De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Hare Majesteits trouwste onderdaan

Gelijk maar een zijsprong. Sytze van der Zee kan goed onderzoek doen, goed schrijven, maar ook goed de suggestie zijn werk laten doen. Zijn boek 'Vogelvrij' gaat over Jodenjagers, maar een foto van Anne Frank siert de omslag. De reden wordt op het einde van dat boek duidelijk, Sytze denkt dat Anne Frank verraden is door Ans van Dijk (link), een Joodse die uit angst zelfs haar broer aangaf bij de SD.

Maar het boek ontbeert iedere spat aan bewijs, puur op basis van aannames en één enkel feit, dat later ook nog eens onjuist bleek te zijn, meent Van der Zee dat hij, en hij alleen, het bij het rechte eind heeft. Ik snap wel dat hij de omslag en zijn boek ophangt aan deze 'splinter', want een boek schrijven over jodenjagers terwijl er al een geweldig boek over geschreven is door Ad van Liempt lijkt een beetje teveel van het goede.
Toch is zijn boek de moeite waard, zeker voor WOII fanatici als ondergetekende. Alles wat een ander onderzoekt hoef je immers zelf niet meer te doen.

Maar mijn mening over zijn boek neem ik wel mee als bagage als er weer een boek van Sytze uitkomt, zelf overigens zoon van een foute Nederlander. Zo verscheen in 2015 van de hand van de oud-hoofdredacteur van Het Parool het boek 'Hare Majesteits trouwste onderdaan', een biografie over François van 't Sant die leefde van 1883 tot en met 1966.

Het verhaal van het boek gaat dus over Van 't Sant, maar ook nu wordt het boek opgehangen aan één feit, wat niet volgens iedereen een feit is. Tijdens zijn verblijf in Engeland is minister-president Piet Gerbrandy niet erg slagvaardig, dat wordt slechts weinig uit de doeken gedaan na de oorlog. Dat komt mede omdat ook Koningin Wilhelmina, Prins Bernhard en geschiedschrijver Loe de Jong in zijn nabijheid waren en dus ook aangemerkt mogen worden als tè laks.
Van der Zee beweerdt in zijn boek dat Erik Hazelhoff Roelfzema (soldaat van Oranje) samen met enkele mensen van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten in 1947 een staatsgreep zouden hebben beraamd. Uiteraard verzint Van der Zee dit niet zelf, maar schrijft deze hersenspinsel toe aan degene over wie hij een biografie schrijft, de in 1966 overleden François van 't Sant, een 'vriend' van de Koningin en Prins Bernhard.

Van 't Sant zou aan Koningin Wilhelmina, die in 1948 aftrad, hebben laten weten dat er op 24 april 1947 een moord zou worden gepleegd op een minister en dat een nieuwe regering al 'klaar' zou staan om het roer over te nemen. Aanleiding was het Nederlands-Indië beleid. De rol van Van 't Sant was slechts dat hij de Koningin in zou moeten lichten omtrent het voornemen. In de nalatenschap van Van 't Sant werd een brief gevonden waarin hij de Koningin inlichtte, duidelijk wordt niet of de brief ook is verzonden, laat staan ontvangen.
Je kunt je afvragen waarom Van 't Sant een dergelijke staatsbelangrijke aangelegenheid niet persoonlijk aan haar zou melden.

Van 't Sant

François wordt in 1883 te Den Helder geboren en klimt binnen de politie op tot hoofdcommissaris in Utrecht, daarna in Den Haag, later wordt hij hoofd van de Centrale Inlichtingen Dienst, nadat Koningin Wilhelmina aftreed ten gunste van haar dochter Juliana komt Van 't Sant in dienst van de nieuwe Koningin.
Geruchten rondom Van 't Sant zijn er te over, zo zou hij geweten hebben van de seksuele uitspattingen van Prins Hendrik, de man van Koningin Wilhelmina. Of hij mensen heeft omgekocht of andere diensten voor de Prins heeft geregeld is altijd boven Van 't Sant blijven hangen als zeer sterke geruchten zonder direct bewijs. In 1935 wordt Van 't Sant vertrouwensman aan het hof. Als de oorlog uitbreekt zit hij naast Wilhelmina in het vliegtuig richting Londen. Ook tijdens de oorlog doemen er allerlei verhalen op over Van 't Sant, Wilhelmina kan uiteindelijk niets anders doen dan hem ontslaan. Maar dat ontslag blijkt later slechts schijn, voor de buitenwacht is François uit beeld, maar in werkelijkheid is hij onverminderd aan de slag voor het hof als persoonlijk secretaris.
Na de troonswissel wordt Van 't Sant opnieuw officieel adviseur van het Hof, nu voor Juliana en Prins Bernhard.

Kabinet Beel
Na de oorlog komt Gerbrandy niet terug als premier, de eerste na-oorlogse regering wordt gevormd door de katholiek Louis Beel. Later doet Beel onderzoek naar de Greet Hofmans affaire. Hofmans was een vriendin van Juliana en had teveel invloed op de Koningin, hier komt onderzoek naar, Willem Drees gelast Beel onderzoek te doen naar Hofmans. Veel van de conclusies die werden getrokken waren gestoeld op uitspraken van François van 't Hof. Greet Hofmans werd verbannen uit de paleizen. Pas vijftig jaar later werd het rapport omtrent de Greet Hofmans affaire openbaar gemaakt.
Aardig detail is dat Willem Drees de opdracht uitvaardigde, maar omdat het een privé kwestie betrof werkte de commissie formeel in opdracht van Juliana en Bernhard.

...deel van het rapport en de conclusies...

Mijn mening

Van 't Sant is niet altijd onomstreden geweest, hij had contacten met Duitse en Engelse spionagediensten, nooit opgehelderd is of hij schadelijk is geweest voor Nederland en het Koningshuis. Het feit dat hij vuile zaakjes opknapte voor de echtgenoot van Wilhelmina maakte het Koningshuis chantabel. Zijn trouw aan het hof bleek wellicht nog het meest uit de affaire rond Greet Hofmans.

Loe de Jong staat er bij mij niet erg hoog op, de man was onevenwichtig en zat naar mijn smaak te dicht op het Koningshuis en de regering in ballingschap om na de oorlog onafhankelijk te kunnen schrijven over Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Jong, is nooit betrapt op leugens, maar wel op feitelijke onjuistheden en het weglaten van ter zake doende feiten.
Loe de Jong maakte in 1979 bekent dat Prins Hendrik in de jaren twintig een buitenechtelijk kind had verwekt. Deze informatie had hij van Van 't Sant die voor zijn dood Loe de Jong schoon schip had willen maken. Een affaire rondom de escapades van Prins Hendrik hadden zijn blazoen besmeurt, dat wilde hij oppoetsen. Dries van Agt, destijds premier, wilde voorkomen dat De Jong zou publiceren, maar die chanteerde Van Agt vervolgens met het anders stoppen van het onderzoek en de geschiedschrijving.
Op zijn beurt dreigde Van Agt met een veto, het zou De Jong zijn baan kosten en de ware reden zou niet naar buiten gebracht kunnen worden. Van Agt was bang voor reputatieschade van het Koningshuis.

Kortom, premier Dries van Agt werd door Loe de Jong gechanteerd en vica versa. De uitkomst was dat De Jong publiceerde, maar dat de regering er afstand van nam. Maar hoe reageerde de Koningin? Zij liet De Jong weten er de voorkeur aan te geven dat er niet zou worden gepubliceerd, maar dat zij er begrip voor had dat de bezoedelde reputatie van Van 't Sant herstelt moest worden.
Het publiek en de media reageerden mild, een en ander was een privé aangelegenheid en had niets met de oorlog te maken. Mede omdat niet alle details naar buiten kwamen leek de affaire en daarmee de publicatie op een roddel. De enige die er enigszins beschadigd uitkwam was Loe de Jong. Sommigen beschuldigden De Jong er zelfs van uit te zijn op de val van het Koningshuis.
En dan kom je weer uit bij het boek van Sytze van der Zee, waarin een link wordt gelegd tussen De Jong, Roelfzema en Gerbrandy, samen zouden zij een staatsgreep hebben beraamd, Van 't Sant zou het nieuws over moeten brengen aan het hof.

Heeft Van der Zee in tegenstelling tot bij zijn boek over de jodenjagers nu wel bewijs, heeft hij bronnen die aantonen dat het geen verzinsel is dat er in 1947 mogelijk een staatsgreep is voorkomen? Nee! Het boek is gebaseerd op enkele brieven die Van 't Sant schreef aan anderen en op enkele documenten uit het Rijksarchief. Van 't Sant had al zijn dossiers voor zijn dood laten vernietigen.
Om vijftig jaar na iemands' dood, die banden had met het Koningshuis, een biografie te schrijven die nauwelijks sporen naliet moet je met een klein detail komen dat je tot geweldige proporties opblaast om de publiciteit te halen. Dat weet Sytze perfect te bewerkstelligen, maar zo begon ik dit artikel immers ook. Rondom François van 't Sant zal de volledige waarheid nooit boven water komen, ik heb al teveel putten op deksels zien verdwijnen als het ging om het Koningshuis.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme