De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Hendrik Koot - Jodenhater

Hendrik Evert Koot wordt vaak in één adem genoemd met de Februaristaking van 1941, Koot stond aan de verkeerde kant. Koot was fout. Hendrik Koot was tijdens de oorlogsjaren een vroege veertiger en lid van de NSB. De knokploeg van de NSB, de WA (weerbaarheidsafdeling), was alom gevreesd. Koot was een van de voormannen van de WA.

Koot provoceerde Joden en schoffeerde daarmee de Amsterdammers, hij trok met zijn knokploeg naar de Jodenbuurt en eiste van horecagelegenheden dat zij het verbod van de Duitsers om Joden toegang te geven tot hun etablissementen, na te leven.

Koot, wat was dat voor een man?

Tijdens de oorlog woonde Hendrik Koot met zijn gezin in een benedenwoning in de Vijzelstraat op nummer 88. Koot was een Amsterdammer, op 5 april 1898 werd hij er geboren, zijn beroep was stoker bij diamantslijperij Asscher in de Tolstraat. Koot werkte dus voor Joden totdat de oorlog uitbrak. Later was zijn beroep: inkoper van textiel.
Hij trouwde op 12 juni 1918 met de Amsterdamse Elisabeth van Groningen (geb. 8 augustus 1896, overleden in 1974) die een winkel had in manufacturen. Via de Indische buurt en de Pijp kwamen zij uiteindelijk in 1938 terecht in de Vijzelstraat.
Samen kregen zij acht kinderen; Jacoba, Geertruida, Hendrik, Marinus, Hans, Rudolph en Arnold. Arnold overleed bij zijn geboorte, een later geboren kind noemden zij eveneens Arnold. Bij de familie Koot werd nooit over Joden of politiek gesproken, hoe kan het dan dat zes van de acht kinderen net zo 'fout' waren als hun vader? Twee kinderen deden vaak hun verhaal wel eens in de pers.

De 'tweede' Arnold werd geboren in 1932, nog geen twee jaar na het overlijden van zijn overleden broer, Arnold is dus pas acht jaar als de Duitsers ons land binnenvallen, hij wordt door zijn vader aangemeld bij de Jeugdstrom, een beweging voor jongeren naar voorbeeld van de Duitse Hitlerjugend. De rest van de kinderen op twee na is geen haar beter, zij worden lid van de SS zodra zij daarvoor oud genoeg zijn of gaan bij een beweging die aan de NSB is gelieerd.
De dames worden lid van vrouwenbewegingen en trouwen met nazi's. Toen Koot in februari 1941 (hierover straks meer) overleed kreeg hij alle eerbetoon van de NSB en WA, met een van de voorlieden knoopte weduwe Koot een relatie aan, in 1943 trouwde zij zelfs met hem; J.H. Heyl.

'Bep' Koot werd voor meerdere Joodse winkels door de Duitsers aangesteld als 'vertegenwoordiger'. Dat hield in dat de Joodse eigenaar zelf niets meer te zeggen had in zijn bedrijf en dat de 'stellvertreter' ook over de financiën ging. Na de oorlog werd zij hiervoor tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld. De kinderen waren lovend over hun vader, een strenge, doch rechtvaardige man.
Dat er geen besef zou zijn geweest van wat er zich tijdens de oorlogsjaren afspeelde, zoals de kinderen na de oorlog deden doen voorkomen, is moeilijk te geloven. Op jonge leeftijd deden zij allen mee aan door de NSB of afdelingen ervan georganiseerde activiteiten. Maar twee van de Koots hadden andere plannen, zij sloten zich aan bij de geallieerden en vetrokken uit huis. De reactie van de overige familieleden was alleszeggend, 'weg is weg'.

Na de oorlog verdween de helft van het gezin de gevangenis in. Arnold was te jong, die werd door een pleeggezin opgevangen, een van de dochters zat in Duitsland en kon door haar huwelijk aldaar niet worden uitgeleverd. En uiteraard de twee 'goede' jongens die aan de kant van de Engelsen hadden gevochten en reeds voor het einde van de oorlog weer terug in Amsterdam waren teruggekeerd.
Door de Kroning van Juliana kregen allen amnestie, voor zover zij al niet eerder vrij waren gekomen. De familie viel uit elkaar met de dood van hun moeder in 1974. Wat er daarna met de kinderen is gebeurd is weinig interessant.

Terug naar februari 1941

De eerste schermutselingen
Alcazar
Op 9 februari 1941 slaan NSB'ers een café aan het Thorbeckeplein kort en klein. Er vallen veel gewonden. Twee dagen later lijkt dit zich elders in de stad te gaan herhalen. Een groep WA'ers onder leiding van Hendrik Koot provoceert Joden op het Waterlooplein en slaat zonder enige aanleiding mensen in elkaar. Doch delven zij dan nog het onderspit en druipen af.
Veldslag Jodenhoek
Koot laat het er niet bij zitten en trekt op 11 februari 1941 de buurt weer in en zingt met zo'n veertig trawanten anti Joodse liederen, op het Waterlooplein komt het opnieuw tot een treffen. Joden, Communisten en een knokploeg uit de Jordaan trekken ten strijde tegen de WA'ers. De confrontatie duurt slechts tien minten, tientallen gewonden aan beide zijden druipen af, één man blijft zwaargewond achter: Hendrik Koot.
Hij wordt naar het Binnengasthuis overgebracht waar later ook een van zijn zonen gewond werd binnengebracht. Koot bleef in coma en overleed op 14 februari 1941.
Koco's
Deze ijssalon in de Van Woustraat is een roversnest volgens de Duitsers, ze hebben dan de Jodenhoek na de dood van Koot al een week hermetisch afgesloten, maar willen de knokploegen oppakken. Op 19 februari dringen Gedenkplaat Noordermarkt zij de ijssalon binnen, maar stuiten daar op fors verzet waarbij veel Duitsers zwaar gewond raken.
De twee eigenaren van de ijssalon worden opgepakt en vermoord.

Er werd beweerd dat er een Jood op Koot lag die hem stukken uit zijn gezicht aan het bijten was, het bleek allemaal propaganda van de NSB te zijn. Het proces verbaal van de gebeurtenissen dook later op. Getuigen vertellen daarin exact wat er gebeurd is op de bewuste elfde februari.

Razzia's
Deze drie gebeurtenissen waren voor de Duitsers aanleiding om op zaterdag 22 februari en zondag 23 februari 1941 in de Jodenbuurt grootscheepse razzia's te houden als represaille. De CPN had al eerder getracht een staking te organiseren, de animo leek toen nog te klein maar nu zagen de Communisten wel kans een grote vergadering te beleggen.
Willem Kraan (stratenmaker) krijgt het samen met Dirk van Nimwegen, Lou Jansen (link) en Piet Nak (link) voor elkaar om enkele honderden mensen naar de Noordermarkt te laten komen. De afspraak wordt gemaakt de volgende morgen te staken, iedereen krijgt pamfletten mee om die uit te delen.

Proces-verbaal

Naar aanleiding van de gebeurtenissen op en rond het Waterlooplein werd er door de politie onderzoek gedaan, daarvan werd nauwgezet verslag gedaan in een proces-verbaal, jarenlang is dit stuk weg geweest, maar het werd teruggevonden.
Hieronder delen eruit.








Staking 25 februari 1941

Het is spannend, wordt er massaal gestaakt of niet, wie legt er als eerste het werk neer. Als er één schaap over de dam is volgen er meer maar wie durft? Velen hebben bericht gehad dat er gestaakt gaat worden, maar het is afwachten. Dan stopt er een tram, die gaat niet verder, de trambestuurder legt spontaan het werk neer en iedereen roept "er wordt gestaakt, we gaan de straat op, ze voeren onze mensen weg, dat pikken we niet".
Binnen een paar uur ligt de stad plat.

De staking duurt twee dagen maar wordt keihard neergeslagen door de Duitsers, er vallen doden en gewonden.

De Februaristaking wordt jaarlijks herdacht bij De Dokwerker aan het Jonas Daniël Meijerplein. De Dokwerker (link) staat symbool voor het verzet van 'de kleine man' tegen een grote macht.

De begrafenis van Koot op 'Zorgvlied' op 17 februari 1941 werd door de NSB aangegrepen om het anti-Joods sentiment nog meer leven in te blazen. Duizenden NSB'ers en WA'ers waren aanwezig toen Koot in een koets met paarden aankwam bij de begraafplaats.


Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme