De Dokwerker

WO2 onderscheidingen

Mij bereikt wel eens de vraag hoe een verzetsheld alsnog kan worden onderscheiden, hetzij postuum, hetzij als hij of zij nog in leven is. Allereerst dit.
Mij is opgevallen dat velen na de oorlog geen prijs stelden op een onderscheiding en dat ze ook later die mening hadden. Daar staat tegenover dat er ook gevallen bekend zijn dat als anderen de onderscheiding aaanvroegen en de persoon in kwestie ermee 'verrast' werd ze er toch mee ingenomen waren.
Maar hoe is dat nu? Is de plotselinge aandacht op zeer hoge leeftijd nog wel welkom en zinvol?

Ik denk dat het van persoon tot persoon verschilt, maar dat gemiddeld genomen de toekenning het beste in kleine kring kan plaatsvinden, mits degene die de versierselen opspelt de te onderscheiden persoon aanspreekt. Als er weinig tot geen formeel tintje aan de uitreiking zit moet je het niet doen.
Ook is het maar de vraag of de verzetsheld of militair niet meer verwacht dan hij krijgt. Immers, er zijn veel onderscheidingen. Het Verzetskruis bijvoorbeeld zal nooit meer worden uitgereikt. Het verzetsherdenkingskruis wellicht wel en opname in de Erelijst van gevallenen 1940-1945 die in de Tweede Kamer ligt is een initiatief van nabestaanden waar inmiddels meer dan 18.000 namen in vermeld staan.

Wat is er nog mogelijk en wat is gepast?

Dat zijn vragen die wij onszelf kunnen stellen maar waarop de antwoorden niet meer zo 1-2-3 te geven zijn. Maar wat als iemand zoiets als dit schrijft:
Ik ben een broer van een vrouw die zich in de oorlog uitzonderlijk heeft gedragen. Zij heeft onder meer illegale kranten rondgebracht en was ook koerierster. Op 18 juni 2012 wordt zij 90 jaar. Zoals de meeste verzetstrijders heeft ze nooit gepocht over het werk dat ze in de oorlog deed.
Nu ze zo oud is geworden en vaak in het verleden leeft zoek ik een weg om haar de verzets- of herinneringsmedaille toe te laten kennen. Kunt u mij de weg wijzen zodat ik mogelijk actie kan nemen. Zelf heb ik ook de oorlog zeer bewust meegemaakt en heb tijdens ziekte van mijn zus de illegale krantjes wel eens rondgebracht.

Nobel, een mooi streven en het zal zeker een fraai eerbetoon zijn. Eerlijk gezegd denk ik echter dat het verzetskruis en het verzetsherdenkinskruis er niet (meer) in zitten. Door de jaren heen zijn er veel van dergelijke verhalen naar boven gekomen, vrijwel altijd via nabestaanden die het onbegrijpelijk vinden dat hun opa, broer of zus of tante niet de eer heeft gekregen die hen past.
Maar wie ben ik, laat ik mij als van ver na de oorlog beperken tot de mogelijkheden en hoe je die kunt aanvragen.

Onderscheidingen

Neem altijd contact op met het gemeentehuis in de woonplaats van de kandidaat, er kan worden bepaald of de verdiensten inderdaad bijzonder genoeg zijn voor een onderscheiding. Hier krijgt u ook informatie over de procedure. Besef wel dat er veel gegevens verzameld moeten worden, getuigenissen zullen altijd de toegeschreven verdiensten moeten staven.
Dan dient u de aanvraag in, maar ook dat loopt via B&W van de gemeente. Er wordt bij diverse instanties advies ingewonnen en uiteindelijk zal er een ministeriële beslissing genomen moeten worden die door Hare Majesteit de Koningin dient te worden bekrachtigd. Er gaat minstens een half jaar overheen alvorens er beslist wordt of er inderdaad een uitreiking zal plaatsvinden.

Voor het Verzetskruis kan niemand nog in aanmerking komen, voor het Verzetsherdenkingskruis evenmin, maar hier zijn uitzonderingen mogelijk. Er zijn andere dapperheidsonderscheidingen, mijn suggestie is om de gemeente een goed onderbouwd dossier te overhandigen en die te laten bepalen of en zo ja, op welke wijze er een onderscheiding dient te worden uitgereikt.

De Erelijst van Gevallenen 1940-1945 wordt door het NIOD onderhouden en is de snelste weg naar erkenning, immers, het gaat niet om hoe een verzetsheld alsnog wordt geëerd, maar dat het gebeurt.

Het Oorlogsherinneringskruis is in 1944 ingesteld om leden van krijgsmachtonderdelen te belonen voor verdiensten. Dit geeft al aan dat praktisch iedereen die onder de wapenen was geweest in aanmerking kon komen voor deze medaille. Maar ook koopvaardij- en vissersschepen en de burgerluchtvaart vielen onder de regeling.
Als men korter dan zes maanden gediend had of zich anderzijds had onderscheiden maar toch niet in aanmerking kon komen voor het Oorlogsherineringskruis kon men mogelijk in aanmerking komen voor het Mobilisatie-Oorlogskruis dat in 1948 werd ingesteld.

Het Kruis van Verdienste werd door de regering in ballingschap in de Tweede Wereldoorlog ingesteld, Prins Bernhard bepaalde wie de onderscheiding kreeg. Dit gebeurde tot op heden tweeduizend keer, de eer was niet voorbehouden aan Nederlanders, noch aan aan militairen in de Tweede Wereldoorlog.

Het Vliegerkruis was een beloning voor getoonde moed of beleid en werd in augustus 1941 ingesteld voor vliegende militairen en is gelijkwaardig aan het Kruis van Verdienste.

Vóór het Kruis van Verdienste was het Bronzen Kruis (ingesteld op 11 juni 1940) de laagste onderscheiding voor getoonde moed. In 1941 'steeg' dit kruis echter in aanzien omdat het in tegenstelling tot het Kruis van Verdienste wel een dapperheidsonderscheiding betrof en wordt ook nog regelmatig uitgereikt.

Vraag uzelf altijd eerst af of u over voldoende materiaal beschikt om de aanvraag te onderbouwen en of de persoon in kwestie wel echt op officiële wijze wil worden geëerd. Besef dat de aanvraag minstens een half jaar in beslag zal nemen alvorens er een beslissing genomen kan worden.

Als u een onderscheiding bent kwijtgeraakt doet u er goed aan een mailtje naar het Ministerie van Defensie te sturen: nimh@mindef.nl

ADRESSEN OM EEN ONDERSCHEIDING AAN TE VRAGEN (klik)

Dossiers

Onderscheidingen werden uitgereikt maar verdwenen nog wel eens in een schoenendoos. Voor nabestaanden kan het echter belangrijk zijn om te weten waarom hun vader, moeder, opa of oma een onderscheiding voor getoonde moed heeft gekregen. Niet zelden willen de directe nabestaanden (echtgenotes, broers en zusters) daar niet over praten.
De meeste dossiers liggen in het Nationaal Archief te Den Haag dat onder de verantwoordelijkheid valt van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Gedetailleerde informatie over het archief dat betrekking heeft op, wellicht, ook uw vraag
Naam archiefblok: Kanselarij der Nederlandse Orden
Periode: 1815-1994
Archiefbloknummer: H10
Telefoonnummer 0800-8051 op werkdagen van 08.00 tot 20.00 uur, vanuit het buitenland: + 31-77-4656767

Dit archief bevat onder andere documenten en kaartsystemen aangaande individuele, politieke, bestuurlijke, procedurele en administratieve aangelegenheden waaronder stukken die betrekking hebben op decoraties waaronder materiaal betreffende de Tweede Wereldoorlog met betrekking tot uitgereikte medailles en decoraties voor bijzondere verdiensten, zoals het Verzetskruis.

Lees ook mijn andere pagina's over dit onderwerp:

VERZETSKRUIS

VERZETSHERDENKINGSKRUIS

ERELIJST 1940 - 1945

NEDERLANDS DECORATIESTELSEL

NIOD