De Dokwerker

Film: Sonny Boy

Leeftijdsgrens
Soms krijgt een film een aanduiding acht, soms twaalf jaar. Films over de Tweede Wereldoorlog zijn altijd gruwelijk, maar vertellen wel een verhaal dat iedereen moet kennen. Het ene kind kijkt horrorfilms en ligt er niet wakker van. Sommige volwassenen kunnen de beelden uit de Tweede Wereldoorlog niet aanzien.
In principe zou er, vind ik, geen leeftijdsindicatie gehangen moeten worden aan films die over de Tweede Wereldoorlog gaan, immers, het waren ook miljoenen kinderen die toen leden.
Iedereen kan voor zichzelf, en anders ouders voor hun kind, wel bepalen of het het juiste moment is om een oorlogsfilm te bekijken.

Ondanks dat de recensies niet eensluidend waren en met name Mathijs van Nieuwkerk als huisvriend van een van de hoofdrolspelers uitzonderlijk lovend was over de acteerprestaties van Ricky Koole en Sergio Hasselbaink was het verhaal van Sonny Boy voor mij toch aantrekkelijk genoeg om naar de bioscoop te togen.

De schrijfster
In 2004 kwam Annejet van der Zijl met een boek dat later de basis zou vormen voor het script van deze film. In het achterhoofd heeft Annejet hier rekening mee gehouden want de nadruk ligt op de dramatiek, niet zozeer op de feiten en omstandigheden.

Een fors aantal 'feiten' zijn niet controleerbaar, soms zelfs ongeloofwaardig. Top acteerwerk moet de rest doen, maar ook dat miste ik. Mij viel tevens op dat de hoofdrolspelers gaandeweg de film zelf pas lijken te gaan geloven in het verhaal.
Misschien was het goed geweest als beiden eerst een middagje in het verzetmuseum (link) hadden doorgebracht.

Verhaallijn
Het verhaal begint in Suriname in de jaren twintig. Waldemar (de vader van de later geboren Sonny Boy) ziet zijn familie uit elkaar scheuren en komt in Nederland terecht. De nasleep van de Eerste Wereldoorlog is voor hem voelbaar. Op negers hebben ze het ook niet zo.

De tweede hoofdrol is voor Ricky Koole die met haar vier kinderen alleen komt te staan. De kosten van het huis zijn te hoog dus neemt ze een kostganger in huis.

Er ontstaat een onmogelijke liefde. Ondanks de bergen diploma's lukt het Waldemar niet om een goede positie te krijgen. Ze worden uit hun huis gezet omdat de huur niet meer is op te brengen. Sam (Frits Lambrechts, prachtige bijrol) ontfermd zich over het stel die samen een kind krijgen.
Sam leent ze een bak geld zodat ze een pension kunnen runnen, maar de plannen mislukken als de Duitsers het pand annexeren.

Het personage Sam staat lijnrecht tegenover de gemiddelde Nederlander uit die tijd. De nuance ontbreekt want waarom Sam ze helpt en zichzelf diep in de schulden steekt voor hen blijft giswerk. Waarom de collega's van Waldemar eeuwig vervelend tegen hem blijven doen is al net zo wonderlijk.
Het stel krijgt na het pension een groot huis toegewezen, dat merkt het verzet op die hen stelselmatig voorziet van onderduikers. Verraad licht telkens op de loer. Dat wordt ook hun ondergang, daar doorheen loopt ook nog eens het grote verdriet van en om de kinderen.

Minpuntjes
Door het contrast kom je geen moment in een scene waarbij je plaatsvervangende gevoelens krijgt. Je leeft simpelweg met niemand mee.
Wat tevens vervelend is is de humor. In deze met drama overgoten film hoort humor niet thuis omdat het afleid van de emotie die nodig is om je vast te laten pakken. De meesten weten wel dat er veel 'foute' Nederlanders waren, dat wordt ook zeer nadrukkelijk belicht. De Duitsers komen er genadig vanaf, ze worden haast sympathiek.
Zoals de Duitse officier die zich overdreven verontschuldigd als het pension wordt onteigend. Veel Nederlanders profiteerden van de hongerwinter. Dat komt in de film tot uiting via een boer die zijn handel opslaat totdat de nood het hoogst is om vervolgens een gouden trouwring te eisen voor een zakje aardappelen.

Het einde van de film is ronduit teleurstellend. Je voelt al van mijlen ver aankomen hoe het Waldemar zal vergaan, het decor waarin zich dit afspeelt is ronduit pover. Het eind bevat bovendien een hoge mate aan giswerk, want het is simpelweg niet bekend hoe het drama zich uiteindelijk voltrok.

De dodenmarsen en executies in de Oostzee, zoals die werkelijk hebben plaats gevonden, zouden op het bioscooppubliek meer indruk hebben gemaakt en veel goedkoper zijn geweest dan het bombarderen van een schip met op de computer ingeplakte explosies.
Bovendien is de afloop een totaal andere dan de geschiedenis waarschijnlijker acht. De Duitsers hadden in 1945 namelijk geen tijd en geld om een paar honderd gevangenen op deze wijze de dood in te (laten) jagen. Ze voerden in die dagen tienduizenden concentratiekampgevangenen weg uit het oosten om te voorkomen dat de Russen ze zouden vinden.

Over de acteurs
Bij tijd en wijlen spelen de kinderen als volwassenen, ze komen niet allemaal uit de verf maar de kleintjes zijn hartverscheurend als ze weggehaald worden van mamma die dan net niet de ultieme emotie in haar spel weet te leggen. Sergio blijft de gehele film die sympathieke twintiger, alleen, dat is hij halverwege de film niet meer want dan is hij twee keer zo oud.

Het slot
Sonny Boy wordt geboren onder erbarmelijke omstandigheden, het loopt goed voor hem af. De zaal kon geen traan laten om deze rolprent terwijl, als we de bekende Nederlanders die de film gratis mochten zien moesten geloven, dat wel 'beloofd' was.
Mijn Carrie vond de film veel te lang, het had voor haar ook een half uur korter gekund. Ik had dat minder, ik kreeg doorlopend het gevoel dat er een extase aan zat te komen die dan toch weer uitbleef. Het verwachtingspatroon wordt geen moment ingelost.

De film als boodschap
Zoals een boek 'nieuw' moet aanvoelen, geen herkenning mag hebben met wat al eens gedaan is, zo ook is het met een film en dat is goed gelukt. Er wordt een stukje geschiedenis vertelt die, zeker als je blanco bent, zeer nuttig is. In een betrekkelijk kort tijdsbestek weet je waar het om is gegaan in de jaren 40-45.

Racisme en armoede worden goed belicht, de opgestoken waarschuwende vinger is telkens subtiel aanwezig. Nogmaals, de humor is totaal niet op zijn plaats, het feitenrelaas soms irrealistisch, de personnages ongeloofwaardig en de acteerprestaties niet bovenmatig, maar ik raad toch iedereen aan deze film te zien.

Rika overleed in 1945 in concentratiekamp Ravensbrück. Waldemar werd overgebracht naar concentratiekamp Neuengamme waar hij enige tijd werkte, hij ontsnapt op 3 mei 1945 door van een boot te springen, maar eenmaal aan wal wordt hij door twee Duitse kindsoldaten van een afstand doodgeschoten.
Sonny Boy stierf in 2015 op 85-jarige leeftijd.

UPDATE 2025

Waldemar Nods en Rika van der Lans, het Scheveningse gezin dat tijdens de oorlog mensen hielp onderduiken, werden in 1944 verraden, tachtig jaar na de bevrijding bleek de 23-jarige Joodse economiestudent Carel Kaufman de dader te zijn. Carel verraadde meerdere Joden uit zijn eigen kennissenkring.
Carel Kaufman werd zelf ook gearresteerd en overleed twee maanden later in Auschwitz, net als zijn familie.

OVERZICHT FILMS OVER DE TWEEDE WERELDOORLOG