De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Russenoorlog

Texel is net als de rest van Nederland bezet door de Duitsers, het eiland maakt deel uit van de verdedigingslijn die moet voorkomen dat de geallieerden voet aan wal zetten van het vaste continent.
Het is 1945, de oorlog loopt ten einde. Het zuiden van Nederland is albevrijd. Er bevinden zich Duitsers en hun strijdmakkers de Georgiërs op het eiland. De Georgiërs verbleven eerst lange tijd in Frankrijk en ook nog eens anderhalf jaar in Zandvoort. Van daar worden zij door de Duitsers op 6 februari 1945 naar Texel gestuurd. Twee maanden later, op donderdag 5 april 1945, geven de Duitsers de order om de volgende morgen van het eiland te vertrekken om ingezet te worden tegen de geallieerden in Oost-Nederland.

De Georgiërs zitten tussen twee vuren in. Ze weten dat de Russen in het Oosten oprukken en zijn bang dat zij in de Sovjet-Unie als landverraders zullen worden gezien. Daarop nemen zij een voor Texel dramatisch besluit, ze komen in opstand tegen de bezetter.

Eerst iets over de situatie op Texel. De Duitsers hebben geen kind aan de 7.000 eilandbewoners, er wonen nauwelijks Joden en in feite laat het de bewoners en de bezetter koud wat er op het vaste land gebeurt. De vaste bewoners leven van de visserij en de landbouw, het toerisme staat in de kinderschoenen. De ongeveer 800 Georgische overlopers naar het Duitse leger hebben de opdracht het eiland te bewaken.

De Georgiërs en de Texelaars kunnen het goed met elkaar vinden, er vinden tal van activiteiten plaats die zij samen organiseren. Aan de innige band komt een einde als de Georgiërs besluiten zich tegen de Duitsers te keren en hun bevelen niet langer op te volgen. De Duitsers zijn woedend en sturen troepen naar het eiland.
De opstand wordt met zwaar materieel de kop ingedrukt, hierbij vallen rond de duizend slachtoffers onder de Duitsers (530), Georgiërs (410) en Texelaars (100.) Over de Russenoorlog is een documentaire gemaakt waarin ooggetuigen aan het woord komen.
Pijnlijk wordt duidelijk dat er tussen de Texelaren tweespalt is ontstaan na de 'bevrijding' door de Georgiërs, want een deel van het eiland was blij met de opstand tegen de Duitsers, een ander deel had de Georgiërs liever naar het front zien vertrekken, ook al had men een goede band met de Duitsers en de Georgiërs.
Texel werd wel 'het brave eiland'genoemd.

Het laatste slagveld van Europa

De opstand begon in de nacht van 5 op 6 april 1945 en eindigde pas op 20 mei 1945, meer dan twee weken na het einde van de Tweede Wereldoorlog, het Canadese leger kwam toen op Texel aan.
Bij de gevechten die zes weken duurden verloren de Georgiërs steeds meer terrein. Het laatst werd er gevochten rond de vuurtoren bij De Cocksdorp. Nadat de opstand was neergeslagen kamden de Duitsers het eiland uit, op zoek naar overgebleven tegenstanders. Dit was dus al ruim nadat de strijd in heel Europa gestreden was en de Duitsers zich onvoorwaardelijk hadden overgegeven.
Enkele honderden Georgiërs konden zich bij Texelaren verbergen en zo de Duitse razzia's overleven. 'Europa's laatste slagveld' werd op 20 mei door de Canadezen bevrijd.

Deze versie van de gebeurtenissen behoeft nuance. De Texelaren wisten vóór 5 april wat er te gebeuren stond, de band met de Georgiërs was goed, vooral de meisjes waren gecharmeerd van de grote sterke kerels. Er wonen op Texel nog altijd nazaten van gevallen strijders die een avontuurtje hadden met dames van het eiland.
De afspraak onder de Georgiërs was dat zij een sein zouden krijgen in de vorm van een vuurpijl vanuit Den Burg dat midden op het eiland ligt. Vooraf was bepaald wie waar naar toe zou gaan om Duitsers de strot af te snijden. Dit gebeurde letterlijk want munitie was er nauwelijks. Naderhand wel, want wapens en kogels werden buitgemaakt op de Duitsers.

Tijdens de actie lukte het de Georgiërs niet alle Duitsers te vermoorden, twee strategische plaatsen waren door de Duitsers ondermijnd en twee Duitsers wisten van het eiland te komen en de leiding te waarschuwen waarop er meer troepen werden gestuurd. De Georgiërs trokken zich deels terug in het bos waar het voor de Duitsers lastig was om hen op te sporen.
Maar ook verstopten de Texelaren veel Georgiërs. Dat de Canadezen het eiland kwamen bevrijden is ook niet geheel juist. Slechts een enkele Canadees zette inderdaad vaste voet aan wal van het eiland. Twee dagen daarvoor was het de Duitsers al duidelijk dat heel Europa ontzet was en dat zij kansloos waren.

Na de oorlog

De Georgiërs gingen op 17 juni 1945 terug naar Rusland waar zij werden aangehouden wegens landverraad. Zij hadden van de Nederlanders en de Canadezen aanbevelingsbrieven meegekregen, die mochten niet baten. In 1972 werden de verantwoordelijke Duitse officieren voor het gerecht gedaagd maar niet veroordeeld. De commandant (Eirch Neumann) die de slachtingen op het eiland leidde werd nimmer vervolgd en stierf in vrijheid in Duitsland in 1976.
De Georgiërs verging het minder goed. Zij dienden hun wapens in te leveren wat zij aanvankelijk weigerden, zij wilden naar huis en in ruil voor geloodfsbrieven gingen zij ongewapend. Velen van hen kwamen in Siberische werkkampen terecht.

Tussen de Georgiërs en de Texelaren is het nimmer echt goed gekomen, er zijn daartoe wel pogingen ondernomen, onder andere door de Georgische president die de ruim vier honderd Georgische graven op Texel bezocht. Ook werd er een reis naar Georgië georganiseerd waar niet veel belangstelling voor was. De doorsnee Texelaar neemt de Georgiërs de gebeurtenissen kwalijk. In de documentaire wordt herhaaldelijk gezegd dat Texel pas veranderde door de opstand van de Georgiërs op 6 april 1945 en niet door de bezetting door de Duitsers in mei 1940.

Documentaire

De documentaire 'De Russenoorlog' ging op 21 november 2009 in premiêre op het Internationale Documentaire Filmfestival IDFA, Amsterdam en werd in 2010 uitgezonden door RTV Noord-Holland.
Je kunt hem hier helemaal bekijken.


Website over de Russenoorlog

Er is een geweldige website over de periode 40 - 45 op het eiland Texel. Daar kun je een tijdlijn bekijken en de interviews met overlevenden. De Russenoorlog kostte veel Texelaren onnodig het leven.
Deze 'vergeten' oorlog wordt goed in beeld gebracht op de website, klik ervoor HIER.

Luchtvaart- en oorlogsmuseum Texel

In het museum is een permanente tentoonstelling te zien over de gebeurtenissen.
Luchtvaart- en orlogsmuseum Texel
Postweg 126
1795 JS De Cocksdorp (Texel)
Tel: 0222 - 311689

Opstand op Texel

Auteur Gerbrand Fenijn, uitgegeven in 1999
Gebrand schreef het verhaal op van twee jongens. Het boek is makkelijk leesbaar en telt 118 bladzijden. Een korte samenvatting van het boek:

Jef is een jaar of twaalf en heeft een Joods vriendje, Dolf, die een zus, Erna, heeft. Samen trekken ze de stad in, wat eigenlijk niet mag want de twee Joodse kinderen lopen daar groot gevaar. Jef weet daar uiteraard niets van. Hij gaat voor een paar weken naar Texel en hoort bij terugkomst dat zijn vriendjes er niet meer zijn, hij vreest het ergste, maar kan niets doen.
Met zijn familie gaat Jef op een gegeven moment terug naar Texel waar hij bij toeval Dolf en later ook Erna, tegenkomt. En dan lijkt er aan de veilige haven voor de kinderen een einde te komen als de Georgiërs in opstand komen tegen de Duitsers.

OPSTAND OP TEXEL is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme