De Dokwerker

Konzentrationslager Herzogenbusch

Dit SS kamp staat beter bekend als 'Kamp Vught' en werd in 1942 gebouwd. Het diende als concentratiekamp. Joden, Jehova's, Zigeuners en opgepakte verzetsmensen werden hier gedetineerd, naar schatting 31.000, waarvan er rond de 750 in het kamp alleen al overleden. De meesten werden op transport gesteld naar andere kampen.
Commandant van het kamp was Karl Chmielewski die na zijn ontslag, amper een jaar na de opening van het kamp, een totale chaos achterliet. Er was alleen verontreinigd drinkwater en veel te weinig te eten.

Adam Grünewald zette de puntjes terug op de 'i', maar voerde de discipline zo ver op dat elf vrouwen om het leven komen. De Duitsers stelden hem als voorbeeld dat ze het goed voor hadden met de Nederlanders, zij stuurden hem naar het front alwaar hij sneuvelde.
Hij werd opgevolgd door Hans Hüttig die, geheel in lijn met de SS richtlijnen, het kamp streng leidde. De meeste dodelijke slachtoffers vielen onder zijn regime.

Philips

De electronica-gigant is in die tijd vooral bekend van radio's en gloeilampen. In het kamp opent Philips een werkplaats waar gedurende de oorlog ruim een jaar gewerkt wordt door de gevangenen van het kamp. Zij kennen dan de verschrikkingen uit de andere kampen al en zijn op zich blij dat ze mogen werken en niet worden gedeporteerd naar een van de vernietigingskampen.
Omdat de Duitsers geld krijgen van Philips is iedereen min of meer tevreden met deze situatie. Philips liet in Kamp Vught hoofdzakelijk radio's in elkaar zetten. Het staat vast dat als Philips niet aan deze werkverschaffing had gedaan er meer slachtoffers te betreuren zouden zijn geweest.
Zo kan een verhaal over een zogenaamd 'fout' bedrijf ook een positieve kant hebben.

Na de oorlog werden er in Kamp Vught gedurende korte tijd 'foute' Nederlanders en opgepakte Duitsers vastgehouden. Toen de laatste gevangene veroordeeld was werd het kamp deels gebruikt voor de huisvesting van Molukkers die vandaag de dag nog altijd streven naar een eigen staat. Ook richtte men er een museum in waarmee Kamp Vught een nationaal monument werd.

Onder Kamp Vught vielen een aantal kleinere kampen, te weten bij:
Arnhem
Breda
Deelen
Den Haag (Scheveningen)
Eindhoven
Gilze-Rijen
Haaren
Leeuwarden
Moerdijk
Roosendaal
Sint Michielsgestel
Venlo

Arnhem

Kamp Arnhem was een werkkamp dat in juli 1943 in gebruik werd genomen en eind september 1944 weer werd ontruimd.

Breda

Er is erg weinig te vinden over dit kamp. Ik denk dat dat komt door haar bewoners: zigeuners. Ook na de oorlog wilde men niets weten over deze schandvlek. Puur en alleen omdat ze Roma of Sinti (link) waren werden ze in dit kamp achter prikkeldraad gezet.

Deelen

Deze plaats kennen we tegenwoordig alleen nog als vliegveld, die bestemming had het in de Tweede Wereldoorlog ook, de Duitsers gebruikten het als zodanig. Er doen echter nog twee verhalen de ronde over het 'kamp' tijdens de oorlog.
De eerste is dat er een werkkamp was voor Philips, het kan ook een ander bedrijf zijn geweest, want bij mijn weten liet Philips al het werk in Kamp Vught doen.
Een tweede verhaal is aannemelijker, er zouden Blitzmâdel hebben gewoond, deze meisjes waren 'opgeleid' om de Wehrmacht te helpen te onspannen. Omtrent dit zeer omstreden fenomeen is een film (1958) gemaakt die al even omstreden werd. De officiele taak die deze meisjes hadden was koerierster. Alleen jonge hoogblonde dames met blauwe ogen en grote borsten kwamen door de selectiecriteria heen.
Het kamp lag aan de Koningsweg waar Landgoed Vrijland ligt dat tijdens de oorlog ook door de Duitsers in gebruik was genomen.

Den Haag (Scheveningen)

Kamp Duindorp was een interneringskamp dat tot 1942 gebruikt werd door de Duitsers. Na de bevrijding werd Kamp Duindorp gebruikt om 'foute Nederlanders' op te sluiten.

Eindhoven

Wat ik hiervan moet denken weet ik eerlijk gezegd niet. Of er een ander kamp in Eindhoven was dan degene die ik zo zal beschrijven heb ik niet kunnen achterhalen, wellicht later, wellicht weet iemand onder de lezers iets.
Philips heeft altijd gesteld dat in overleg met Joodse werknemers een aparte Joodse afdeling werd opgericht om hen te beschermen tegen de Duitsers. Philips had een vestiging in Duitsland en kreeg in een vroeg stadium door wat er te gebeuren stond. Het SOBU werd op 24 december 1941 opgericht. In een houten barak bij de fabriek van Philips vonden 100 Joden werk.
In de zomer van 1943 stormden de Duitsers de SOBU binnen, iedereen werd opgepakt, familieleden van huis gehaald. Een aantal ging naar Vught, maar van een aantal anderen is nimmer meer iets vernomen.
SOBU stond voor 'Speciaal Ontwikkelingsbureau', of eigenlijk: 'Sonderburo'.

Gilze rijen

Vanaf augustus 1943 was hier in bosgebied Chaam een werkkamp operationeel.

Haaren

Van 1941 tot en met 1944 werd er in de Brabantse plaats Haaren een kamp gebruikt om mensen gevangen te zetten waarvan de Duitsers vonden dat ze een gevaar voor hen opleverden. Het kamp werd ook wel een 'onderzoekskamp' genoemd. Er hebben rond de 4.000 mensen vast gezeten, waaronder bekende Nederlanders en rond de 200 Joden.
De meesten kwamen vrij, maar van een onbekend aantal is nimmer meer iets vernomen. Een grote groep vrouwen is vrijwel zeker omgekomen in Ravensbrück (link) dat aanvankelijk dienst deed als vrouwenkamp.
Kamp Haaren omvatte een groot gebouw, enkele bijgebouwen en een groot park, het complex heette het 'Groot Seminarie Haaren'. De Duitsers omheinden het kamp met prikkeldraad en posten er gewapende bewakers.
Er is een gedenkteken geplaatst in Haaren.

Leeuwarden

Gaat het hier om een school? Ik ben daar niet achter gekomen.
...wordt vervolgd...

Moerdijk

Aan de haven in Moerdijk was in de Tweede Wereldoorlog van 26 maart 1943 tot 1 maart februari 1944 Aussenkommando Moerdijk gevestigd. Scheepsloodsen werden gebruikt om zo'n 500 Joden vast te houden die dwangarbeid verrichten voor de nazi's.
Het commando over dit kamp werd gevoerd vanuit Kamp Vught, direct na de bevrijding werden de loodsen in brand gestoken.

Roosendaal

Deze stad wil waarschijnlijk niet herinnerd worden aan een zwarte bladzijde die wel degelijk bestaat. Zeker, Roosendaal werd zwaar gebtroffen door twee bombardementen, maar er was meer.
Hoewel ook ik maar weinig boven water kon krijgen over een vermeend kwamp in Roosendaal, heeft er hier in 1944 enkele maanden wel degelijk een 'Aussenkommando' gestaan van Kamp Vught. Rob de Redelijkheid laat op 12 maart 2014 weten:
De afdeling Oorlogsnazorg van het Rode Kruis liet weten dat Cornelis Gerardus Sloof op 1 maart 1944 in kamp Vught aan was gekomen. Hij kreeg daar nummer 9116, maar wordt reeds op 11 maart naar het onder kamp Vught resorterende werkkamp Roosendaal overgebracht.

Breigoederenfabriek Lagero zou gebruikt zijn als bewaringskamp. Peter Buyk liet op 4 december 2011 weten:
Mijn opa Johannes Maria van Hoof (geboren: 15-12-1905, overleden: 24-05-1975) zou volgens familieverhalen in de periode 1944-1945 als bewaker in Kamp Lagero te Roosendaal werkzaam zijn geweest. Van mijn opa is ook een foto i uniform (in bezit De Dokwerker) teruggevonden.

In het boek 'de keerzijde van de bevrijding' staat iets over dit kamp, ik vat samen:
Mevrouw X. wordt na de bevrijding doorgestuurd naar interneringskamp Lagero in Roosendaal. Op de vraag naar het waarom antwoordt ze: "Het had iets met opvoeding te maken zeiden ze. Ik zag het meer als straf."
Tienduizenden 'foute' Nederlanders moesten heropgevoed worden. Zij werden na een ondervraging of proces naar zogenaamde 'bewaring- en verblijfskampen' gestuurd, waar ze werden klaargestoomd voor een herintreding in de Nederlandse samenleving.
Samen met zo'n twintig andere gestrafte vrouwen maakte mevrouw X. overdag een klooster schoon, dat bezet was geweest door de Duitsers. Ook werd ze regelmatig ingezet op het land, bijvoorbeeld wanneer de aardappelen uit de grond gehaald moesten worden.

Dit duidt er dus duidelijk op dat het kamp tot de bevrijding in gebruik was bij de Duitsers en daarna door de Nederlanders om 'foute' Nederlanders klaar te stomen voor een terugkeer in de samenleving.
Het archief waarin meer staat over dit kamp en de geïnterneerden wordt pas in 2020 openbaar gemaakt.

Sint Michielsgestel

Dit was een reserveringskamp, vooraanstaande Nederlanders werden hier opgesloten en op zich redelijk behandeld. Enig vergelijk met de erbarmelijke toestanden in de concentratiekampen is totaal niet te maken. De meesten hielden zich ook aan de voorschriften en waren al blij dat ze niet op transport werden gezet.

Venlo

Vanaf 1 september 1943 zou hier een dependance van Kamp Vught hebben gestaan, ik heb nog geen details.
...wordt vervolgd...

Kamp Vught
Lunettenlaan 600
5263 NT Vught
T 073 - 656 67 64
Entree 6 Euro, maandag gesloten
http://www.nmkampvught.nl/

In het museum zijn vaste en tijdelijke exposities, de gedenkruimte en de reactiewand te zien. Buiten staat een maquette van natuursteen van hoe het kamp er destijds uitzag. Om de honderd meter stond een wachttoren, de exemplaren die er nu staan zijn reconstructies. De nagebouwde barak op een schaal van 1:2 laat goed zien hoe de gevangenen woonden.

Uniek in nazi-Duitsland

De Duitsers voerden in Kamp Vught een horror experiment uit. Kinderen onder de 16 jaar werden gescheiden van hun ouders, het doel was twee-ledig. De ouders werkten en konden zo geen tijd verliezen met de zorg voor hun kinderen en ze wisten dat ze hun kinderen niet meer terug zouden zien als ze in opstand zouden komen.

De Duitsers hebben tijdens de vijf jaren dat ze Europa voor een groot deel terroriseerden slechts éénmaal een kindertransport georganiseerd. Op 8 mei 1943 vertrok een enorm transport met grote gezinnen. Twee weken later, op 22 mei, weer een groot transport waaronder 300 kinderen.
En nog was het niet genoeg, op 5 juni maakten de nazi's bekend dat alle kinderen naar een speciaal kinderkamp, binnen Nederland, gebracht zouden worden. Niemand geloofde dat, maar wat voor keus had men. In de vroege morgen van de zesde dag in juni 1943 vertrok er een trein vanuit Kamp Vught richting Sobibor, op de trein waren alle kinderen tot en met 3 jaar gezet, met hun moeders. Op 7 juni gingen alle kinderen in de leeftijd van 4 tot ongeveer 16 jaar op transport naar Sobibor. De oudste was net 17.
Daar werden ze direct vergast. 1.269 Joodse kinderen werden weggevoerd, geen een overleefde de horrortransporten.

Boud van Doorn had geluk

Op een verjaardag van Hitler (30 april) verleende hij amnestie aan gevangenen, Boud (gevangene 4236) zat in Kamp Vught en was een van de 'gelukkigen', waardoor hij direct na de oorlog over zijn ervaringen in Kamp Vught een boek kon schrijven. Het is op 8 mei 1945 uitgebracht door A.G. Schoonderbeek te Laren.
Het boek beschrijft op haast objectieve wijze het leven van de gevangenen in Kamp Vught. Boud gaat niet in op de martelingen, hij 'tekent' haast subtiel hoe erg het kamp was, maar laat de uiteindelijke conclusie over aan de lezer. Boud is bescheiden en haat niemand, hij probeert het menselijke van de bewoners aan ons te tonen.
De uitgever schreef: "het ware mogelijk geweest met de gegevens en de ervaringen die den auteru ter beschikking stonden, een geheel ander boek te schrijven...Vught was gruwelijk, dat blijkt uit dit boek...het monsterlijk machtsapparaat is gebroken...de geest allerminst vernietigd". Daarom schreef Bod het boek en gaf Schoonderbeek het uit.



Monument voor de omgekomen kinderen
Op het kindergedenkteken in Kamp Vught staan de namen en leeftijden van de 1.269 joodse kinderen die in juni 1943 door de nazi's zijn weggevoerd. Een ander nagebouwd gebouw is het crematorium waar de doden werden verbrand. Als afsluiter kun je in een kwartiertje naar de fusilladeplaats in het bos lopen. Hier tref je een monument aan met daarop de namen van 329 geëxecuteerde gevangenen. In 7 mei 1995 werd dit monument vernield door vandalen, de zwaar beschadigde panelen zijn bewaard en vormen in het museum een aanklacht tegen onverdraagzaamheid en anti-semitisme.
Jaarlijks worden begin juni de kindtransporten herdacht.

Wehrmachtbordel

Himmler liet in concentratiekampen bordelen bouwen (link) om gevangenen harder te laten werken en bewakers een pleziertje te gunnen om de verveling tegen te gaan.
Ook in Kamp Vught werd een bordeel gebouwd, maar dat is nooit in gebruik genomen is. In Nederlandse archieven is niets te vinden over dit geplande bordeel. Ook het Herinneringscentrum Vught meldt er niets over. N. D. Westerhof schreef er in 2008 een scriptie over en trok de voorzichtige conclusie dat men dit onderwerp in feite als een taboe behandeld, zeer waarschijnlijk uit bescherming van de slachtoffers en hun nabestaanden.
Op mij komt dit vreemd over, immers, in Vught is er slechts een aanzet gegeven tot prostitutie.

Museum prijs 2016

Met 37% van de stemmen won Kamp Vught de publiekprijs 'museumprijs 2016'.