De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Anne

In rap tempo is er in de Amsterdamse westhaven een theater met allure uit de grond gestampt. Men zegt dat het een tijdelijk theater is en dat het over maximaal vijf jaar weer weg is, maar waar hebben we dat meer gehoord? Vooralsnog is het een aanwinst voor de stad en is de eerste productie in première gegaan: Anne.

Zoals de naam doet vermoeden gaat het stuk over Anne Frank. Mij wordt wel eens gevraagd of het waarheidsgetrouw is en de moeite waard om te bekijken. Op beide vragen moet ik het antwoord schuldig blijven want ik ga er niet heen. Ik heb veel gelezen over Anne Frank en eigen onderzoek gedaan. Daarbij ben ik op feiten gestuit die ik vooralsnog met niemand kan delen, maar die wel een ander licht werpen op de familie Frank. Want de focus ligt te dikwijls op de tiener, het gaat toch echt om vier mensen. Drie daarvan, waaronder Anne, overleefden de holocaust niet. Waarom Otto Frank de dans ontsprong is geen vraag waarop we het antwoord ooit vinden.
Waarom Anne de dood vond wel, zij werd door de Duitsers naar een kamp gestuurd en stierf daar aan ondervoeding en het haar onthouden van medicatie. Talloze boeken en films zijn er over haar verschenen, maar veel interessanter is het leven van Otto Frank. Omdat morrelen aan zijn integriteit ook aan het imago zal knagen van Anne komt er nooit iets naar buiten over hem.

Ook ik onthoud mij daarvan, maar mocht ik ooit een boek over Anne schrijven, dan gaat dat over de gehele familie en kunnen de biografieën over Anne en Otto de prullenbak in. Die heb ik uitvoerig gelezen, allen ontberen details, zeg maar schakelmomenten tussen de vier familieleden. Als je dit nog breder trekt komen ook andere familieleden van de families Frank en Hollander (moeder Edith heette zo) in beeld. Maar ook de mensen uit het achterhuis, althans, de helpers. En de werknemers van het pand Prinsengracht 263.
Vragen die nooit beantwoord zijn zullen talrijk blijken. Maar met één vraag zadel ik u vast op. Waarom schreef Otto Frank zelf nooit een boek en gaf hij nooit een diepgaand interview? Otto had een doosnee leven, daar hoort veel meer bij dan wat nu bekent is. Over Prins Bernhard druppelen zo nu en dan sappige details naar buiten, over Otto nooit, en toch zijn er parallellen.

Niet dat Otto tal van buitenechtelijke kinderen had en steekpenningen aannam, maar van Otto is wel bekend dat hij graag flirte met jonge dames en de geruchten over affaires zijn niet van de lucht. Is daar wellicht ooit een kind uit voortgekomen? Was daar niet eens ooit een getrouwde vrouw die enorm liefdesverdriet had? En dan die vrouw die dacht dat ze zou trouwen met Otto?
Otto Frank hielp een kind, dat hadden net zo goed tien andere kinderen kunnen zijn. En pleegde hij zakelijk geen contractsbreuk? En hoe zit het met het leveren aan de Duitsers ten tijde van de bezetting? En waarom stopte de zoektocht naar de verraders zo abrupt? Om maar te zwijgen over zijn positieve verklaring over de man (Silberbauer) die hen oppakte, augustus 1943 waardoor deze zijn straf ontliep, tot grote woede van Simon Wiesenthal. Wiesenthal heeft zich daarna meerdere malen uitgesproken over deze kwestie, probeer er maar eens iets over te vinden op het Internet, mij lukte het niet.

Veel vragen dus die nooit zijn opgehelderd, simpelweg omdat Otto er niet over sprak en niemand ernaar vroeg. Zijn pleegdochter leeft nog, maar die zwijgt ook in alle toonaarden. Op een simpele vraag als: "hoe kan een meisje van 14, na jaren van ellende, alleen in Polen op zoek gaan naar haar broer en vader en dan ineens Otto Frank tegen het lijf lopen. En dat zonder haar moeder die wel samen met haar in Auschwitz zat."
En deze vrouw, de moeder dus van het meisje, trouwde later met Otto. Ze zouden elkaar nog nooit gezien hebben terwijl later vast kwam te staan dat ze tegenover elkaar hadden gewoond in 1940 aan het Merwedeplein en dat Anne en dit meisje samen speelden, zowel bij Anne thuis, als bij het meisje thuis. De Dokwerker zit met veel vragen, vragen die het beeld van Anne niet mooier of lelijker maken, maar de mist rondom Otto Frank zou het zicht op Anne wel eens kunnen doen vertroebelen. Ook ik zal dus uiterst voorzichtig om moeten gaan met gevoelens. Ik hoop echter dat dat geen valse sentimenten zijn.

Ook wil ik Edith Frank nog noemen. Een vrouw die zichzelf wegcijferde om toch maar vooral de liefde van haar te man winnen. Een emotie die haar nooit ten deel zou vallen want Otto zag de verbintenis met haar als een verstandshuwelijk, zelfs Anne wist dat en schreef erover in haar dagboeken. Edith overleed eerder dan haar dochters, blijkbaar kon niemand iets voor haar doen. Maar ook tijdens haar leven stond men niet in de rij, Anne sprak zelfs met minachting over haar moeder, de desbetreffende blaadjes uit haar dagboek zijn pas vele jaren later opgedoken.
Edith hield van haar dochters en moet geleden hebben onder het wegdrijven van de liefde van een van haar dochters en haar man. Er is zo weinig bekend over deze moedige vrouw.

Tenslotte Margot, de tiener waar het eigenlijk allemaal begon. Want de oproep die zij ontving om zich bij de Duitsers te melden leidde de onderduik in. Dat Otto toen al veel pogingen gedaan had om het land uit te komen zijn alom bekend. Margot hied ook een dagboek bij, dat is nimmer teruggevonden. De manier van schrijven van Anne sloeg op een gegeven moment radicaal om. Ik suggereer daarmee niet dat Margot een deel van de dagboeken heeft geschreven maar ik haal wel iemand aan die beide meisjes gekend heeft en zei: "het Nederlands van Anne was te slecht om op deze manier te schrijven, Margot kon dat wel".
Omdat meerdere malen is vastgesteld dat het dagboek van Anne authentiek is houd ik het er op dat Margot hoogstens aanwijzingen heeft gegeven en dat Anne wel degelijk een groot schrijfster in de dop was.

Met het bovenstaande probeer ik aan te geven waarom ik het stuk 'Anne' niet hoef te zien, het beeld is niet compleet, juist omdat het gebaseerd is op de dagboeken van Anne en de archieven van de familie Frank. Daar ontbreken een aantal sleutels die kunnen leiden tot het antwoord op de vraag 'wie verraadde Anne Frank". Een toneelstuk dat geen verrassingen biedt is niet meer dan de zoveelste vertelling van een tragische gebeurtenis.
De pers was niet positief over het stuk, een enkeling daargelaten. Het lange voorspel was daar debet aan maar ook dat er geen nieuwe feiten aan het licht kwamen. Dat laatste kan ook niet want mensen die nog wat weten willen niets met de erfgenamen van de familie Frank te maken hebben en ook niet met de Anne Frank Stichtingen in Bazel en Amsterdam die ook nog eens elkaar regelmatig in de haren vliegen. Rondom het stuk 'Anne' is weinig soberheid te ontdekken, het eten, vervoer, kaartjes en drinken zijn prijzig. Natuurlijk, dat mag, maar ik verwacht dan wel iets meer dan wat ik al weet.

Het stuk moet een paar jaar draaien, de eerste geluiden zijn dat de opkomst niet massaal is en dat het doek in het najaar van 2014 al wel eens zou kunnen vallen. De organisatie spreekt dit tegen. Veel Joden die ik spreek zien Anne Frank als één van de vele slachtoffers van de nazi's. Anne Frank is een commercieel product dat veel geld oplevert. Persoonlijk heb ik daar geen moeite mee omdat met het geld nieuw onderzoek en er veel aan educatie wordt gedaan. Anne spreekt tot de verbeelding van de jeugd en toeristen, dan wordt een doel bereikt.
Als je echt het gevoel van de ademsnood wilt ervaren hoef je niet ver weg, een bezoek aan Auschwitz is zeker de moeite waard, maar aan de Amsterdamse Plantage Middenlaan is de Hollandsche Schouwburg (link) gevestigd. Loop daar eens over de binnenplaats of door de tuin, doe je ogen dicht en je ervaring is minstens zo intens als die in het Anne Frankhuis, alleen zonder hordes toeristen of dure biefstuk.

...meer over het verraad van Anne Frank...

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme