De Dokwerker

De Londense kabinetten

De oorlog breekt uit, het eerste het beste wat de regering en het Koningshuis kunnen bedenken is het vliegtuig nemen naar Londen. Er werd door velen met verbazing kennis van genomen. Wat moet het land zonder bestuur? Je kunt het ook omdraaien, wat moet het land met een gevangen genomen staatshoofd. Nu kon Wilhelmina via Radio Oranje de burgers een hart onder de riem steken en op afstand kon de regering in ballingschap besluiten nemen.

Het land staat op overgave als op 13 mei de voltallige regering de wijk neemt naar Engeland. Gerbrandy vlucht als minister (justitie) en wordt na enkele maanden door Koningin Wilhelmina benoemd tot minister-president.
Pieter (bijnaam Sjoerds) Gerbrandy wordt in 1885 in een dorpje in Friesland geboren als zoon van een plaatselijk politicus. Hij wordt advocaat en lid van de ARP (dat later opgaat in het CDA.) Het tijdens de gehele oorlog door hem geleidde kabinet regeert zonder socialisten die niet deel willen nemen aan een regering in ballingschap.
Reden was dat er geen parlementaire controle was, de Koningin besliste zo'n beetje wat er gebeuren moest en liet zich soeffleren door haar premier.

De Geer moet wijken voor Gerbrandy
Naar verluidt ergert minister Gerbrandy zich groen en geel aan de leider van het naar Engeland gevluchtte kabinet onder leiding van Dirk Jan de Geer. Daarop vervangt Wilhelmina De Geer in september 1940 door Gerbrandy, het tweede 'Londense kabinet' is daarmee een feit.
Tot aan het eind van de oorlog zijn er wisselende samenstellingen, in de laatste neemt de omstreden Jan de Quay zitting die na de oorlog slechts kort terug zal keren. Drees ziet De Quay niet zitten die op zijn beurt rustig zijn tijd afwacht. In 1959 neemt hij het stokje over van Willem Drees als eerste minister.

Gerbrandy was net als Wilhelmina onvermoeibaar en zweepte de burgers en het verzet via radioboodschappen op om vooral moed te houden. Ministers die in de ogen van deze twee te weinig deden werden door de Koningin terstond vervangen.
Gerbrandy en Wilhelmina kunnen in die tijd 'vier handen op één buik' genoemd worden.

De rol van Wilhelmina

Terecht stellen velen dat de Koningin te weinig heeft gedaan om een oorlog te voorkomen en dat de regering onvoldoende stelling nam tegen Hitler van wie al bijna tien jaar bekend was welke kant hij op wilde met Europa.
Toen Hitler aan de macht kwam in 1933 waren zijn bedoelingen ondubbelzinnig. Nederland heeft er geen moment bij stilgestaan dat de neutraliteit niet gerespecteerd zou worden door de Duitsers. Dat meenden Wilhelmina en De Geer (premier tijdens het uitbreken van de oorlog) op basis van het volgende te mogen concluderen.

Eerste Wereldoorlog
Nederland had zich volledig afzijdig gehouden en werd tijdens de vier jaar durende Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) alleen geconfronteerd met voedseltekorten.

Duitsland werd te zwaar gestraft
De aan Duitsland opgelegde sancties als agressor waren enorm en werkten een crisis in de hand die heel Europa zou treffen, Nederland waarschuwde daarvoor en steunde Duitsland op een aantal punten om verlichting te krijgen.

Trouwerij Juliana
De aanstaande Koningin trouwde op 7 januari 1937 met de Duitser Bernhard Leopold Frederik Everhard Julius Coert Karel Godfried Pieter zur Lippe-Biesterfeld, daar waren veel Duitse gasten bij aanwezig waaronder officieren die de Hitlergroet brachten.
Wilhelmina verving persoonlijk de dirigent van een aanwezig orkest omdat die weigerde de Hitlergroet te brengen.

Bernhard sust Hitler
In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog komt het weer tot een aantal incidenten doordat Nederland in de ogen van de Duitsers te weinig respect toont voor de grote buurman. Prins Bernhard strijkt hoogstpersoonlijk te plooien glad door Hitler een brief te sturen. Daarna neemt de gespannen sfeer behoorlijk af.

Het liep even anders
Zoals bekend, de Duitsers liepen in vier dagen Nederland onder de voet, de regering en het Koningshuis vluchtten naar Londen.

Deskundig, heldhaftig en vergeten
De V2 en het dubbelleven van professor J. Uytenbogaart
In september 1944 werden vanuit Den Haag de eerste Duitse V2-raketten afgevuurd op Londen. Dat was het begin van een luchtoorlog waarin meer dan duizend V2's werden afgeschoten. Nauwelijks bekend is dat de Delftse scheikunde hoogleraar prof. dr. ir. Jan W. H. Uytenbogaart met gevaar voor eigen leven informatie over de V2 verzamelde en die doorgaf aan Londen.
Een stuk hierover kun je HIER DOWNLOADEN.

Weetje Een neef van Gerbrandy werkte in Nederland met de Duitsers samen. Onder andere met ene Rennes (voornaam niet bekend bij mij), geboren te Amsterdam op 12 september 1908. Vanuit Londen kwam de waarschuwing dat deze Rennes, zoon van Dominiee Rennes uit Heeg, zou samenwerken met ene Gerbrandy, een volle neef van de toenmalige Minister-President. Gerbrandy zou nauwe banden hebben met J. Aldewereld, een hulpje van de Gestapo.

Lees in dit verband ook:
   DE STADHOUDERSBRIEF VAN PRINS BERNHARD
      en
   DE JONKHEER VERRADEN?