De Dokwerker

Reinhard Heydrich, de ergste nazi?

Lijstjes zijn altijd betwistbaar omdat de een een andere beleving heeft dan de ander bij het benoemen van goed of fout. Toch maakte ik een 'NAZI TOP 25' omdat ik voor mijzelf wel eens wilde weten wat al die nazi's hebben gedaan, natuurlijk, we kennen de verhalen, talloze films en boeken dier erover gaan.

Ik zette Reinhard Heydrich op de tweede plek, ooit stond hij op de achtste, in mijn rijtje, soms twijfel ik wel eens of hij niet erger was dan Hitler en dat terwijl Heydrich toch al in 1942 om het leven kwam.

Reinhard Heydrich

In een van de gebieden waar Maarten Luther veel aanhangers had werd Reinhard Tristan Eugen Heydrich op 7 maart 1904 geboren, op 38-jarige leeftijd kwam deze nazi om in Praag, de stad die de grootste offers heeft gebracht. Reinhard had een jongere broer en een oudere zus, zijn ouders waren in goede doen.
Als kind had hij het moeilijk, hij was zwaar ziek geweest en werd op school door andere kinderen gepest. Reinhard kon slecht tegen zijn verlies en was een zwak kind dat niet in staat was mee te sporten met andere kinderen. Dat veranderde toen hij naar het gymnasium ging, hij beoefende veel sporten waarvan schermen zijn favoriet was. Als tiener werd hij geconfronteerd met de Eerste Wereldoorlog waaraan hij tot zijn eigen verdriet niet actief kon deelnemen. Hij ging na de oorlog naar de opleiding om marinier te worden.

Hoewel Heydrich altijd droomde ooit admiraal te worden schopte hij het niet verder dan tot luitenant ter zee. In 1930 leerde hij de zeven jaar jongere Lina van Osten kennen die er indirect voor zorgde dat Reinhard Heydrich werd ontslagen. Heydrich was immers al met iemand anders verloofd, in de ogen van de Kriegsmarine was dit onwaardig waarop Heydrich ter verantwoording werd geroepen. Zijn starre houding leverde hem een grotere hoon op dan nodig was, het deerde hem niet, zijn trots was groter dan zijn gezond verstand.
Uit het huwelijk kwamen vier kinderen voort.

Hij kreeg een baan bij de NSDAP waar hij opviel door zijn vastberadendheid. Via de SS, die tot 1933 nog niet veel voorstelde, kreeg hij na de verkiezing van Hitler tot Reichskanzler een hoge post bij de politie. Toen Heydrich nadrukkelijker in het vizier van Heinrich Himmler kwam rees de ster van Heydrich als een komeet. Onder leiding van Himmler ging Heydrich leiding geven aan RSHA waaronder de Gestapo en de SD resorteerden. Himmler bleef leiding geven aan de SS, het machtigste apparaat van de Duitsers.

Heydrich, de bedenker van de gaskamers

Sudetenland werd door de Duitsers bezet, dit was nog voordat Polen in 1939 werd ingelijfd, maar in feite was de inname van een deel van Tsjechië dé de opmaat tot de Tweede Wereldoorlog. Heydrich zou er Reichsprotektor worden en met harde hand regeren, zijn gedrag viel in de smaak bij zijn superieuren die hem naar Frankrijk wilden sturen, iets wat de geallieerden ter ore kwam en wat zij koste wat het kost wilden voorkomen.
Heydrich werd door Himmler geïnstrueerd om een oplossing te vinden voor het 'Jodenvraagstuk'. Daartoe belegde Heydrich een bijeenkomst die de geschiedenis in is gegaan als de meeting waarin binnen enkele uren besloten werd dat alle Joden vernietigd moesten worden. Lees meer over deze zwarte dag op DE WANNSEECONFERENTIE.

De bijeenkomst van hooggeplaatste nazi's vond plaats op 20 januari 1942, vijf maanden later vond de architect van de holocaust de dood.

Heydrich, niet Himmler

Als bedenker van de moord op de Joden wordt altijd Heinrich Himmler genoemd, maar als je de feiten goed bekijkt was het Reinhard Heydrich die tijdens de Wannseeconferentie alle neuzen dezelfde kant op wist te krijgen. 's Morgens zouden de Joden de kans krijgen naar andere landen te verhuizen, 's middags was ineens de unanieme beslissing genomen dat ze vermoord zouden worden.
Himmler was niet aanwezig, Hitler evenmin. Uiteraard zal het wel Adolf Hitler zijn geweest die zijn plaatsvervanger Heinrich Himmler influisterde dat er voor eens en voor altijd een einde diende te komen aan het Jodendom, maar de wijze waarop was een twistpunt. Vast staat dat Hitler en Himmler goed bevriend waren en dat Heydrich een 'einzelgãnger' was. Dat bleek ook tijdens de meeting waar Heydrich de leiding had, terwijl zijn baas afwezig was.

De snelheid waarmee Heydrich dingen voor elkaar kreeg deed de geallieerden sidderen. Twee mannen uit het Tsjechische verzet werden door de Engelsen opgeleid om een aanslag te plegen op Heydrich.

Jan Kubic en Jozef Gabcik
Deze twee mannen van amper dertig jaar werden door de Engelsen op 29 december 1941 boven Tsjechië gedropt met slechts één opdracht: de liquidatie van Reinhard Heydrich.


Het is 27 mei 1942, bijna half elf, vlakbij tramhalte Klein-Holeschowitzstrasse in de wijk Lieben van Praag. Er komt een Mercedes 320, bouwjaar 1939, twee-deurs cabriolet, de hoek om, het kenteken SS 3 klopt met de verwachting, dit is de auto van Reinhard Heydrich, de man die om het leven moet worden gebracht. Jozef Gabcik pakt zijn Engelse Stengun en vuurt op de auto, althans, dat probeert hij, het wapen weigert dienst en valt zelfs uit elkaar.
Gabcik heeft geluk, net als Heydrich, want de SS-er pakt op zijn beurt een wapen dat eveneens dienst weigert. Jan Kubic nadert van de achterzijde de bolide en wil een granaat in de auto gooien om de klus alsnog te klaren, het explosief rolt echter onder de auto waardoor Heydirch 'slechts' gewond raakt.

De 'wonderbaarlijke' dood, alsnog, van de slager van Praag
Heydrich moest met spoed naar het ziekenhuis, een voorbijganger weigerde hulp aan de SS-er, de volgende reed eerst een eindje om, al dan niet opzettelijk. In het ziekenhuis was het wederom amateurisme (of was het tegenwerking?) wat Heydrich uiteindelijk de das omdeed. Na enkele operaties overleed de Duitser op 4 juni 1942 aan diverse infecties.
Himmler had zijn beste medewerker nog opgezocht toen deze voor zijn leven vocht, uiteindelijk kon de SS-baas niet anders dan een staatsbegrafenis regelen van ongekende omvang. Heydrich kreeg postuum enkele onderscheidingen en er verscheen een postzegel met zijn beeltenis. Twee weken na de dood van Heydrich pleegden Jan Kubic en Jozef Gabcik zelfmoord met cyaankali om te ontkomen aan een op handen zijnde arrestatie.

Omdat de nazi's de daders niet levend in handen kregen werd het Tsjechische ouderlijk dorp van de twee helden, Lidice, met de grond gelijk gemaakt en alle bewoners vermoord, danwel op transport gesteld.

Tijdens zijn leven kreeg Heydrich weinig vleiende bijnamen als: 'De Slager van Praag', 'Het Blonde Beest', Hitlers Beul en 'De Beul'. Hitler noemde hem 'de man met het ijzeren hart'.
Toen in 2016 de Mercedes 320 in bezit kwam van een Deen knapte die deze op en reed er enkele jaren in rond. In 2016 verkocht hij de auto aan een anonieme bieder. Waar de auto sindsdien is zal wel altijd een raadsel blijven.

HHHH

De Franse schrijver Laurent Binet was gefascineerd geraakt door het verhaal rondom, misschien wel, de ergste nazi die er ooit geleefd heeft. Hij schreef een boek over hem en noemde het 'HHHH, Himmlers Hersenen Heten Heydrich', om aan te geven dat de leerling wellicht zijn baas overvleugeld had.

In zeven afleveringen over Reinhard Heydrich en Operatie Anthropoid liet de VPRO het boek verfilmen. Hoewel het boek een roman is bevindt de context zich op de flinterdunne grens van fictie en waarheid. Enkele gebeurtenissen zijn aangevuld met aan de fantasie van Binet ontsproten scenes, simpelweg omdat nergens alles exact omschreven is. Eigenlijk precies zoals het lijkt te horen bij 'de slager van Praag'.