De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Concentratiekampen

Aan duidelijkheid niets te wensen, een kamp is een kamp en concentreren betekent 'focussen'; je op iets richten. De Duitsers richtten zich voornamelijk op tegenstanders en bevolkingsgroepen die zij minderwaardig achtten. Politieke tegenstanders moesten dus oppassen met wat zij zeiden, maar ook zigeuners, homoseksuelen, invaliden en, vooral, Joden liepen het risico zonder enige aanleiding en/ of vorm van proces te worden opgesloten.

De nazi's hadden hiervoor concentratiekampen waarbinnen het volgende onderscheid kan worden gemaakt:
  1. interneringskampen
  2. krijgsgevangenkampen
  3. doorgangskamp
  4. werkkampen
  5. vernietigingskampen en
  6. reserveringskampen

In interneringskampen werden met name politieke tegenstanders opgesloten. Krijgsgevangenkampen zijn vergelijkbaar met interneringskampen maar formeel geldt hier andere (internationale) regelgeving. Doorgangskampen als Westerbork in Oost-Nederland waren verzamelkampen waar Joden werden ondergebracht in afwachting van hun laatste reis naar een van de vernietigingskampen.
In werkkampen moest gewerkt worden, soms voor de wapenindustrie van Duitsland maar vaak ook voor grote bedrijven. Dit kwam ook in Nederland voor, Philips maakte net als Siemens in Duitsland graag gebruik van goedkope arbeidskrachten.
Vernietigingskampen hebben slechts één doel: zo snel en zo effectief mogelijk mensen laten verdwijnen. Na de moord met Zyklon B (gifgas) werden de stoffelijke overschotten verbrand.
In reserveringskampen zaten voornamelijk Joden waarmee de Duitsers 'mogelijk' later nog een doel hadden.

Reserveringskampen
Ook in Nederland bevonden zich reserveringskampen, het lijkt er soms op dat als je aanzien of geld had je je in deze kampen kon 'inkopen', maar dat lag een stuk genuanceerder. Slechts een zeer beperkt aantal Nederlandse Joden werd in Nederland geïnterneerd in een kamp wat eigenlijk nauwelijks een kamp te noemen viel want doorgans waren dit villa's voor slechts twee of drie gezinnen.
Een kamp waar velen wel eens van gehoord hebben en dat 'model' staat voor hoe het er in een groot reserveringskamp aan toe ging was Terezin in Tsjecho-Slowakije, ten noorden van Praag, dicht tegen de Duitse grens aan. De Duitsers noemden het plaatsje en kamp Theresienstadt.
Theresienstadt is een vestingstad waarin een burcht lag dat als reserveringskamp werd gebruikt.

De oorspronkelijke inwoners werden gedwongen hun woningen te verlaten om plaats te maken voor Joden, de schadevergoeding die zij daarvoor ontvingen was afkomstig van de Joden. Het bestuur van Terezin werd gevormd door SS'ers onder leiding van eerst Siegfried Seidl en van juli 1943 tot en met januari 1944 door Anton Burger.
Karl Rahm leidde het Joodse getto in Theresienstadt totdat het Rode Kruis toegang kreeg tot het kamp, enkele dagen voordat nazi-Duitsland capituleerde. Seidl en Rahm werden na de oorlog ter dood veroordeeld, deze vonnissen werden ook daadwerkelijk voltrokken. De tweede commandant (Burger) wist echter te ontkomen en leefde tot aan zijn dood in 1991 in vrijheid onder een valse naam in Duitsland.

Theresienstadt

De Duitsers pleegden de meeste moorden op vreemde bodem, in Polen stonden de vernietigingskampen en in Tsjecho-Slowakije namen zij op 10 juni 1940 Theresienstadt in om er een getto voor Joden van te maken. De burcht deed dienst als doorvoerkamp, het was voor de meesten slechts dus een tussenstation alvorens zij op de trein werden gezet naar vooral Auschwitz en Treblinka.
Naar schatting hebben er 150.000 mensen in Theresienstadt 'gewoond', waarvan 5.000 Nederlanders. In totaliteit hebben slechts 25.000 van hen de oorlog overleefd. Vlak voordat de Duitsers het kamp overdroegen aan het Rode Kruis zijn er nog honderden mensen om het leven gebracht, terwijl de nazi's toen al wisten dat ze de oorlog verloren hadden en de Russen binnen enkele dagen Theresienstadt zouden bereiken.

Het begin
In september 1939 vielen de Duitsers Polen binnen, een half jaar later werd Nederland bezet, een maand daarna namen de Duitsers Theresienstadt in waarbij zij slechts één doel voor ogen hadden: een getto creëeren voor Joden uit de regio en omringende landen.
Over de omstandigheden deden al snel verhalen de ronde, er werd schande van gesproken maar Adolf Hitler en Adolf Eichmann bedachten een duivels plan, de wereld moest wijs worden gemaakt dat Theresienstadt een geschenk van de Duitsers aan de Joden was en dat het leven er goed was. Er werden speelplaatsen voor de kinderen ingericht, de muren werden fraai beschilderd (onder andere door de Nederlander Jo Spier link), er werden winkeltjes, een koffiehuis, postkantoor, park, zwembad, leeszaal en een school ingericht en sportwedstrijden en feestjes georganiseerd met muziek en dans.

Van dit 'plaatje' werd een propagandafilm gemaakt door de Joods-Duitse acteur/ regisseur Kurt Gerron die voor de oorlog in Nederland woonde en aan verschillende films had meegewerkt waaronder 'Merijntje Gijzens'. Toen de Duitsers Nederland hadden bezet werd Gerron opgepakt en naar Theresienstadt gestuurd om de mensen daar van vertier te voorzien.
Direct nadat de film af was werden alle acteurs en Kurt naar de gaskamers van Auschwitz gestuurd. De film uit 1944 heette Theresienstadt: Ein Dokumentarfilm aus dem jüdischen Siedlungsgebiet. De volledige film is nooit teruggevonden, men weet niet eens zeker hoe lang deze duurde, de schattingen lopen uiteen van 50 tot 90 minuten en zou 35.000 Duitse Marken hebben gekost. De ondertitel werd uiteindelijk de naam waar de film bekend onder is geworden: 'De Führer schenkt de Joden een stad'.

Hieronder enkele scenes uit de film, daaronder een fragment van de film.

    

    

    

Het kamp bezoeken

Anno nu hebben we in Nederland helaas maar weinig wat herinnert aan de Tweede Wereldoorlog, zeker, er zijn veel gedenkplaatsen maar bijvoorbeeld de kampen (zoals Westerbork) zijn allemaal gedemonteerd. In Polen (Auschwitz) en Tjechië is dat anders. Theresienstadt is volledig in tact gebleven.
Carel L. Nederlof mailde mij en liet mij indrukwekkende foto's zien van zijn bezoek aan Theresienstadt. Onder de foto's tref je een link aan naar meer van zijn foto's van dit voormalige Joodse getto.

Van onderstaande foto's ligt het copyright bij Carel Nederlof,
je kunt deze dus niet gebruiken zonder zijn nadrukkelijke toesteming!
Meer foto's Theresienstadt van Carel Nederlof

...lees hier meer over concentratiekampen...

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme