of ageren

Voor veel artiesten, journalisten en bedrijven was de keus eenvoudig: 'als je niet voor ons bent ben je tegen ons, dus doe mee of aanvaardt de consequenties'. Met die boodschap lieten de nazi's iedereen kiezen, behalve de Joden, die werd niet om hun mening gevraagd. Zoals bekend stierven meer dan honderduizend Nederlandse Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Duitse concentratiekampen.
Het 'meedoen' bestond vaak uit het onderschrijven van de beginselen van de Duitse bezetter, als je dat deed had je weinig te vrezen, als je je dus maar afzijdig hield.
Maar kun je ten koste van alles aan de zijlijn blijven staan?

100% Ariër
Veel bedrijven hadden er weinig moeite mee om de eis van de Duitsers in te willigen dat zij niet-Ariër vrij waren, met andere woorden: Hermann Goring kreeg kado's van C&A "wij hebben geen Joden in dienst". Alleen dan mocht een onderneming zaken blijven doen. De van origine Duitse onderneming C&A zag er ook totaal geen kwaad in deze verklaring af te geven.
Alleen wilde C&A na de oorlog hier liever niet aan herinnerd worden. Pas in 2011 gaf het ruiterlijk toe dat de houding van de confectieketen niet fraai was geweest en dat ze nader onderzoek zouden doen naar de gedragingen van de leiding onder het nazibewind. Bij het schrijven van dit artikel was mij niet bekend of en zo ja, wat daar uit is gekomen.

1933, een cruciale wending
Adolf Hitler grijpt de macht in Duitsland, volstrekt legitiem want zijn aanvankelijk verboden partij wint de verkiezingen en brengt hem in een zetel aan de macht. C&A schroomt geen moment en bindt contacten aan binnen de partijtop van de NSDAP. Als tegenprestatie spekken zij de partijkas.
Hoogeplaatste personen in de partij, waaronder Hermann Göring, ontvingen regelmatig cadeau's. De leiding was echter 'handig', er werden geen rechtstreekse giften gedaan, dit verliep altijd via een tussenpersoon.
Tijdens de oorlog nam de vraag naar kleding af, niet zo gek natuurlijk want zowel in de bezete gebieden als in Duitsland was het crisis. Waar wel behoefte aan was waren uniformen. C&A maakte gebruik van goedkoop personeel en verkocht de uniformen aan de Duitsers.

"Für Führer, Volk und Vaterland"

In de jaren in de aanloop naar WO2 greep het bedrijf alles aan om van Joodse werknemers af te komen, ook vergaarde het eigendommen door Joden een fractie van de werkelijke waarde te bieden voor gebouwen en grond.
Familieleden van in de oorlog omgekomen Joden die poogden om transacties ongedaan te maken kregen te maken met een advocaat die tijdens de oorlog als SS'er in Polen betrokken was geweest bij het gevangen nemen van Joden.

De Duitse historicus Kai Bosecker deed onderzoek naar de houding van de directie van het modehuis en ontdekte onder andere dat Hermann Göring zelfs tijdens de oorlog verjaardagscadeau's kreeg van hen. In een teruggevonden verklaring van C&A stelde men:

"Es ist seit der Gründung niemals ein Nichtarier bei uns beschäftigt worden"

"Sinds de oprichting van ons bedrijf hebben er bij ons nooit niet-Ariërs gewerkt"


Al in 1933 toen Hitler aan de macht kwam knoopte C&A warme betrekkingen aan met de nazi-top, men voelde feiloos aan hoe hooggeplaatste partijleden ingepakt konden worden, namelijk met royale giften. Hermann Göring werd meermaals voor het karretje gespannen die zich op zijn beurt liet verwennen met cadeau's en geld.
C&A maakte goedkope uniformen voor de Duitsers door gebruik te maken van dwangarbeid. Concurrenten die Joods waren werd het leven zuur gemaakt en panden kwamen in handen van C&A. Na de oorlog liet het bedrijf zich vertegenwoordigen door een anti-semitische advocaat.

In 2011 publiceerde Bosecker zijn bevindingen, omdat de directie van C&A niet om de gedetailleerde feiten heen kon nam het delen ervan op in het jubileumboek van het concern waarmee het na vele decennia van stilzwijgen en ontkennen eindelijk het boetekleed aantrok.
'C&A zieht an!: Impressionen einer 100-jährigen Unternehmensgeschichte' is de titel van zijn boek. Vreemde is dat het boek nergens meer verkrijgbaar is. De eerste druk was zeer snel uitverkocht en kreeg geen vervolg.

Joseph Brenninkmeijer zegt in het voorwoord van het jubileumboek dat de harde feiten van Bosecker hem zeer hebben geraakt.

Journalist Bettina Weiguny beschreef reeds in 2005 in haar boek 'Die geheimnisvollen Herren von C&A' de geheimen van het Katholieke familiebedrijf die zo hun eigen wetten hanteerden.
Toen besteedde het concern geen aandacht aan de kwestie, maar na het verschijnen van het boek van Bosecker was er geen houden meer aan.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme