De Dokwerker

Onderaan staat een tip voor een wandeling!

De Hollandsche Schouwburg

Dit gebouw aan de Plantage Middenlaan is een imposant monument dat herinnert aan de vele Joodse slachtoffers die tijdens WO2 zijn weggevoerd om nooit meer terug te keren. Maar het gebouw heeft een veel langere traditie. Lees voor de periode voor 1942 het artikel op MokunsNL 'de Hollandsche Schouwburg'.

1942 Umschlagplatz

Aan de rand van de Jodendriehoek staat dit fraaie gebouw dat tot in de oorlog een theater was, maar dat in 1942 door de Duitsers werd ingenomen om dienst te doen als registratie- en meldpunt voor Joden. Die wisten niet wat hun te wachten stond: deportatie en tewerkstelling, vaak gevolgd door vergassing in een van de vernietigingskampen in Duitsland of Polen.
Voordat men naar de eindbestemming ging werd men naar Westerbork overgebracht, van daaruit volgde verder transport naar een werk- of vernietigingskamp.

Vrij snel na de inval door de Duitsers in Nederland veranderden zij de naam al van 'Hollandsche Schouwburg' in 'Joodsche Schouwburg'. Alleen Joden mochten hier optreden en het waren ook alleen Joden die hier binnen 'mochten'. Doel was om zowel Joodse artiesten als toeschouwers weg te houden van andere podia in de stad.

Vanaf zomer 1942, toen de schouwburg gevorderd werd als verzamelplaats, zijn rond de 70.000 mensen op transport gezet.

Kultuurkamer
De Duitsers verplichtten alle artiesten om lid te worden van de Kultuurkamer, zo konden de Duitsers de Joden en niet-Joden van elkaar onderscheiden. Veel artiesten weigerden lid te worden van de Kultuurkamer waardoor zij moeilijker aan werk konden komen. Ook kunstenaars en journalisten vielen onder het gezag van de Kultuurkamer.

Jan de Hartog en Godfried Bomans weigerden het lidmaatschap, anderen zoals Marten Toonder en Karel Appel hadden minder moeite met het lidmaatschap.

In de zomer van 1942 was het gedaan met de Joodsche Schouwburg, Joden uit Amsterdam en omstreken moesten zich melden voor deportatie of werden uit hun huizen gehaald en hier naartoe gebracht. Vele duizenden, waaronder kinderen, wachtten in de schouwburg op hun lot.
Na de oorlog werd dit gebouw dan ook het symbool van de Joden voor het onrecht wat hen is aangedaan, het was ondenkbaar dat hier ooit weer een blijspel opgevoerd zou worden. Er werd een stichting opgericht die zich ervoor moest gaan ijveren van de Hollandsche Schouwburg een Joods monument te maken dat naast Het Anne Frank Huis, het Herinneringscentrum Kamp Westerbork en Nationaal Monument Kamp Vught even belangrijk zou zijn.

Voor Joden is de Hollandsche Schouwburg overigens van grotere betekenis dan het Anne Frankhuis omdat er vanuit dit gebouw duizenden Joden aan hun laatste reis begonnen.

Weetjes
Nog tijdens de oorlog verkochten de Duitsers het gebouw aan twee Tukkers die er weer een theater van wilden maken maar daar staken Amsterdammers een stokje voor. Er werd een comité opgericht waarvan Prins Bernhard erevoorzitter was.

De Gemeente Amsterdam nam het gebouw over en richtte het in als herdenkingsplaats maar de invulling leek nergens naar, net als met het achterhuis waar Anne Frank (link) ondergedoken zat leek het alsof men niet teveel stil wilde blijven staan bij de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog.
Het Anne Frankhuis stond tot 1957 zelfs op de nominatie om te worden gesloopt, pas in 1960 werd het een herdenkingsplaats waar sindsdien vele miljoenen eer bewezen aan de familie Frank en de andere onderduikers in het achterhuis en indirect aan de gehele Joodse gemeenschap.

Het Rijksmonument De Schouwburg valt onder de verantwoordelijkheid van de directie van het Joods Historisch Museum. Er is een gedenkmuur in de rouwkamer 'Chapelle Ardente' waarop ruim 6.700 familienamen worden weergegeven.
Op de grond in de gedenkruimte brand een eeuwige vlam. Een boompje staat voor het leven na de Shoah.

Een van de geredde kinderen was de latere burgemeester van Amsterdam, Ed van Thijn.

Het gebouw

Vanuit de entree is er onmiddellijk zicht op de binnenplaats, de voormalige theaterzaal met het monument ter nagedachtenis aan alle Joodse slachtoffers, een pyloon (rechte pilaar) verrijst uit een voet in de vorm van een davidster.


Plantage Middenlaan 24
1018 DE  Amsterdam
Telefoon 020 - 5 310 340

De tuin achter het monument (hierboven zie je er een foto van) is niet toegankelijk voor het publiek, hier kon men even relaxen, Joden werden namelijk dagenlang vastgehouden in dit gebouw alvorens zij op transport werden gezet. Het was niet toegestaan het gebouw te verlaten.
Op de eerste verdieping is een foto-expositie.

Entree
Het is voor te stellen dat men niet wil betalen voor een gedenkplaats, in plaats daarvan kan men dan ook een donatie doen. De toegang is vijf euro voor volwassenen, de helft voor kinderen. Het in stand houden van deze plek is zeer belangrijk maar ook kostbaar.

TIP VOOR EEN WANDELING!

Als je met de tram of metro vanaf het Centraal Station vertrekt kun je een gehele dag zeer afwisselend invullen, als je het programma wilt inkorten laat je simpelweg wat delen weg natuurlijk.

>>> pak tramlijn 9 of een van de metro's (ze stoppen hier allemaal) en stap uit bij de STOPERA/ WATERLOOPLEIN
>>> loop door de Stopera, er zijn voor iedereen gratis toegangekelijke delen (violist die uit de grond opstijgt)
>>> verlaat het gebouw en loop over de Vlooienmarkt (Mozes en Aäronkerk aan het eind)
>>> steek het plein over, richting het Joods Historisch museum (tegenover beeld De Dokwerker)
>>> loop via de Nieuwe Herengracht naar het Wertheimpark, links (Auschwitz monument)
>>> of bezoek de Hortus Botanicus, rechts
>>> binnen 300 meter tref je hier Artis, het Vakbondsmuseum en het Verzetsmuseum
>>> Plantage Middenlaan, voormalig theater Desmet
>>> stukje verderop café Eik & Linde voor koffie, lunch, borrel of een bekende Nederlander
>>> de Hollandsche Schouwburg aan de Plantage Middenlaan
>>> tramlijn 9 stopt hier voor de deur, je kunt zo terug naar het CS

Ga voor meer informatie over o.a. Desmet en Eik & Linde naar MokumsNL

De Hortus en Artis zijn het duurst in dit programma maar nemen relatief ook het meeste tijd in beslag, Hortus twee uur, Artis een dagdeel.
Kies voor het Vakbondsmuseum of het Verzetsmuseum. In combinatie met de Hollandsche Schouwburg ben je voor weinig geld zeker een hele dag onder de pannen. Het ideale programma is lastig maar als je om tien uur op het CS aankomt en je per persoon ongeveer 20 euro voor de gehele dag wilt uitgeven is dit een goede suggestie:
CS - Stopera - Vlooienmarkt - Supermarkt - Wetheimpark - Desmet - Verzetsmuseum - Hollandsche Schouwburg en voeg ergens onderweg Eik & Linde toe.
Als je meer tijd hebt of meer geld wilt uitgeven pak je de dierentuin of de Hortus erbij, laat dan het Verzetsmuseum weg.

Je doet gegarandeert voor weinig geld een heleboel verschillende indrukken op. TIP! Op het Waterlooplein/ Vlooienmarkt, zit een supermarkt, haal er wat blikjes en krentenbollen of wat anders te eten en ga naar het Wertheimpark, gezelliger kan haast niet.

Westerborkpad

Tussen de Hollandsche Schouwburg en Kamp Westerbork is een pad aangelegd, lees er HIER meer over.