De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Onderaan staat een tip voor een wandeling!

De Hollandsche Schouwburg

Dit gebouw aan de Plantage Middenlaan is een imposant monument dat herinnert aan de vele Joodse slachtoffers die tijdens WO2 zijn weggevoerd om nooit meer terug te keren. Maar het gebouw heeft een veel langere Hollandsche Schouwburg traditie. Lees voor de periode voor 1942 het artikel op MokunsNL 'de Hollandsche Schouwburg'.

1942 Umschlagplatz

Aan de rand van de Jodendriehoek staat dit fraaie gebouw dat tot in de oorlog een theater was, maar dat in 1942 door de Duitsers werd ingenomen om dienst te doen als registratie- en meldpunt voor Joden. Die wisten niet wat hun te wachten stond: deportatie en tewerkstelling, vaak gevolgd door vergassing in een van de vernietigingskampen in Duitsland of Polen.
Voordat men naar de eindbestemming ging werd men naar Westerbork overgebracht, van daaruit volgde verder transport naar een werk- of vernietigingskamp.

Vrij snel na de inval door de Duitsers in Nederland veranderden zij de naam al van 'Hollandsche Schouwburg' in 'Joodsche Schouwburg'. Alleen Joden mochten hier optreden en het waren ook alleen Joden die hier binnen 'mochten'. Doel was om zowel Joodse artiesten als toeschouwers weg te houden van andere podia in de stad.

Vanaf zomer 1942, toen de schouwburg gevorderd werd als verzamelplaats, zijn rond de 70.000 mensen op transport gezet.

Kultuurkamer
De Duitsers verplichtten alle artiesten om lid te worden van de Kultuurkamer, zo konden de Duitsers de Joden en niet-Joden van elkaar onderscheiden. Veel artiesten weigerden lid te worden van de Kultuurkamer waardoor zij moeilijker aan werk konden komen. Ook kunstenaars en journalisten vielen onder het gezag van de Kultuurkamer.

Jan de Hartog en Godfried Bomans weigerden het lidmaatschap, anderen zoals Marten Toonder en Karel Appel hadden minder moeite met het lidmaatschap.

In de zomer van 1942 was het gedaan met de Joodsche Schouwburg, Joden uit Amsterdam en omstreken moesten zich melden voor deportatie of werden uit hun huizen gehaald en hier naartoe gebracht. Monument Vele duizenden, waaronder kinderen, wachtten in de schouwburg op hun lot.
Na de oorlog werd dit gebouw dan ook het symbool van de Joden voor het onrecht wat hen is aangedaan, het was ondenkbaar dat hier ooit weer een blijspel opgevoerd zou worden. Er werd een stichting opgericht die zich ervoor moest gaan ijveren van de Hollandsche Schouwburg een Joods monument te maken dat naast Het Anne Frank Huis, het Herinneringscentrum Kamp Westerbork en Nationaal Monument Kamp Vught even belangrijk zou zijn.

Voor Joden is de Hollandsche Schouwburg overigens van grotere betekenis dan het Anne Frankhuis omdat er vanuit dit gebouw duizenden Joden aan hun laatste reis begonnen.

Weetjes
Nog tijdens de oorlog verkochten de Duitsers het gebouw aan twee Tukkers die er weer een theater van wilden maken maar daar staken Amsterdammers een stokje voor. Er werd een comité opgericht waarvan Prins Bernhard erevoorzitter was.

De Gemeente Amsterdam nam het gebouw over en richtte het in als herdenkingsplaats maar de invulling leek nergens naar, net als met het achterhuis waar Anne Frank (link) ondergedoken zat leek het alsof men niet teveel stil wilde blijven staan bij de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog.
Het Anne Frankhuis stond tot 1957 zelfs op de nominatie om te worden gesloopt, pas in 1960 werd het een herdenkingsplaats waar sindsdien vele miljoenen eer bewezen aan de familie Frank en de andere onderduikers in het achterhuis en indirect aan de gehele Joodse gemeenschap.

Het Rijksmonument De Schouwburg valt onder de verantwoordelijkheid van de directie van het Joods Historisch Museum. Er is een gedenkmuur in de rouwkamer 'Chapelle Ardente' waarop ruim 6.700 familienamen worden weergegeven.
Op de grond in de gedenkruimte brand een eeuwige vlam. Een boompje staat voor het leven na de Shoah.

Een van de geredde kinderen was de latere burgemeester van Amsterdam, Ed van Thijn.

Het gebouw

Vanuit de entree is er onmiddellijk zicht op de binnenplaats, de voormalige theaterzaal met het monument ter nagedachtenis aan alle Joodse slachtoffers, een pyloon (rechte pilaar) verrijst uit een voet in de vorm van een davidster.

Plattegrond Hollandsche Schouwburg




Plantage Middenlaan 24
1018 DE  Amsterdam
Telefoon 020 - 5 310 340


De tuin achter het monument (hierboven zie je er een foto van) is niet toegankelijk voor het publiek, hier kon men even relaxen, Joden werden namelijk dagenlang vastgehouden in dit gebouw alvorens zij op transport werden gezet. Het was niet toegestaan het gebouw te verlaten.
Op de eerste verdieping is een foto-expositie.

Entree
Het is voor te stellen dat men niet wil betalen voor een gedenkplaats, in plaats daarvan kan men dan ook een donatie doen. De toegang is vijf euro voor volwassenen, de helft voor kinderen. Het in stand houden van deze plek is zeer belangrijk maar ook kostbaar.

TIP VOOR EEN WANDELING!

Als je met de tram of metro vanaf het Centraal Station vertrekt kun je een gehele dag zeer afwisselend invullen, als je het programma wilt inkorten laat je simpelweg wat delen weg natuurlijk.

>>> pak tramlijn 9 of een van de metro's (ze stoppen hier allemaal) en stap uit bij de STOPERA/ WATERLOOPLEIN
>>> loop door de Stopera, er zijn voor iedereen gratis toegangekelijke delen (violist die uit de grond opstijgt)
Eik en Linde >>> verlaat het gebouw en loop over de Vlooienmarkt (Mozes en Aäronkerk aan het eind)
>>> steek het plein over, richting het Joods Historisch museum (tegenover beeld De Dokwerker)
>>> loop via de Nieuwe Herengracht naar het Wertheimpark, links (Auschwitz monument)
>>> of bezoek de Hortus Botanicus, rechts
>>> binnen 300 meter tref je hier Artis, het Vakbondsmuseum en het Verzetsmuseum
>>> Plantage Middenlaan, voormalig theater Desmet
>>> stukje verderop café Eik & Linde voor koffie, lunch, borrel of een bekende Nederlander
>>> de Hollandsche Schouwburg aan de Plantage Middenlaan
>>> tramlijn 9 stopt hier voor de deur, je kunt zo terug naar het CS

Ga voor meer informatie over o.a. Desmet en Eik & Linde naar MokumsNL

De Hortus en Artis zijn het duurst in dit programma maar nemen relatief ook het meeste tijd in beslag, Hortus twee uur, Artis een dagdeel.
Kies voor het Vakbondsmuseum of het Verzetsmuseum. In combinatie met de Hollandsche Schouwburg ben je voor weinig geld zeker een hele dag onder de pannen. Het ideale programma is lastig maar als je om tien uur op het CS aankomt en je per persoon ongeveer 20 euro voor de gehele dag wilt uitgeven is dit een goede suggestie:
CS - Stopera - Vlooienmarkt - Supermarkt - Wetheimpark - Desmet - Verzetsmuseum - Hollandsche Schouwburg en voeg ergens onderweg Eik & Linde toe.
Als je meer tijd hebt of meer geld wilt uitgeven pak je de dierentuin of de Hortus erbij, laat dan het Verzetsmuseum weg.

Je doet gegarandeert voor weinig geld een heleboel verschillende indrukken op. TIP! Op het Waterlooplein/ Vlooienmarkt, zit een supermarkt, haal er wat blikjes en krentenbollen of wat anders te eten en ga naar het Wertheimpark, gezelliger kan haast niet.

Westerborkpad

Tussen de Hollandsche Schouwburg en Kamp Westerbork is een pad aangelegd, lees er HIER meer over.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme