De Dokwerker

De Tweede Wereldoorlog met een link naar Amsterdam


Door de ogen van Ben Verzet

Oorlog is een mannending | Maar er waren ook veel foute vrouwen

Het is een mannenmaatschappij en mannen maken ruzie en trekken ten strijde. Met vrouwen aan de macht zou het er heel anders aan toe gaan. Ergens denk ik dat hier een grote kern van waarheid in zit.
Maar er waren ook 'foute' vrouwen. De gevreesde SS-vrouwen bijvoorbeeld.

Wat is goed en wat is fout?
Een moeder die haar Joodse buurman aangeeft bij de Duitsers voor een paar gulden om haar kinderen die al dagen honger leden te kunnen voeden is fout, daar hoeven we niet over te debatteren, maar het ene 'fout' is het andere 'fout' nog niet.

Ravensbrück goldt als een vrouwenkamp wat het formeel niet was maar er zaten inderdaad wel veel vrouwen gedetineerd. Die werden gevisiteerd door vrouwelijke kampbewaaksters en dat ging bepaald niet zachtzinnig.
Een overlevende van dit kamp liet eens optekenen dat vier vrouwen haar vasthielden, ze lag naakt op een tafel en een vijfde ging met haar vingers in al haar openingen om te voelen of ze iets verborgen had.

Irma Grese
Irma zou de oorlog overleven, maar ook niet lang, in december 1945 stierf zij. In meerdere kampen is zij werkzaam geweest, onder andere als leidinggevende. Zij is een typisch voorbeeld hoe 'van het een het ander' kwam. Als verpleegster zag zij in een kliniek hoe er experimenten werden uitgevoerd op Joodse vrouwen.
Ze werd er niet koud of warm van. Irma had een slechte jeugd gehad zonder vriendjes of vriendinnetjes, een jeugd die blijkbaar een gevoelloos mens van haar had gemaakt. Ze meldde zich aan voor een cursus om kampbewaakster te worden waarvoor ze met vlag en wimpel slaagde.

Op de foto hiernaast staat Irma met haar kampcommandant uit Bergen-Belsen, Josef Kramer, die op dezelfde dag zou sterven als Irma.

Haar familie weigerde haar nog langer te zien toen bleek dat ze bewaakster was geworden in een van de geweldadigste kampen: Auschwitz. Zij was een van de SS-vrouwen die de andere vrouwen het leven zuur maakten. In alle kampen waren de omstandigheden zeer slecht. Per barak werden er 200 vrouwen ondergebracht terwijl de leefruimte ingericht was op 40 personen. Irma Grese en Josef Kramer

Door de slechte hygiënische omstandigheden en het vieze drinkwater werden veel vrouwen ziek. Te ziek om te werken dus werden ze gebruikt als proefkonijn. Vaak werden er medische experimenten uiitgevoerd zonder verdoving. Van nazorg was al helemaal geen sprake, de meesten stierven of werden vermoord. Irma assisteerde waar ze maar kon.

In april 1945 werd ze gearresteerd en berecht. De rechters zagen een onbewogen vrouw van 22 jaar die geen enkel berouw toonde. Ze had geen keus, zo betoogde haar advocaat. Volgens het vonnis had zij zich schuldig gemaakt aan misdaden tegen de menselijkheid (toen nog mensheid benoemd.)
Tijdens de zitting bleek dat zij van nagenoeg ieder geweldsmisdrijf in de kampen waar zij bewaakster was geweest geweten moet hebben. Op 13 december 1945 werd zij opgehangen. Zij geldt als een van de wreedste oorlogsmisdadigsters, neo-nazi's hebben van haar een cultfiguur gemaakt.

Haar bijnamen waren 'Belle van Auschwitz', 'het beest van Bergen-Belsen', 'de hyena van Auschwitz' en 'de blonde engel des doods'.

SS-vrouwen | Die Aufseherinnen

Irma was een van de ergsten maar er zijn meer vrouwen bij wiens namen de sidderingen menigeen door het lichaam zullen gaan. Zomaar wat namen van oorlogsmisdadigsters.
Hildegard Lächert
Ilse Koch
Theresa Brandl
Erna Petri
Alice Orlowsky
Juana Bormann
Hermine Braunsteiner
Elisabeth Becker
Elizabeth Volkenrath
Margot Drexler
Gerda Steinhoff
Elfriede Rinkel
Elizabeth Lupka
Dorothea Binz
Wanda Klaff
Ruth Closius
Ewa Paradies
Johanna Altvater
Erna Beilhardt
Jenny Wanda Barkmann
Maria Mand(e)l
Johanna Bormann
Herta Bothe


De meest vervulde taak van vrouwen in de kampen was de rol van Aufseherin. De 'oppasser' had terreur als handelsmerk. Ze hadden nog iets met elkaar gemeen, ze waren erg jong, rond de twintig en hadden vaak zelf geen makkelijke jeugd gehad.
Ravensbrúck was het opleidingskamp van de SS waar de meeste Aufseherinnen gehard werden om onder de moeilijkste omstandigheden te werken. Na de opleiding waren ze zo gehersenspoeld en hadden dermate veel ervaring opgedaan dat ze graag naar de kampen gingen, met name die in Polen waren zeer gewild.

Geen berouw
Na de oorlog werden veel van deze vrouwen gearresteerd en berecht. Zonder uitzondering beriepen zij zich op 'Befehl ist Befehl' en dat niet zij, maar juist anderen de ergste misdaden hadden begaan. Ondanks de vele getuigenissen hielden velen vol dat ze nooit gemarteld hadden, ja, misschien eens een klap of een paar zweepslagen maar dan hadden 'ze' het ook verdiend.
Hoe erg het geweest is kon niemand zich herinneren.

Tijdens de vele processen toonden ook slechts enkelen berouw. Zo niet Wanda Klaff. Tijdens haar proces maakte zij grapjes met de bewakers, giechelde wat met haar mede aangeklaagden en zat voortdurend aan haar kapsel te plukken, alsof ze op doorreis was.
Haar rechters konden er weinig respect voor opbrengen en vonnisden hard over haar en haar collega's; schuldig en ophanging tot de dood erop volgde.

De voltrekking had soms iets barbaars. Een hele reeks galgen stond klaar, er reed een vrachtwagen langs met open laadbak, daar zaten de vrouwen in die opgehangen moesten worden. Ze kregen de strop om de nek en de auto reed door of ze werden van de rand geduwd.
De lijken bleven nog enige tijd hangen.


En in Nederland?

Mij zijn namen bekend van vrouwen in Amsterdam die verraad hebben gepleegd. Ook ken ik de verhalen van buren die elkaar verraden hebben. Zelf heb ik een buurvrouw gehad die zeer waarschijnlijk haar Joodse vriendin die boven haar woonde aan de Duitsers heeft uitgeleverd.
Maar er zijn ook nog kinderen van die foute mensen. Die dragen de last van 'het weten en niet kunnen vergeten' met zich mee. Families hier bespreken die 'fout' zijn geweest zou weinig troost brengen aan de slachtoffers en hun nabestaanden, maar mogelijk wel veel leed berokkenen aan de nabestaanden van de verraders.

Tijdens de oorlog waren maar liefst 30.000 vrouwen vrijwillig lid van de NSB.

Waarom ik omzichtigheid betracht is omdat ik ergens gelezen heb dat een doodzieke moeder aan haar 54-jarige dochter vertelde onder welk juk zij na de oorlog heeft moeten leven. Ook al is zij nooit berecht, het vonnis droeg zij mee tot in de dood.
De dochter had er gemengde gevoelens over want nu moest zij (haar moeder overleed twee dagen later), leren leven met de wetenschap dat haar moeder de dood van twee gezinnen op haar geweten had.

Ben Verzet

Per e-mail kun je mij altijd een vraag stellen.
Email De Dokwerker (Ben Verzet)

Alle onderwerpen van De Dokwerker

Saving private ryan Dirty dozen Ingezonden In oorlog Februaristaking Wiedergutmachung Auschwitz charlatan Foute bedrijven Jaap van velzen Oorlogsdoden Nazis zuid-amerika Zwartboek Kipp Japanse schindler Katyn Interneringskampen amsterdam Jodenmanussie Berchtesgaden Joodse invalide Ns Gaarkeukens Amsterdammers Reguliersgracht Hendrik zeeman Ovenbouwers Linie crossers Nvm Fotos Schwabmunchen Patton Ben strik Rudolf hess Dodenherdenking Speech koning dodenherdenking 2020 Bart de kok Denemarken Cs-6 Lindemans kingkong Oorlogsverhaal leo Verkrachting Nieuws archief 08 Schindlers list Casa inalco Belastingen Het parool Bridge kwai Nieuws archief 06 Der untergang Conspiracy Overlevende auschwitz Bevrijdingsdag Burgemeester amsterdam wo2 Adressen Ggz Kamp amersfoort Russenoorlog George patton Great escape Jordaan oproer Raffle Diaspora Laatste woorden mussert Titus brandsma Meer kampen wo2 Westerbork Johan heesters Noorder begraafplaats Efraim zuroff Nieuws archief 01 Termen tweede wereldoorlog Francisco boix Kadaster Contact Velser affaire De bezem Waalsdorpervlakte Nederlandsindie C en a Columns tweede wereldoorlog Oproep Oorlogsverhalen Hortusplantsoen Lippmann rosenthal Yad vashem Odessa Jeane zwinkels Radio oranje Prins bernhard Nieuws archief 03 Schietpartij marnixstraat Voortvluchtige oorlogsmisdadigers Pontonbrug Frieda menco Klaas faber Oorlogsfilms Duits verzet Fusilladeplaats weteringcircuit Schietpartij 7mei amstelveenseweg Wally van hall Fritz bauer Boeren Bloeme evers-emden Darkest hour Putdeksels wandeling noord Oproep04 Project siege Inglourious basterds Goudroof Roma sinti Schaduwkade Niod Lodewijk ernst visser Tatra t87 Bontroof Base Harry verheij De aanslag harry mulisch Werkstuk Oorlogshelden Zalman gradowski Bevrijdingslinde Als twee druppels water Joden in de wereld Anton de kom Gustav weler Miep oranje Nsb Alwyn collinson Film bankier Imhoff Disclaimer Siert bruins Asterdorp Moos cohen Joodse spelling Videos Toneelstuk anne Kampen wo2 Hitlers laatste dag Paul de groot Kurt becher Pater bleijs Herman elteschool Rob cohen Portugese synagoge Documentaire dedokwerker Al hoesseini Hitler leeft Sonny boy Les heritiers Gemmeker Grebbeberg Gerrit van der veen Johan van hulst Walter suskind Jakiw palij Jodenhoek wandeling01 Unter bauern Aanleiding tweede wereldoorlog Bariloche Saint soldiers Erelijst gevallenen Kerkstraat Jo spier Hollandsche schouwburg Wo2 stakingen Oorlogsschade Kopgeld Staatsgreep De overval Kamp prins bernhard Verzetskruis Kunstroof Wilhelmus Rapenburgerstraat Februaristaking herdenking 2016 Getto Stalag17 Aanslagen op hitler Hitlerpensioen Artis Hans teengs gerritsen D-day 1945-1948 Onbekendegracht Hendrik koot Bom kinkerbuurt Vaticaan Bert vromen Rode kruis Demjanjuk Jan koopmans Rolls royce De dokwerker Joodse huizen Joop wolff Hollandia kattenburg Tonny van renterghem De dam Heinrich boere Rede wilhelmina 291943 Pieter gerbrandy Aanklacht wo2 Dries riphagen Stadsschouwburg Fusillaties rozenoord Erebegraafplaats Zwarte front Tijdlijn adolf hitler Bombardementen amsterdam Hans calmeyer Generaal winkelman Drie van breda Hell and back Longest day Klokkenroof Staalstraat Joodse raad Treblinka Sobibor film Bombardement rotterdam Max leons Karl donitz Verzetsmuseum amsterdam Medisch contact Raoul wallenberg Jodenhoek wandeling04 Elfstedentocht Boy striped Hitlers eigenaardigheden Zwaar water Mauthausen Wo2 schande Guns navarone Polen Jan zwartendijk Nieuws archief 05 Mokums Gebouw de bazel Jodenhoek wandeling03 Red house report Homos en nazis Aha Ravensbruck Nieuws archief 09 Buchenwald hek zandvoort Oorlogsmuseum The pianist Heydrich Jacques van tol Sink the bismarck Anne frank verraden Miep gies Vliegtuigcrash amsterdam noord Bureau opk Concentratiekampen Piet meerburg Vernietigingskamp Eva tas Adolf van nol Soldaat van oranje Beethovenstraat Duits bestuur Maria altmann Der hauptman Onderduikers Kolven Gedenkplaat bloemgracht82 De ijssalon Boys from brazil Bom vanderpek Huis annefrank merwedeplein Auschwitz herdenking Wo2 pamfletten Fout omstreden 1948 later Philip mechanicus Enigma Politie amsterdam Bet van beeren Eerste film tweede wereldoorlog Fotos kamp westerbork Canada vrijstaat voor nazis Tijdlijn tweede wereldoorlog Jonkheer roel Mussert Straatnamen tijdens wo2 Nieuwezijds voorburgwal Hongerwinter Oproep06 Eagle landed Albert speer Het grote gebod Nederlandsche unie Aktion reinhard Zweden Pastorale Neurenberg Hoffmann Schietpartij cs amsterdam Nazi-artsen Rosenstrasse Joseph kolkman Anne frank boom Nederlands indie Hans hirschfeld Kellys heroes Oorlogswinter Arbeitseinsatz Joep henneboel Martin bormann Ontjoden Kinderen wo2 Schaduw overwinning Bommen wo2 Marinus jansen Reglement vva Das boot Bommenkaart amsterdam Jodenkwartier U-boot Unbroken Verzetsmonument Fokker bombardementen Bloemgracht82 Matzes Ss vrouwen Joodse synagoge Wannsee Dagboek vervolg Goelag Nu of nooit Jom hashoa Piet nak Aanslag bevolkingsregister Ben verzet Jodentram Jacob luitjens Opsporing nazis Index Terdoodveroordeeld Klokkenluider Subkampen Wo2 overpijnzing Oorlogsverhaal frans Dossiers openbaar 2021 Dagboek anne frank Wo2 onderscheiding aanvragen Moffen Po box 1142 Barneveld groep Jazzverbod Ans van dijk Oproep03 Hannie schaft Auschwitz Theresienstadt Hermans hetbehoudenhuis Kamptaal Namen monument Tora Son of saul Geroofde meubels Tante truus Reve de avonden Kristallnacht Plaquette hb Frieda belinfante Cabr Westerweelgroep Nazis Tatoeage auschwitz Oproep07 Anne frank Plaats een steen Kamp vught Amsterdamse bos Hoofdrolspelers wo2 Amsterdam wo2 Marnixstraat Mengele Jaap kaas Jodenjacht Oranjevrijbuiters Pers tweede wereldoorlog Operation amsterdam Ajax Het verzet Wilhelmina Groep 2000 Negationisme Pieter menten Indische kwestie Lou jansen Ko stevense Jose bosma Davidster Fiets inleveren wo2 Cross of iron Oskar schindler Bob scholte Slobodan mitric Karl lueger Fosforbommen Hitler Marokkaanse joden Schietpartij dedam Riphagen Wahler gosdek Moffenmeiden Meisje met rode haar Oorlogsverhaal johan2 Begraafplaats oosterbeek arnhem Surinaamse joden Atoombommen japan Verzetsherdenkingskruis Annefrankstraat Noodgeld Bergen-belsen Vichy Casablanca Nieuws Walt disney Walter rauff Muziekroof Horst schumann Walter suskind film Loe de jong Oproep05 Jerrycan Mirjam ohringer Theo dobbe Zwitserland Karel bonnekamp Holocaust museum Nieuws archief 04 Aow oud gedienden Inval familie frank Nieuws archief 07 Sobibor Shalom Herdenkingen Adolf hitler Eduard veterman Valkyrie Oproep01 Hanns rauter Stadhoudersbrief Muhlberg Deutsche reichsbahn Aristides de sousa mendes do amaral e abranches Plein 40-45 As onderwijzerhof Scarlet black Illegale parool Majoor bosshardt Come and see Journalist venema Pp groep Tina strobos Mein kampf Zwarte soldaten Verlies nederlanderschap Oorlogsverhaal johan Nieuwe kerkstraat Defiance Josef thorak Duitse grond werd nederlands Willem sassen Duivenbrigade Abraham puls SHOAH documentaire Carlton hotel Boksschool olympia Brug te ver Huizenroof Karel walet Amsterdamse verzetshelden Oproep02 Oskar groning Silbertanne Ss nebenstelle Jojo rabbit Dachau Hermans damokles Atlas Jodenhoek wandeling02 Sociaal Realisme