De Dokwerker

Ben Bril

Barend Bril, zoals Ben eigenlijk heette, werd op 16 juli 1912 in de Valkenburgerstraat te Amsterdam geboren op nummer 111 en niet op 108, zoals vaak wordt aangenomen. Daar verhuisde het gezin wel begin 1913 heen.
Zijn vader was Abraham Bril, zijn moeder Klaartje Moffie.

Deze pagina is voor een groot deel ontleend aan een gesprek dat ik had met Wilma, de vrouw van Abraham Benjamin (bijnaam Albert) Bril die in 2015 op 11 september overleed. Ab is 77 jaar oud geworden en komt meermaals voor in het verhaal op deze pagina. In het exemplaar dat voor mij ligt staat als opdracht geschreven: "8-10-2007, Carré. Voor Ab van Ed". Ab was de enige zoon van Ben Bril.

In Carré vindt jaarlijks de 'Ben Bril Memorial' plaats, een boksgala op de tweede maandag van oktober ter ere van de Amsterdamse bokser en scheidsrechter Ben Bril.
De biografie is voorzien van prachtige foto's.

Ed van Opzeeland schreef een biografie (Davidsster als Ereteken) over Ben Bril, het boek uit 2006 is op zich al een monument en nog te koop bij onder andere Bol.com en Boekwinkeltjes.nl.

Boksen, het knokkertje van Marken

Ben was al op zeer jonge leeftijd gefascineerd door de bokssport, hij vocht in de buurt tegen andere straten zoals Rapenburg, Uilenburgerstraat, Jodenbreestraat en Markenstraat.
Bennie (later werd dat pas Ben) knokte erop los, zijn reputatie snelde hem vooruit want hij wist altijd te winnen. Toen hij elf jaar was bezocht hij voor het eerst een boksschool, 'De Jonge Bokser' van Joël (Joop) Cosman in de Wagenstraat, hij werd gegrepen door de sport en wilde niets liever dan ook professioneel bokser worden.
Joop had zijn zolder ingericht als boksschool, veel meer dan een amateuristisch clubje ongeregeld was het niet, maar Joop bracht de jonge boksers in spé wel de edele beginselen van de bokssport bij en hij hield ze van de straat want het vechten op straat behoorde tot het verleden.
Joop leidde de enige Joodse knokploeg tijdens de oorlog.

Ben Bril bokste maar liefst 331 partijen, ging nooit knock-out en verloor slechts negen keer. Toen hij vijftien was verloor hij nipt van degene die daardoor wél naar de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam mocht, maar die uitslag was omstreden want Ben moest zestien zijn en dat was hij nog niet toen de beste bokser van Nederland moest worden ingeschreven, zijn tegenstander, de Hagenaar Jan Nieuwenburg, wel.
Maar Nieuwenburg kreeg ruzie met de leiding van de bond en werd teruggetrokken, Ben Bril werd alsnog ingeschreven, men veranderde met gemak zijn geboortdatum. Ben bokste op zijn verjaardag, 16 juli 1928, zijn eerste Olympische gevecht en won. Hij haalde de kwartfinales. Sam Olij, zijn latere verrader, was vlaggendrager.
Ben bokste steevast met een davidsster op zijn boksbroekje.

Maccabia

In het jaar na de Olympische Spelen wordt telkens de Maccabiade gehouden voor sporters met een Joodse afkomst. In 1935 won Ben Bril de titel, het zou zijn mooiste overwinning worden, vond hijzelf. Al zijn eerdere overwinningen en zelfs zijn huwelijk waren in zijn ogen van minder belang.
Dit is ook waarom zijn biografie als ondertitel 'Davidsster als ereteken' meekreeg.

In 1977 vond de tiende versie van de Maccabispelen plaats, Bril was toen scheidsrechter bij het boksen, hij stuurde een Italiaan na herhaaldelijk onreglementair gedrag weg waarna tientallen Italiaanse supporters en andere Italiaanse boksers de ring bestormden, maar Ben Bril was niet bang en kreeg bovendien hulp van de Nederlandse karateploeg, die als toeschouwers aanwezig waren. De gehele Italiaanse boksploeg werd gediskwalificeerd.

Ben Bril overleed op 11 september 2003 op 91-jarige leeftijd in Joods verpleeghuis Beth Shalom en ligt ten ruste op de Joodse begraafplaats in Muiderberg. In totaal verloren 182 leden van de familie Bril het leven.

Ben Bril en de oorlog

Je hebt gelijk, deze site gaat niet over sport en niet over één man, maar Ben Bril staat model voor de onverzettelijkheid van veel Amsterdammers. Natuurlijk keken velen de andere kant op en werd er veel verraad gepleegd, maar er waren ook helden die op kleine schaal verzet pleegden.

Op 31 maart 1940, een maand voor het begin van de oorlog, nam Ben Bril afscheid van de bokssport, jaren later zou hij glorieus terugkeren als scheidsrechter. In de jaren voor de oorlog bokste Ben onder andere met Sam Olij en diens twee zoons, Cees en Jan. Dikwijls nam Ben lekkers mee voor de twee jongens, tijdens de oorlog was de liefde snel bekoeld.
Sam Olij meldde zich bij de NSB en SS en vergifigde zijn zoons met het pro-Duitse en anti-Joodse sentiment. Het gezin Bril werd opgepakt en kwam via Vucht en Westerbork in Bergen-Belsen terecht. Jacques Presser deed na de oorlog in zijn 'Ondergang: de vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom 1940-1945' verslag van de Jodenvervolging door de nazi's.

Ben Bril was de enige die ooit een bevel van een kampcommandant negeerde. In 1943 zat Bril in Kamp Vucht, hij moest als blokoudste (31) iemand straffen vanwege het eten van een door een Duitse bewaker weggegooide klokhuis. Bril weigerde het bevel van kampcommandant Konrad Chmielewski die zelf later zijn rang verloor omdat hij zich bezittingen van gevangenen had toegeëigend.
Bril kwam ermee weg omdat hij bokser was en tegen Duitsers moest boksen, daarbij werd hem wel vaak de opdracht meegegeven opzettelijk te verliezen. Bril werd soms beloond door de Duitsers voor zijn verlies, zo redde hij het leven van zijn zoon Ab want die had pleuritis en longontsteking waartegen hij medicijnen kreeg.

De familie Olij

Amateurbokser Sam Olij zat in mei 1940 al dertien jaar bij de Amsterdamse politie, hij was een overtuigd nationaal-socialist dus gelijk al van grote waarde voor de Duitsers, Sam behield dan ook zijn baan. Hij had twee zoons (Jan en Kees) die bij boksschool Olympia (link) boksten, zij gingen vrijwillig bij de Waffen-SS.

Jan ging zelfs aan het oostfront vechten, maar kwam halverwege de oorlog terug in Amsterdam waar hij een berucht en gevreesd folteraar werd. Hij sloeg bekentenissen uit mensen. Na de oorlog wist hij te ontsnappen en leefde lang ongestoord in Spanje.
Zijn broer Kees is nooit meer teruggevonden, het verhaal gaat dat hij jarenlang bij Jan in Argentinië heeft gewoond, maar in tegenstelling tot van Jan (Buenos Aires, 1996) is er van Kees nooit een graf gevonden.
Vader Sam werd ter dood veroordeeld, die straf werd eerst omgezet in levenslang en later in negen jaar cel, in 1954 was hij weer vrij man en leefde jarenlang bij zijn zoon(s) in Argentinië, maar overleed uiteindelijk in 1975 te Amsterdam.

Jan Olij, een van de mede-bokers van Bril bij Olympia, zou naar het oostfront gaan, maar op de valreep hield hij het gezin Bril aan, noteerde hun huisraad en eigendommen en zette een pistool op het hoofd van de pas vijfjarige Ab, wetende dat hij het in een man-tot-man gevecht met Ben Bril zou afleggen.
Deportatie naar Kamp Vucht volgde.

Ben Bril had in Amsterdam met zijn boksmaatjes menig straatgevecht gehouden met NSB-ers en staat dus te boek als de enige Nederlander die in een kamp een bevel van een kampcommandant had geweigerd uit te voeren.
Ben was vele jaren later betrokken bij het NCRV-televisieprogramma Spel zonder Grenzen.

In het Joods Historisch Museum te Amsterdam liggen veel persoonlijke spullen van Ben Bril. Helaas wel in het depot dus het publiek kan er niets van zien.