De Dokwerker

Max Léons en Arnold Douwes

Johannes Post was een van de grote leiders van het verzet tegen de Duitse bezetter, hij was aangesloten bij de Landelijke Knokploegen en hielp Joden onderduiken in Nieuwlande, zijn woonplaats in Drenthe. Op 16 juli 1944 schoten de Duitsers hem dood in de duinen bij Overveen.

Een van de onderduikers was Max Nico Léons, geboren in Voorburg. In 1942 zag Max al dat het voor Joden te heet onder de voeten werd in Nederland, proberen vluchten was zinloos, onderduiken leek Max de enige kans op overleving. Hij liet zijn broer, zus en ouders onderduiken, na de oorlog zou hij hen terugzien, want in tegenstelling tot Post, die tot het gewapend verzet was toegetreden, overleefde Max de oorlog.
In het vroege voorjaar van 1944 leek ook Max ten prooi te vallen aan de Duitsers die Johannes Post al hadden gearresteerd, het verhaal ging dat hij vreselijk gemarteld werd, Max dook onder, maar niet veel later werd ook hij door de Duitsers opgepakt en gemarteld.

Max stond binnen het verzet bekend als 'Nico', hij zorgde samen met Arnold Douwes (zoon van een dominee) voor onderduikadressen, er zijn honderden kinderen, Joden en verzetsmensen van een zekere dood gered. Het kleine dorp Nieuwlande wist van de onderduikers, iedereen kende 'Nico' en Arnold.
Nieuwlande is bijzonder, in verhouding zaten er nergens in Nederland zoveel Joden ondergedoken, groot voordeel was dat het dorp tijdens de oorlog als voormalige veenkolonie slecht toegankelijk was door tal van kanaaltjes. De vader van Arnold sloot al snel de gelederen binnen het dorp, de NSB werd zo buiten de deur gehouden.
Douwes hield een dagboek bij waarin hij schreef samen met Max verantwoordelijk te zijn geweest voor de onderduikorganisatie van Johannes Post die zelf bij het gewapende verzet was gegaan.
Arnold komt in het vizier van de nazi's en wordt op 19 oktober 1944 opgepakt, maar weet met behulp van een knokploeg enkele dagen voordat hij gefusilleerd zou worden uit de gevangenis van Assen te ontsnappen om tot het einde van de oorlog uit handen te blijven van de bezetter.
Na de oorlog vertrekt Douwes naar de Verenigde Staten om na een paar jaar naar Israël te verhuizen waar hij in 1999 op 93-jartige leeftijd overleed.
Op 11 april 1985 kregen Arnold én het dorp Nieuwlande de titel 'Rechtvaardige onder de Volkeren' van Yad Vashem. Max Léons was Joods, van Joden wordt verwacht dat zij andere Joden in tijden van nood helpen, dit komt voor uit de 'Mitswa', de plicht, zij kunnen niet in aanmerking komen voor deze onderscheiding.

Max Léons had na de oorlog een zuccesvol verzekeringsbedrijf in Amsterdam. Over zijn belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog hield hij tot op hoge leeftijd regelmatig voordrachten.
Toen Max in 2011 negentig jaar werd ontving hij als eerste Jood buiten Israël een onderscheiding van 'The Jews Rescued Jews during the Holocaust Committee' en 'The B'nai B'rith World Center'.
Tijdens de dodenherdenking in 2014 legde hij samen met toen nog Koningin Beatrix een krans bij het Nationaal Monument op de Dam.

Over de ervaringen van Max en Arnold verscheen in 2000 het boek 'Mitswa en christenplicht, bescheiden helden uit de illegaliteit'. De dagboeken van Arnold Douwes zijn uniek omdat er geen andere dagboeken bekend zijn van Jodenredders, in boekvorm kwam het uit in 2018.

Max overleed op 2 november 2019, drie weken na de dood van zijn vrouw Alida Léons-Zurel, in zijn woonplaats Amsterdam, hij is 97 jaar oud geworden.