De Dokwerker

Sugihara

Enkele jaren geleden las ik iets over Chiune (Sempo) Sugihara, die vanaf 1939 als plaatsvervangend consul van Japan diende in Litouwen, de Japanners gingen een pact aan met het Duitsland van Hitler, Sugihara vond dat maar niks.

Joodse vluchtelingen uit Polen die bij het hek van het Japanse >>>
Consulaat in Litouwen wachten op een visum >>>
(Foto Setusuko Kikuchi, juli 1940) >>>

Tegen de uitdrukkelijke orders van zijn meerderen in Tokyo in begon hij visa uit te geven aan Joden die vanuit Polen naar Litouwen waren gevlucht. Onderaan zie je de link naar een film uit 2014. In 2015 verscheen de film 'Persona Non Grata' die eveneens over Chiune Sugihara gaat.
Chiune Sugihara overleed in 1986, hij is in 1900 geboren. Het aantal Joden dat hij redde wordt geschat op 6.000. In een kort tijdsbestek (tot de winter van 1941) verstrekte hij persoonlijk de visa. Zowel de Japanners als de Russen waren tegen zijn handelen, hij werd overgeplaatst naar Hongarije waar hij door de Russen werd opgepakt, na zijn vrijlating kwam hij in Japan niet meer aan de bak.

Een jaar voordat hij overleed kreeg hij voor zijn hulp aan Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog de eretitel 'Rechtvaardige onder de Volkeren' van Yad Vashem. Sugihara kreeg veel onderscheidingen.
Sugihara Street in Kaunas and Vilnius, Lithuania, Sugihara Street in Tel Aviv, Israel, en de asteroïde 25893 is naar Sugihara vernoemd. In Japan staat het Chiune Sugihara Memorial Museum. In Litouwen herinnert het Sugihara House Museum aan hem. Bij een synagoge in Massachusetts, Amerika, is een tuin naar hem vernoemd, jaarlijks wordt hier ter ere van hem een concert gegeven.
In Los Angeles staat het 'Chiune Sugihara Memorial', met als opdruk 'Hero of the Holocaust. In de Israëlische stad Netanyu is in 2016 een straat omgedoopt in Sugihara. In Jerusalem draagt een park zijn naam.

Het exacte aantal Joden dat door zijn bemoeienis wist te ontkomen aan een zekere dood in een Duits concentratiekamp is niet bekend. Japan stelt dat er op 5 februari 1941 bekend was dat Sugihara 1.500 visa had uitgegeven. Later kwamen daar 3.500 visas bij. De weduwe van Sugihara stelde dat het om zeker 10.000 Joden ging, dat aantal wordt wel vaker genoemd omdat er vaak familievisa werden afgegeven zodat meerdere leden uit één gezin gebruik konden maken van één visum.
Hij wordt gezien als de op twee na grootste redder van Joden tijdens de holocaust.

Consul Jan Zwartendijk

Zonder afbreuk te doen aan de grootsheid van Sugihara moet wel vermeld worden dat veel Joden naar CuraÇao konden vluchten doordat de Nederlander Zwartendijk het visum voor de Nederlandse kolonie verstrekte, de Joden mochten daar eigenlijk niet heen, maar met het doorreisvisum van Sugihara om door Rusland te reizen lieten de Russen de Joden gaan en konden ze met de stoomboot naar Japan, hun eigenlijke bestemming CuraÇao werd vaak overgeslagen, de meesten reisden door naar de Verenigde Staten, Canada of Palestina.
In de zomer van 1940 had Rusland Litouwen ingelijfd en werd het consulaat in Kaunas gesloten. Zwartendijk keerde terug naar Nederland waar hij tot aan zijn pensionering werkte voor Philips. Voor de oorlog werkte hij voor de Philips vestiging in Litouwen, op verzoek van de Nederlandse regering werd hij consul omdat de zittende consul teveel nazi-sympathiën had.
In 1997 kreeg Jan Zwartendijk de eretitel 'Rechtvaardige onder de Volkeren' van Yad Vashem. Zowel in Rotterdam als in Vilnius staat een monument voor Zwartendijk en aan zijn voormalige standplaats in Litouwen hangt een plaquette. Hij overleed in 1976, hij is

Jan vertelde bij terugkomst in 1941 niets over zijn activiteiten, maar ook na de oorlog zocht hij geen erkenning, hij deed wat hij kon en moest doen, zo verklaarde hij toen een historicus hem op het spoor kwam. Zelfs zijn kinderen wisten niets van zijn heldendaden. Navrant detail is nog dat later bleek dat als Joden CuraÇao wel zouden hebben aangedaan ze terug zouden zijn gestuurd, aldus verklaarde Piet Kasteel jaren later. Piet vertelde dat toen hij reeds ambassadeur in Tel Aviv was, Kasteel was ten tijde van de oorlog gouverneur in CuraÇao.
Deze uitspraak is bijzonder omdat Piet Kasteel zelf tijdens de oorlog Nederland ontvluchtte in een boot richting Engeland.

Door toedoen van Jan Zwartendijk werden er 2.350 visa verstrekt, dat heeft geleid tot de redding voor tussen de 3.700 en 4.300 Joden.

Raoul Wallenberg (link), redde 100.000 Hongaarse Joden het leven.
Aristides De Sousa Mendes do Amaral e Abranches (link) 40.000 Joden.