De Dokwerker

Jodenjacht

Klopjacht op Joden! Het linkt gruwelijk en dat was het ook. In Duitsland werden Joden al ver voor het begin van de Tweede Wereldoorlog gezien als tweederangs burgers en vervolgd. 'Berufsverboten' kenden de Duitsers al vele jaren voordat WOII begon, de wereld keek toe.

Joden, die zich eeuwenlang in Amsterdam veilig waanden werden tijdens de bezettingsjaren beroofd van hun eigendommen, identiteit en leven. De Joodse gemeenschap zou nooit meer dezelfde worden.
Van de 160.000 Nederlandse Joden in 1939 woonden er 75.000 in Amsterdam, zo'n 10 procent van de Amsterdamse bevolking. In totaal werden er 107.000 Joden vanuit Nederland op transport gesteld. Ruim 104.000 Nederlandse Joden overleefden de Tweede Wereldoorlog niet, 102.000 in de kampen en rond de 2.000 door zelfmoord of tijdens een poging naar het buitenland te vluchten.

27 januari: Holocaust Memorial Day
Op 27 januari 1945 werd vernietigingskamp Auschwitz in het toenmaals door de Duitsers bezette Polen bevrijd. Deze bevrijdingsdatum is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot herdenkingsdag. Wereldwijd worden op Holocaust Memorial Day de slachtoffers van de Holocaust herdacht.
Onderaan deze pagina staat een relevante link.

Direct nadat de nazi's Nederland in mei 1940 bezetten werden de Joden opgejaagd. Razzia's resulteerden in het verdwijnen van honderden Joden per week. De Amsterdammers protesteerden hier in februari 1941 tegen met de vandaag de dag nog altijd herdachte februaristaking.

Jodenster
De staking werd bloedig neergeslagen en Joden verder opgejaagd en uitgemoord. Om de Joden te kunnen herkennen waren zij verplicht een jodenster op hun kleding te naaien. Als zij dat niet deden zouden zij direct opgepakt worden en van velen die dat was overkomen wist men al dat die niet terug kwamen.
Amsterdam had een burgerlijke stand waarvan de Duitsers gebruik maakten om op basis daarvan de namen te controleren wie er Jood was en wie niet.

Joden werden op transport gesteld naar vernietigingskampen als Sobibor en Auschwitz. Dagelijks werden er in 1942 afgeladen treinen richting Duitsland gestuurd, ze kwamen leeg terug. De schoorstenen van de vernietigingskampen bliezen 24 uur per dag, dagen achtereen, zwarte rook uit.

Dubieuze rol voor Joodse raad, NSB, gemeente en politie
De Joodsche Raad
De Joodse raad was een pion van de Duitsers, zij moesten de belangen van de Joden behartigen maar in feite hielpen zij de Duitsers aan de eigendommen en persoonsgegevens van Amsterdamse Joden.
In juni 1942 werd de raad gesommeerd lijsten aan te leveren van Joden die geen werk hadden om te gaan werken in Duitse fabrieken en kampen, de Joodse raad gaf hieraan gehoor.

NSB
De Nationaal Socialistische Beweging (link) werd in 1931 opgericht en vond zijn einde toen na de Tweede Wereldoorlog de vrede werd getekend. De NSB bestond uit Nederlanders die zich konden vinden in de ideologie van de Duitsers. Zij hielpen bij deportaties.
Anton Mussert was een intelligent man die de NSB had opgericht. De Duitsers zagen in hem de laatste drie jaar van WOII als belangrijkste bondgenoot in Nederland. Een jaar na het einde van de oorlog werd Mussert ter dood veroordeeld.

De gemeente en haar ambtenaren
Joden mochten niet meer worden aangenomen in bepaalde beroepen, ook de meeste openbare functies waren voor Joden niet meer beschikbaar.
De maatregel dat winkels bordjes op moesten hangen dat Joden er niet in mochten werd niet weersproken door de ambtenarij. Ambtenaren tekenden massaal een verklaring dat zij niet van Joodse afkomst waren. Alle Joden in gemeentelijke dienst werden door hun superieuren op last van de nazi's ontslagen.

Politie
De politie stond onder direct gezag van de Duitsers, van hen kregen ze lijsten met namen en adressen van Joden die opgehaald moesten worden. De leiding gaf de dienders te verstaan dat er 'voor de eigen veilgheid' maar beter kon worden meegewerkt. Er is nauwelijks verzet opgetekend van politiediensten tegen de anti-joodse maatregelen.

De rol van de Amsterdamse politie is altijd erg onderbelicht gebleven terwijl er van de Rotterdamse politie bekend was dat er zelfs speciale brigades waren die uitrukten om op te treden tegen de Joden en hun sympathisanten. Toch heeft ook de Amsterdamse politie zich niet onbetuigd gelaten.

Oplossing van het Jodenvraagstuk
De Duitsers zagen Joden als een probleem, dat moest en zou worden opgelost. Letterlijk. Van de 160.000 Joden die er in Nederland woonden zijn er 102.000 vermoord. In Duitsland zelf 160.000 en in Polen 2,5 miljoen.

Shoah, de holocaust De systematische Jodenvervolging door de nazi's wordt de holocaust genoemd maar dat is feitelijk onjuist omdat holocaust een andere betekenis heeft. Het werkelijk vervolgen en vernietigen van Joden wordt beter aangeduid met Shoah.

Tijdens de Duitse overheersing werden er zes miljoen Europese Joden vermoord. De moorden vonden grotendeels plaats in vernietigingskampen als Auschwitz, Treblinka en Sobibor. Concentratiekampen waren niet ingericht op massale vernietigingen en fungeerden doorgaans als gevangenissen, tewerkstellings- of doorvoerkampen.
Toch vielen er ook doden in kampen als Amersfoort (500), Bergen Belsen (1.700), Ravensbrück (260) en Westerbork (680.)

Het was zwaar

De Joodsche Raad werkte mee aan de wens van de nazi's zo eenvoudig en snel mogelijk Joden op transport te krijgen naar de concentratiekampen. Er zijn weinig mensen die nog durven te beweren dat de leiders van de Joodsche Raad (Asscher en Cohen) geen keus hadden. In veel gevallen selecteerden zij uit een van de armere wijken Joden die zich moesten gaan melden.
Er werd dan een briefje gegeven waarin niet werd uiteengezet wat de 'uitgekozenen' te wachten stond, sterker nog, de onwetendheid en de suggestie dat het om een tripje ging werd in stand gehouden.

Hieronder een briefje dat als bijlage werd verstrekt aan een oproep.

Het briefje laat aan duidelijkheid niets te wensen over, het is afkomstig van de Joodsche Raad, onder het kopje 'eenige wenken' werd deze bijlage meegestuurd met een oproep zich te melden. Een aantal punten heb ik weggelaten, het opzeggen van het huurcontract en nutsvoorzieningen duidt op een 'enkele reis'. Na de oorlog bleven Asscher en Cohen volhouden dat ze nooit geweten hebben dat er niemand meer terug zou keren. Ik weet zeker dat dat een leugen is.


De leiders en een aantal andere hoge functionarissen van de Joodsche Raad werden uiteindelijk ook op transport gesteld, maar Asscher en Cohen overleefden de oorlog. Na hun terugkeer werden ze aangeklaagd wegens collaboratie maar tot een strafproces kwam het niet. Een Joods tribunaal achtte beiden echter wel degelijk schuldig, zij werden uitgesloten van verdere Joodse gemeenschapsactiviteiten.