De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Ans van Dijk

Soms denk ik, moet ik aandacht besteden aan een bepaald facet van de Tweede Wereldoorlog. Haal je een klein verhaal naar voren om te illustreren hoe 'erg' de oorlog, of hoe 'fout' iemand was? Doe je dan anderen niet te kort of maak je iets niet groter dan het eigenlijk is? Sietze van der Zee is zoon van een foute vader, Sietze zelf is integer en was vôôr Mathijs van Nieuwkerk (De Wereld Draait Door) hoofdredacteur van de Amsterdamse krant Het Parool.
Sietze schreef veel over de oorlog, net als ik is hij op zoek gegaan naar de verrader van de familie Frank waardoor deze hele familie, op vader Otto na, door de Duitsers werd vermoord. Ik kom tot een andere conclusie dan Van der Zee, maar zijn visie was wel de directe aanleiding om de aandacht te vestigen op Ans van Dijk, een 'foute' vrouw die de oorlog overleefde, maar daar niet veel plezier aan heeft beleefd.

Als een van de weinigen geen gratie
Het intrigerende aan deze dame is niet zo zeer dat zij 'mega fout' was in de oorlog. Ook het feit dat zij ter dood werd veroordeeld en geëxecuteerd is niet bijzonder genoeg om een pagina aan deze verraadster te wijden.
Het hoe en waarom van haar veroordeling en waarom zij GEEN gratie kreeg is een kwestie die ook door mij niet volledig kan worden opgehelderd, maar wel zeer opmerkelijk blijft totdat hierover ooit meer informatie naar buiten komt.

Wie was Ans van Dijk?
Op kerstavond 1905 wordt deze Amsterdamse geboren. Drie jaar na de oorlog wordt zij als enige Nederlandse vrouw ter dood veroordeeld, het doodvonnis wordt ook daadwerkelijk voltrokken.

Gelijk maar met de deur in huis vallen, Anna (Ans) was lesbisch, Joods en moeilijk opvoedbaar, vanaf haar vijfde staat ze onder behandeling van een kinderarts. Het is 1919; de Eerste Wereldoorlog is achter de rug waarin Nederland werd gespaard vanwege de uitgeroepen neutraliteit. Ans is dan 14, haar moeder overlijd, haar vader kan dat niet verwerken en belandt in een psychiatrische inrichting, er is niemand die de zorg voor Ans op zich kan nemen waardoor zij in een verzorgingstehuis terechtkomt. Acht jaar later, in 1927, trouwt Ans met Bram Querido, een huwelijk dat acht jaar stand houdt, pas in 1940 wordt de scheiding een feit. Na de oorlog werd bekend dat Bram op 30 juni 1944 in concentratiekamp Blechhammer was overleden.

Ans valt na het huwelijk als een blok voor een vrouw, Miep Stodel. Later zou zij een verhouding krijgen met Mies de Regt. Nog voor de oorlog begint Ans een hoedenwinkel (Maison Evany) aan de Nieuwendijk 151 waar zij boven de winkel woonde. Omdat Joden worden tegengewerkt door de nazi's raakt Ans haar winkel kwijt en moet ze onderduiken.

De wegen van diverse schurken kruisen elkaar
Ter inleiding.
Willy Lages was in Amsterdam verantwoordelijk voor de vervolging en deportatie van Joden. Hij was na de oorlog een van 'De Vier van Breda'.
Pieter Schaap was een van de vele rechterhanden die Lages had. Schaap was politieman en zeer gevreesd vanwege zijn hardhandigheid en martelingen om informatie uit iemand te krijgen.

Ans is dus een Joodse vrouw en helpt twee Jodinnen aan een schuilplaats. Als Ans door hen wordt verraden staat op eerste paasdag 1943 de gevreesde politieman Pieter Schaap op de stoep. De twee vrouwen zullen waarschijnlijk onder inmense druk hebben gestaan en zo de naam en het adres van Ans hebben prijsgegeven.
Joden die elkaar verraden, mooier kan het haast niet voor de Duitsers. Ze zetten Ans onder druk om ook voor de Duitsers te gaan werken. Zij stemt toe. In de Jekerstraat (Rivierenbuurt) krijgt zij een Ans van Dijk woning van de Duitsers. Zij doet zich voor als 'hulp voor onderduikers', maar speelt iedere keer de Joden door aan de SD die ze direct op transport zetten richting een vernietigingskamp.

Ans van Dijk en haar vriendin Mies de Regt vangen voor iedere onderduiker 7,50 gulden aan kopgeld.

De 'handel' is zo lucratief dat vriendinnen van het stel mee gaan doen. Naar verluidt worden er 700 mensen verraden, Ik kan dat nergens verifiëren en houdt het op 145 waarvan 38 niet-joodse Nederlanders. Aanleiding voor de hoge strafeis waren 34 gevallen van verraad die direct aan Ans werden toegeschreven, van 23 gevallen wist men honderd procent zeker dat Ans ze persoonlijk had verraden dus alleen daarvoor werd zij uiteindelijk aangeklaagd. Tijdens het proces gaf zij op alle 23 aanklachten als antwoord: "schuldig". Ook gaf zij toe dat zij er geld voor had ontvangen.

Maar Ans is één van de velen die op deze manier aan de kost kwamen.
Spil in het web was Pieter Schaap die later ook ter dood werd veroordeeld. Pieter werkte in opdracht van Willy Lages. Dat Pieter ter dood werd gebracht is niet zo verwonderlijk, hij was voor velen de duivel in eigen persoon.
Willy Lages, die in feite tientallen handlangers zoals Pieter Schaap had geronseld ontsprong de dans want hij kwam in de koepel van Breda terecht. In 1966 werd hij om gezondheidsredenen vrijgelaten en leefde nog vijf jaar in vrijheid in Duitsland.

Angst regeert bij Ans, ze verraad haar broer
Bang als Ans is lokt zij de een na de ander in de val. Ook haar broer moet eraan geloven. Dit feit toont volgens mij de verzachtende omstandigheid aan die betrokken had moeten worden bij het vonnis toen zij in februari 1947 voor haar rechter stond.
Haar verweer was dat zij doodsangsten had uitgestaan. Op 20 mei 1945 was zij gearresteerd, op 24 september 1947 werd het doodvonnis uitgesproken.
Haar advocaat verzocht tevergeefs om een psychiatrisch onderzoek. Aan Koningin Wilhelmina vroeg zij gratie, die weigerde. Op 13 januari 1948 werd bij Fort Diemen de trekker overgehaald. Haar laatste wens om toe te mogen treden tot de Rooms-Katholieke kerk werd ingewilligd. Ans is 42 jaar geworden.

Weetje 01
Enkele weken later zou zij gered zijn geweest want toen Juliana aantrad als Koningin weigerde zij in tegenstelling tot haar moeder doodvonnissen te tekenen. Omdat Ans vroeger op school en thuis al onhandelbaar was geweest en van een hetero- in een homoseksuele relatie terechtkwam, Joden verrraadde en zelfs haar broer opofferde was een psychologisch onderzoek op zijn plaats geweest.
Niet dat dat iets afdeed aan de gruweldaden van Ans, maar enige consideratie was op zijn plaats geweest temeer de echt grote vis, Willy Lages, na twintig jaar detentie vrij man werd.

Nu ging Ans van Dijk de geschiedenis in als de enige Nederlandse vrouw die voor haar daden boette door voor een vuurpeloton te sterven. In de Verenigde Staten zegt men nu: "moet je iemand doden om duidelijk te maken dat je iemand niet mag doden?". En zo is het. De dood is altijd zinloos en onomkeerbaar.

Weetje 02
Ans wordt gezien als een van de mogelijke verraadsters van Anne Frank. Sietze van der Zee schreef er een boek over, maar steekhoudend bewijs heb ik er niet in aangetroffen. Van der Zee baseert zich op aannames, zo zou Otto Frank zeker hebben geweten dat het om een vrouw ging. Het feit dat Ans Joods was zou voor Otto Frank aanleiding zijn geweest geen ruchtbaarheid te geven aan zijn wetenschap.

Nieuwe media, gene nieuwe feiten
In het voorjaar van 2016 verscheen 'Een prooi wordt jager' van Koos Groen over Ans van Dijk. Begin 2017 maakte Diederik van Vleuten een programma over Ans. Beiden leverden geen nieuwe feiten op. Mijn mening is dat de mannen die destijds aan de touwtjes trokken in Ans van Dijk een gewillig slachtoffer zagen.
Zij was lesbisch, Joods en schuldig, zij gaf alles toe. Ans wist waarschijnlijk teveel, want anders kan ik het niet verklaren dat Willy Lages de dans ontsprong en een betrekkelijk klein radartje als Van Dijk werd doodgeschoten. In dossiers die nog jaren gesloten zullen blijven staan vaste sappige details, in de na-oorlogse jaren is er een doofpot gecreëerd die zijn weerga niet kent, maar gelijk een die voor jaren gesloten zal blijven.

Naschrift
Later kreeg ik een nog naarder gevoel. Ik kwam erachter dat Koningin Wilhelmina achter de benoeming stond van een 'zeer foute man' tot hoge ambtenaar, namelijk als hoofd van de BVD. LEES HIER VERDER.

Pagina's gerelateerd aan het verzet

   Hannie Schaft
   Herdenkingskruis
   Het Parool
   Olympia
   Onbekende helden
   Oorlogsmonumenten
   Verzetsbank
   Verzetskruis
   Verzetsmuseum
   Yad Vashem

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme