De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Heldin, die ook door Loe de Jong ontkent werd

Met de jaren heb ik een gekleurd beeld gekregen van Loe de Jong, de Amsterdammer die in 1914 werd geboren en in 2005 zou overlijden. Hij was historicus, journalist en directeur van het RIOD (Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, later werd dit het NIOD.) Direct na de oorlog kreeg hij opdracht om Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog in kaart te brengen.
Zijn kroniek omvat veertien delen, je zou zeggen, daar zal alles dan wel in staan, niets is minder waar, helaas.

Over Jacoba van Tongeren van Groep2000 zweeg De Jong, over andere onderwerpen overdreef De Jong vaak, bagatelliseerde de onkunde van de Nederlandse regering in Londen en verdraaide soms de realiteit. Zijn uitspraak: "we wilden het niet weten", zette veel kwaad bloed. Het Koningshuis kwam er (te) goed van af en met vrouwen en homoseksuelen had De Jong niet veel op. Vrouwen hoorden niet in het verzet thuis, zo moet De Jong gedacht hebben.

Ook ik zat er naast
Toen ik schreef over de aanslag op het bevolkingsregister van Amsterdam in maart 1943 ging ik er van uit dat wat geschreven stond juist was, later, in 2016, nam ik kennis van een biografie over een vrouw die de werkelijke drijvende kracht achter de aanslag bleek te zijn geweest, Frieda Belinfante kreeg echter geen enkele vermelding in het naslagwerk van Loe de Jong, ook werd zij niet onderscheiden, zoals Willem Arondeus wel postuum een hoge onderscheiding kreeg.
Reden? Beiden waren homoseksueel en daar wilde men na de oorlog niets van hebben, Frieda was ook nog eens een vrouw!

Frieda Belinfante

Frieda werd op 10 mei 1904 in Amsterdam geboren, haar vader was Joods, haar moeder niet. Muziek werd in het gezin Belinfante (vier kinderen) met de paplepel ingegoten, Aron was een begaafd pianist en leidde een muziekschool. Frieda was de derde van de vier kinderen, ze had twee zusters en een broer. In 1916 viel het gezin uiteen na de dood van een van de zusjes.

De kinderen bleven met moeder in de Jacob Obrechtstraat wonen, vader Aron, die in 1924 overleed, woonde in de buurt, in de Johannes Verhulststraat. Frieda trok veel met haar vader op en vervolgde haar muziekopleiding aan zijn muziekschool en via een privé leraar. Via deze celloleraar leerde ze in 1921 Henriëtte Bosmans kennen waarmee zij zeven jaar samenwoonde. Via Bosmans kreeg Belinfante in 1922 een aanstelling als celliste bij de Haarlemse Orkest Vereniging.

Zij leerde Johan Feltkamp kennen die verliefd op haar werd en haar telkenmale ten huwelijk vroeg, ook al wist hij dat Frieda lesbisch was, uiteindelijk stemde zij toe. In 1932 werd Frieda dirigente van een schoolorkest in Baarn en niet lang daarna dirigente van het koor van de Amsterdamse Vrouwelijke Studenten Vereniging (AVSV.)
Zij richtte een eigen orkest op, maar plots kwam er een kink in de kabel.

10 mei 1940
Toen op haar 36-ste verjaardag de oorlog uitbrak, Frieda en Johan waren toen al enkele jaren (1936) gescheiden, trad zij nog steeds op totdat de Duitsers de Kultuurkammer instelden, Frieda weigerde er lid van te worden. Formeel was zij geen Joodse omdat haar moeder dat ook niet was, anders had zij in geen geval lid kon worden. Zij vreesde echter voor haar veiligheid waarop zij onderdook en tot het verzet toetrad. Haar zus had in de klas gezeten bij Jacoba van Tongeren, zo raakte Frieda betrokken bij Groep2000 (link.)
Frieda's broer had reeds in mei 1940 zelfmoord gepleegd.

Frieda deed koerierswerk, verzorgde onderduikers en hielp Gerrit van der Veen en Willem Arondeus met het vervalsen van persoonsbewijzen bij de PBC. Zij zag het gevaar in van het Gemeentelijk Bevolkingsregister van Amsterdam waarop zij voorstelde het te vernietigen. Samen met de RVV (Raad van Verzet) en het Kunstenaarsverzet beraamde zij de overval op 27 maart 1943.
Nagenoeg de gehele groep werd na verraad opgepakt, Frieda was niet aanwezig bij de overval omdat de mannen dat een te zware opgave vonden voor een vrouw, ze rekenden op zwaar verzet. Frieda vluchtte in 1944 naar Zwitserland. Mede omdat alle mannen op 1 juli 1943 en Gerrit van der Veen op 10 juni 1944 door de Duitsers waren vermoord wilde Frieda geen erkenning door de overheid.

Niet meer welkom
Na de oorlog kon Frieda nergens terecht, de AVRO vond haar de beste kandidaat om dirigent te worden, ze wilden echter geen ongehuwde vrouw die er bovendien geen geheim van maakte lesbisch te zijn. Daarop emigreerde ze naar Los Angeles waar zij succesvol een orkest ging leiden waardoor zij de eerste vrouwelijke dirigent ter wereld werd. Haar populariteit zette kwaad bloed bij een concurrerend orkest die haar zwart maakte door haar in verband te brengen met Communisten vanwege haar verzetswerk tijdens de oorlog.

Ook haar homoseksualiteit speelde haar parten, zij zou een bedreiging voor de nationale veiligheid zijn omdat zij chantabel was. In 1962 ging het orkest op in een ander orkest, Frieda kon niet aanblijven als dirigent. Zij leefde daarna van het lesgeven, zo ontmoette zij Bobbie Minkin, een jonge vrouw, met wie zij lang een relatie zou hebben en in 1990 ging samenwonen.
Bobbie was getrouwd en had een kind, Frieda trok bij het gezin in en onderhield een relatie met haar dertig jaar jongere vriendin die tot aan de dood van Frieda voor haar zou zorgen.

Na haar dood
In 1995 overleed Frieda Belinfante, zij is negentig jaar geworden. Toni Boumans maakte in 1998 een documentaire voor de televisie die mij helaas is ontgaan. Later schreef zij het boek 'Een schitterend vergeten leven' (2015) en maakte een hoorspel (2017) over het leven van Frieda. Boumans ontmoette Frieda enkele malen.
Toni Boumans (1944) werkte jarenlang bij de VARA als radio- en tv-journaliste, onder meer voor Zembla. Samen met twee andere auteurs schreef ze 'Herinneringen aan Srebrencia'. Daarnaast maakte ze een bekroonde documentaire over Willem Arondeus.

In Amsterdam is een brug naar Frieda Belinfante vernoemd, meer eer had zij zeker verdiend, die kreeg zij niet.


Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme