De Dokwerker

Geertruida Wijsmuller-Meijer
geboren te Alkmaar, 21 april 1896
overleden in Amsterdam, 30 augustus 1978

Niemand, maar dan ook niemand in Nederland heeft grotere heldendaden verricht dan 'Tante Truus'. Zelfs wereldwijd is er slechts één persoon (Raoul Wallenberg, link) te vinden die meer Joden uit handen van de nazi's heeft weten te houden.

Hitler wilde van de Joden af, maar niemand wilde hen hebben

Het klinkt wrang en hard, maar het was niet anders. Ruim voor de inlijving van Oostenrijk en de inval in Polen 'leurde' Adolf Hitler met 'zijn' Joden. Hij heeft iets gezegd in de trend van "als jullie zo gek op Joden zijn, waarom wil je die van ons dan niet hebben?" En zo was het ook. Hitler liet er geen twijfel over bestaan wat er met de Joden zou gebeuren als hij de kans kreeg. Maar zowel de Amerikanen, Fransen als de Engelsen hielden de kaken op elkaar en de grenzen gesloten.

Er was één vrouw die het daar niet bij liet zitten. Zij toog eind dertiger jaren naar Adolf Eichman in Berlijn om te onderhandelen over duizenden Joodse kinderen. Engeland had aangegeven de deuren voor kinderen te zullen openen, ongeacht het aantal. Dat liet Truus Meijer zich geen tweemaal zeggen en werd netjes ontvangen op de burelen van de aanstaande agressors van Europa in Berlijn.
Maar Eichmann was in een lollige bui, die dacht dat het Truus nooit zou lukken in één keer 600 kinderen mee te nemen waar zij om vroeg. Maar Truus wat niet voor één gat te vangen en kwam met alle kinderen aan in Nederland, 500 van hen reisden direct door van Hoek van Holland naar Engeland, de rest wat later.

Dit kunststukje herhaalde zich iedere week, zij het dat het telkens om 150 kinderen ging, wekenlang haalde zij persoonlijk de Joodse kinderen op uit Duitsland en bracht ze over naar Engeland. Die konden geen 'nee' meer zeggen. Over de ouders van de duizenden kinderen zeiden de Engelsen: "we hebben zelf al werklozen genoeg", die kwamen het land dus niet in.
De kinderen verloren uiteindelijk hun ouders want velen van hen werden op transport gezet naar de kampen in Polen en vergast. Maar de kinderen waren veilig en hadden elkaar. Toen Duitsland op 1 september 1939 Polen binnenviel verklaarden de Engelsen terstond de oorlog aan de Duitsers zonder daar militair iets aan toe te voegen. Gevolg was wel dat Truus geen kind het land meer uitkreeg.

Naar schatting zijn er 10.000 Joodse kinderen door Tante Truus uit Duitsland en Oostenrijk gered. De meeste kinderen werden gered vanaf het moment dat Hitler op 13 maart 1938 Oostenrijk inlijfde. Zij heeft nooit veel ophef gewild over haar acties. Later zou blijken dat zij ook tijdens de oorlog actief was en zich inzette voor de slachtoffers van de nazi's.
Na de oorlog werd zij wethouder in Amsterdam voor de VVD en verrichtte veel baanbrekend werk. In 1978 werd Tante Truus 82 jaar en overleed enkele maanden daarna. Straks meer over haar werk tijdens de oorlog en hoe zij geëerd wordt in Nederland.

1933

Truus Wijsmuller-Meijer trekt zich al zeer vroeg het lot van de Joden aan, zij ziet hoe zij in Duitsland als tweederangsburgers worden behandeld en dat velen van hen naar Nederland (met name Amsterdam) komen voor een menswaardiger bestaan.
De Joodse gemeenschap in Nederland is uiterst bezorgd nadat Hitler in Duitsland uit de gevangenis is gekomen en zijn aanvankelijk verboden partij (NSDAP) nieuw leven in weet te blazen en zelfs tot machtigste man van het land wordt benoemd.

Er worden tal van organisaties opgericht om vluchtelingen op te vangen, waaronder het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen en het Comité voor Joodse Vluchtelingen. De Nederlandse regering bepaalde dat vluchtelingen niet mochten werken, de crisisjaren waren nog niet voorbij en de werkloosheid hoog. We schrijven 1934. De kosten die gemaakt werden moesten de Joden overigens zelf opbrengen, de Nederlandse regering weigerde bij te dragen.

Tante Truus is vanaf het allereerste begin betrokken bij de opvang van Joodse vluchtelingen uit Duitsland. Een van de kampen waar de vluchtelingen werden opgevangen was Westerbork (link), dicht tegen de Duitse grens. Koningin Wilhelmina had 'goed' gevonden dat dit kamp door de Nederlandse overheid werd gebouwd, maar in werkelijkheid zat dit ietsje anders. Er zou een kamp centraler in Nederland worden gebouwd maar dat vond zij te dicht bij haar huis.
Bovendien droeg de regering geen cent bij aan de bouw van dit kamp, het was de Joodse gemeenschap die dit volledig zelf financierde.

Het kamp werd tijdens de oorlog (in 1942) 'dankbaar' door de Duitsers overgenomen en gebruikt als doorvoerkamp. Omdat het zo dicht bij de grens lag zagen de nazi's Westerbork als ideale verzamelplaats. Vanuit heel Nederland werden Joden hier naartoe gestuurd om vervolgens verder te worden getransporteerd naar de concentratiekampen.
Naar schatting hebben 100.000 Joden een of meerdere dagen in Westerbork doorgebracht alvorens zij werden vergast in een vernietigingskamp. Onder hen waren veel voormalig vluchtelingen die dachten in Nederland een veilig onderkomen te treffen.

De jonge Truus

Als Truus 16 is en het diploma van de Alkmaarse Handelsschool op zak heeft verhuist zij met haar ouders naar 'onder de rook van Amsterdam', Duivendrecht. Haar vader is bankier en de appel valt niet ver van de boom want Truus gaat bij een bank werken waar zij haar latere echtgenoot J. Wijsmuller leert kennen, in 1923 trouwen zij. Tien jaar later, als Adolf Hitler aan de macht komt in Duitsland en de stroom vluchtelingen op gang begint te komen geeft Truus haar makkelijke leventje als huisvrouw op.
Het echtpaar Wijsmuller kan geen kinderen krijgen, misschien dat juist hierdoor Truus zich het lot van de Joodse kinderen meer dan gemiddeld heeft aangetrokken.

De oorlog breekt uit

Truus wist gedurende ruim een jaar iedere week minstens 150 kinderen uit Duitsland en Oostenrijk weg te halen, de ouders mochten Engeland niet in dus die bleven achter, maar toen de Engelsen de oorlog verklaarden aan nazi-Duitsland kwam er geen kind meer de grens over. Maar Tante Truus bleef zich inzetten voor de minderbedeelden.
Zij stelde voedselpakketten samen die naar kampen in Frankrijk, Polen en Nederland werden gestuurd. Daar waar zij kon hielp zij kinderen onder te duiken. Ondanks dat zij in de beruchte gevangenis aan de Amsterdamse Euterpestraat werd ondervraagd kon zij haar werk voortzetten. Bij het Rode Kruis was zij een zeer belangrijke spil in het web van het verzet.

Na de oorlog

Truus wordt direct na de oorlog lid van de VVD waarvoor zij in de Amsterdamse gemeenteraad zit tot 1966. Op de dag dat Tante Truus overleed (30 augustus 1978) werd zij op gepaste wijze geëerd door de Amsterdamse gemeenteraad.

Je kunt stellen dat voor en tijdens de oorlog Tante Truus zonder enige hulp van de Nederlandse regering duizenden Joden het leven heeft gered. Haar naam wordt onder andere door de volgende steden in ere gehouden:

Alkmaar - Straat
Alksmaar - Beeld
Amsterdam - Borstbeeld
Amsterdam - Brug
Coevorden - Straat
Gdansk (Polen) - Monument
Gouda - Straat
Hoek van Holland - Monument
Leiden - Pad
Londen (Engeland) - Monument
Pijnacker - Straat
Spijkenisse - Pad
Wenen (Oostenrijk) - Monument

De kinderen die van de nazi's met Tante Truus mee mochten konden niet veel meenemen. Tien Reichsmark, een koffer met wat kleren, enkele foto's maar geen speelgoed, beertjes, boeken, of waardevolle spullen.

Tante Truus is in 1966 benoemd tot Rechtvaardige onder de Volkeren door Yad Vashem en is ereburger van de stad Amsterdam.

Er zijn plannen om een film over het leven van Tante Truus te maken.

Update 2020

Ik kreeg enkele opmerkingen, helaas weet ik de antwoorden niet, maar plaats desondanks even een bericht van Lee Spaans.
"Een vraag: in je verhaal meld je dat Truus in Alkmaar haar diploma haalde. Is het niet zo, dat zij haar school niet afmaakte en slechts een getuigschrift kreeg, toen ze Alkmaar verliet met haar ouders? De school gaf haar zelfs een beschamend negatief oordeel mee over haar karakter. Hoezeer zat men er naast!
Andere vraag: voor zover ik kon nagaan was haar vader drogist/apotheker in Alkmaar. Dat werk zou hij in Amsterdam voortzetten. U noemt hem bankier. Klopt dat wel?"

Indien iemand een aanvulling heeft plaats ik die uiteraard graag.