De Dokwerker

RIOD - NIOD

In 1955 vroeg de Nederlandse regering aan Loe de Jong, directeur RIOD (later NIOD) een standaardwerk te schrijven over Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. De Jong accepteerde de opdracht en dacht er vijftien jaar voor nodig te hebben.
In 1988 verscheen het laatste deel, 18 jaar later dan gepland.

Alle delen zijn nu te downloaden, je bent er wel even mee bezig want per deel moet je een download doen, maar het is uiteindelijk zeker de moeite waard.
DOWNLOAD PAGINA NIOD

Het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie is drie dagen na de Tweede Wereldoorlog opgericht. Op deze achtste mei 1945 was het besef groot dat de verschrikkingen van Duitse bezetting gedocumenteerd moesten worden zodat men tot in lengte van dagen kennis kon nemen van de gevolgen.

NIOD
Herengracht 380
Telefoon: 020 - 52 33 800
website

Dit nooit meer!
Dit was de kreet die niets verhulde. De Duitsers hadden flink huisgehouden in Europa en procentueel gezien werden er in Nederland de meeste Joden weggevoerd om nooit meer terug te keren. Zo'n 102.000 Nederlandse Joden verloren het leven.
In Europa zes miljoen in totaal!

Van RIOD naar NIOD
In 1999 ging het instituut onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) uitmaken. Inmiddels (eveneens sinds 1999) heet het RIOD het NIOD en heeft als voornaamste taak het opsporen en archiveren van informatie over de Tweede Wereldoorlog en het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. Aan de hand van de bevindingen wordt er gepubliceerd.

Beeldbank
Bij een verhaal horen beelden. Die zijn er voldoende bewaard gebleven en verzameld in het archief van BEELDBANK WO2. Deze is opgezet door het NIOD in samenwerking met een aantal andere instellingen.

Het mooie is dat het publiek foto's kan inzenden die dan worden gedigitaliseerd. Iedere dag is er een 'foto van de dag'. Er zijn affiches, tekeningen en unieke kleurenfoto's. Maar let wel op, u mag het getoonde materiaal zelf niet reproduceren en/ of publiceren zonder toestemming en het betalen van een vergoeding.
In totaal zijn er zo'n 135.000 beelden gratis online te bekijken!

Auschwitz

Helaas, waren ze er maar niet omdat het nooit gebeurd was. Maar de realiteit is anders. De beeldbank van het NIOD bevat veel foto's die de verschrikkingen van de vernietigingskampen tonen. Concentratiekamp Auschwitz was niet zomaar een kamp, het waren meerdere kampen op een groot terrein in Polen.

Tot 1941 schoot men veel slachtoffers dood maar de Duitsers zochten naar een efficiëntere manier zodat ze kogels spaarden en zich in korte tijd van meerdere mensen konden ontdoen.

Gaskamer
"Even lekker douchen mensen", zo werden de Joden naar hun dood geleid, want anders zou er paniek uitbreken. De gevangenen van Auschwitz (maar ook in andere kampen kwamen slachtoffers op deze gruwelijke wijze aan hun eind) gingen volkomen gelaten hun eindstation binnen om er als lijk uit te worden weggedragen.

Weetje
Napoleon gebruikte al een soort van gesloten kast waar een gas in werd gespoten om, in dit geval, negers te vermoorden. De Duitsers hebben de 'kunst' echter afgekeken van de Amerikanen die in 1924 de doodstraf 'menselijker' maakten. Moordenaar Gee John leefde zes minuten alvorens hij door gas om het leven kwam.
Als gas wordt een mengsel van waterstof cyanide, kooldioxide en koolmonoxide gebruikt.

Na de vergassing werden de gedode Joden verbrand, de verbrandinsovens in Auschwitz draaiden op volle toeren. De schoorstenen sloegen dagen achtereen zwarte rook uit.

Josef Mengele
Deze 'engel des doods' voerde de meest gruwelijke experimenten uit op (vaak levende) gevangenen. Met name was hij geobsedeerd door tweelingen. Zo wilde hij weten hoe lang iemand in extreem kou zou overleven maar ook transplanteerde hij organen van mensen die aan een bed waren vastgebonden en volledig bij kennis waren.
De 'blauwe ogen' die zo kenmerkend waren voor het zuivere Arische ras probeerde hij te 'maken' door zuren en andere chemische middelen in de ogen van levende gevangenen te druppelen. Het laat zich raden of deze gruwelijke expirimenten een kans van slagen hadden.

Mengele is nooit veroordeeld voor zijn aandeel in de venietiging van mensenlevens tijdens WOII. Hij is verantwoordelijke voor tenminste 400.000 doden. Hij vluchtte naar Zuid-Amerika maar is ook meermaals geholpen door de Duitse regering die zich beriep op de grondwet dat er in Duitsland geen aanklacht tegen hem liep en dat Duits staatsburgers volledige immuniteit genieten voor in het buitenland gepleegde misdaden.
Mengele overleed in 1979 maar dat werd pas jaren later bekend gemaakt toen het bewezen kon worden aan de hand van DNA.

Het heeft er alle schijn van dat Mengele zijn praktijken ook na de oorlog voortzette. Zo werd hij vervolgd voor het illegaal uitvoeren van abortussen maar ook kwam men er jaren later achter dat er in het Braziliaanse dorpje Candido Godoi opvallend veel tweelingen geboren waren die ook nog eens een Westeuropees uiterlijk hadden. Naar later vast kwam te staan werd het dorp vaak bezocht door een veearts die Josef Mengele bleek te zijn.

Weetje 1
De familie Mengele heeft handelsgeest maar getuigt ook van weinig smaak. Ze maken landbouwmachines en zijn gespecialiseerd in maaimachines. De naam 'Mengele' prijkt zeer prominent op de apparatuur.

Weetje 2
Mengele hield net als Anne Frank ook een dagboek bij, alleen hij begon er na de oorlog mee maar refereerde vaak aan zijn baanbrekend medisch onderzoek en dat hij het altijd bij het rechte eind had gehad.
In 2010 werd het dagboek opnieuw verkocht, nu aan de kleinzoon van een Auschwitz-overlevende.

Loe de Jong

Verweven met het NIOD is de naam van drs. L. de Jong die tijdens de oorlog in het buitenland verbleef (hij werkte vanuit Londen voor radio Oranje) maar direct bij terugkomst aangesteld werd als directeur. Vanuit binnen- en buitenland kwamen er documenten richting het NIOD die gelezen moesten worden, beschreven en opgeborgen.
Het beschrijven van alles wat zich tijdens de oorlog had afgespeeld was monnikenwerk. De Jong had veertien boeken en negentien jaar nodig om de geschiedenis van Nederland en Nederlands-Indië (link) in kaart te brengen waarmee hij de bekendste geschiedschrijver van Nederland werd.

Weetje
Loe de Jong had een tweelingbroer die arts was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij assisteerde Mengele, de arts die verschrikkelijke experimenten op levens personen uitvoerde. Sally de Jong was in alles beter dan Lou die niet veel op had met hem. Of deze omstandigheid van invloed is geweest op de enorme gedrevenheid van Lou kun je wel stellen.
Sally overleefde de oorlog niet want de Duitsers 'beloonden' hem op het eind van de Tweede Wereldoorlog met de dood.

Loe de Jong sprak nooit over zijn broer en hield zelfs brieven en foto's achter voor de rest van de familie De Jong. Lou overleed in 2005, pas daarna kwam naar buiten dat hij en zijn broer geen goede band hadden.
Ook Lou's ouders kwamen niet terug uit de oorlog.
Loe de Jong had een zeer uitgesproken mening. Dat hij geen familieman was bleek dus later maar soms nam hij ook zakelijk hardvochtig stelling. Zijn werk is niet onomstreden.

Opdrachtverbreding
Het NIOD doet onderzoek naar oorlogen waar Nederland bij betrokken is of is geweest. De overheid kan aanwijzingen geven zoals rondom de val van Srebrenica waarbij Nederlandse Dutchbatters een cruciale rol speelden.

Jubileum
In 2010 vierde het instituut haar 65-jarig jubileum. Ter gelegenheid daarvan verscheen 'Een open zenuw. Hoe wij ons de Tweede Wereldoorlog herinneren' onder redactie van Madelon de Keizer en Marije Plomp.
Als iemand een gebeurtenis van nu extra wil benadrukken wordt WOII er dijkwijls bijgesleept, dat kostte Agnes Kant in 2010 haar baan. Het ligt simpelweg voor veel mensen nog te gevoelig. Vandaar ook 'open zenuw' (er is een blog met dezelfde naam OPEN ZENUW BLOG.)

Onafhankelijkheid NIOD in gevaar, 2013

Het NIOD wordt door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) gedwongen op te gaan in een mega-instelling. Aan de bezwaren die de directie van het NIOD heeft geuit is geen enkel gehoor gegeven. Het NIOD wordt op twee verschillende locaties ondergebracht waardoor de zelfstandigheid zal verdwijnen en de publieksfunctie van het NIOD wordt uitgehold. Het NIOD vervult een maatschappelijke en sociale taak, die onder meer is gericht op de vragen van en over oorlogsgetroffenen en hun nabestaanden.

REACTIE DE DOKWERKER:
Wij doen onderzoek naar kwesties die soms netelig zijn. De een zal er blij mee zijn, de ander er kennis van nemen, maar er zijn ook mensen en instanties die sommige feiten liever niet aan het daglicht gebracht zien worden.

In het recente verleden heeft De Dokwerker onderzoek gedaan, onder andere naar het verraad van Anne Frank en de zeven andere onderduikers aan de Prinsengracht. Wij hebben in de archieven van het NIOD uiterst belangrijke aanwijzingen gevonden. Wij zouden het niet alleen betreuren als het werk van de medewerkers van het NIOD en de onderzoeksmogelijkheden die wij hebben zouden worden ingeperkt.

Ook wij zijn bevreesd dat de onafhankelijkheid van het NIOD, maar ook de toegankelijkheid tot essentiële informatie, in het gedrang zal komen als de KNAW haar plannen doorzet. Wij verzoeken u dringend geen geweld te doen aan de uitgangspunten, doelstellingen en geborgenheid van het karakter van het NIOD. Wij merken dat er in de samenleving een groeiende behoefte bestaat aan verder onderzoek, er is nog zoveel niet verteld. Rumoer zoals de KNAW die nu veroorzaakt is totaal ongepast en volgens ons ook onnodig.

Kortom, probeert u met de directie van het NIOD tot een voor een ieder aanvaardbare oplossing te komen.

Hoogachtend,
De Dokwerker
Amsterdam

EENS?

Stuur de KNAW een mail met als onderwerp 'Ja ik steun het NIOD' info@niod.knaw.nl

Nieuwe ontwikkelingen

Bericht direct NIOD d.d. 28 mei 2013:

Zoals u misschien heeft vernomen is er inmiddels sprake van een positieve ontwikkeling: het bestuur van de KNAW heeft 24 mei een korte notitie verzonden met een aantal voorgenomen besluiten omtrent de vernieuwing van de geesteswetenschappelijke instituten.

De verschillen met de notitie van 7 mei zijn, met name met betrekking op het NIOD, als volgt samen te vatten:
    - Het begrip Humanities Centre is vervangen door de werktitel Humanities Cluster
    - De instituten zijn en blijven autonoom en participeren met behoud van identiteit, naam en werkwijze
    - Voor het NIOD wordt uitgegaan van huisvesting van kerncollectie, publieksfunctie en onderzoek op één locatie in de binnenstad
    - De specifiek omschreven publieksfunctie van het NIOD wordt benadrukt
    - De wetenschappelijke vrijheid van de instituten wordt gegarandeerd

Het NIOD is verheugd dat het KNAW bestuur heeft besloten niet tot splitsing van het NIOD over te gaan. Uit de notitie blijkt dat er nog veel moet worden uitgezocht en uitgewerkt. Het NIOD praat graag constructief verder met de KNAW over hoe de samenwerking er uit kan zien en de eigen identiteit en missie van het NIOD gehandhaafd blijft.
De toekomst van het NIOD ziet er dus, mede dankzij uw steun, weer hoopvol uit. Mochten wij desondanks opnieuw uw steun nodig hebben, dan laten wij weer van ons horen.

Voor nu: nogmaals dank.

Marjan Schwegman
Directeur NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

Verzoek aan NIOD om onderzoek naar gemeenten, 2020

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft begin 2020 het NIOD verzocht onderzoek te doen naar het functioneren van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Nederlandse openbare bestuur tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit verzoek lijkt een logisch vervolg op het onderzoek en de conclusies naar de rol van Amsterdam en Den Haag tijdens WO2.
Naar de rol van Rotterdam en Utrecht is reeds onderzoek gaande.

Volgens beide partijen is er grote behoefte aan dit onderzoek omdat er nauwelijks iets bekend is, maar was dat niet de rol van Loe de Jong? We kunnen natuurlijk stellen dat hij Nederland tijdens de bezetting in kaart moest brengen, maar gemeenten zijn daar natuurlijk een belangrijk onderdeel in.
Al eerder stelde ik dat De Jong selectief was in zijn onderzoeksterreinen, maar ook in de conclusies. Zijn woorden "we wilden niet alles weten" hebben mij altijd verbaasd, daarmee kwalificeer je je eigen werk in feite al als subjectief.

Het onderzoek, dat vier jaar in beslag gaat nemen, betreft de organisatie van de Nederlandse Gemeenten tussen 1933 en 1946 en de uitwerking op de burgers. Waarom er niet gewacht wordt op de complete resultatenreeks van de vier grootste Nederlandse Gemeenten is mij niet duidelijk.
Misschien is het goed om het ambtelijk apparaat in oorlogstijd en de roof- en rechtsherstel tegen het licht te houden, maar we weten uit eerste hand al dat de Joden tijdens de oorlog de noodzakelijke uitgestoken hand ontbeerden en dat er na de oorlog weinig inlveningsvermogen was.
De kern van dit onderzoek betreft om vast te stellen wat de oorlog en bezetting voor het openbaar bestuur in Nederland heeft betekend. Dat laat zich toch al raden lijkt me.

Bezwaar De Dokwerker

Waarom werd Ans van Dijk als enige vrouw opgehangen? Waarom ontliepen veel NSB'ers hun straf? Hoe kon het dat Louis Einthoven een mooi baantje kreeg in plaats van te worden verhoord?

Louis Einthoven
Deze advocaat uit Lunteren heeft roots in Indiê. Hij weet in 1933 al van de bedoelingen van Hitler in Duitsland en Mussert in Nederland en wordt commissaris van politie te Rotterdam. Einthoven was geen fris mannetje, hij liep er niet mee te koop, maar veel later is wel vast komen te staan dat hij gecharmeerd was van de Gestapo die al ver voor de oorlog hun zwarte schaduw vooruitwierp.
Zo had Einthoven bijvoorbeeld een anti-Chinezen beleid, daar waren er naar zijn zin veel te veel van in zijn stad. Na de oorlog zou hij vijftien jaar lang hoofd van de NVD, later BVD (Binnenlandse Veiligheidsdienst) worden.
Tijdens de oorlog vormden Rotterdamse politie-agenten onder zijn leiding knokploegen.

Het NIOD huist in een kapitaal pand, het heeft dit soort onderzoeken nodig om het hoofd boven water te houden, maar of veel Joden benieuwd zijn naar of de politie en de ambtenarij tijdens en vlak na de oorlog weinig empathie voor hen hadden vraag ik me af.