De Dokwerker

De Jodentram

Alles wat je de term 'Joden' meegeeft klinkt beladen. Zo wordt er in Mokum nog wel eens gesproken van 'Jodenstreken' en 'Jodenbloed'. Er zit iets in wat niet prettig aandoet. Zo ook heb je dat met 'De Jodentram'.

Was het een tram die vooral Joden vervoerde, door wijken ging waar Joden woonden of was de betekenis een nog veel indringende?

Tramlijn 8
Lijn 3 is mijn favoriet, met de 4 ga ik nooit, die brengt me nergens waar ik graag wil zijn en met lijn 9 ga ik tot het Rembrandtplein, dan houdt het voor mij wel op. Tramlijn 8 kennen we niet, dat wil zeggen, niet meer.

Deze tramdienst bestond voor de oorlog en ook in de oorlog deed deze dienst, alleen, wel met een een andere eindbestemming. Lijn 8 liep door delen van de stad waar veel Joden woonden, van het Centraal Station langs de Nieuwmarkt en vervolgens via het J.D. Meijerplein, de Weesperstraat en de Van Woustraat de Rivierenbuurt in, via het (latere) Victorieplein naar de Zuider Amstellaan. De remise bevond zich in de Lekstraat.

Joden mochten café's en winkels niet meer in en vanaf 30 juni 1942 was ook het openbaar vervoer verboden terrein. Daarmee kwam er een eind aan lijn 8. Dat er met diezelfde lijn massaal Joden zijn vervoerd naar het Centraal Station staat niet vast. Een enkel transport wel.

Jodentram voor deportatie van Joden
In 1942 werden er nog niet zo massaal Joden op transport gezet. Zeker, er werden razzia's gehouden en Joden werden uit hun huizen gehaald om er nooit meer terug te keren maar volgens mij werden die voornamelijk via station Muiderpoort op de trein naar het oosten gezet. Daar kwam lijn 8 niet.
Toch staat lijn 8 bekend om het wegvoeren van Joden naar het Centraal Station om ze vervolgens via treinen verder te transporteren.

Ook al is het niet honderd procent zeker of er eigenlijk wel transporten hebben plaatsgevonden, 'de Jodentram' en lijn 8 hebben een te beladen betekenis. Het GVB liet weten dat er nooit meer gebruikt gemaakt zal gaan worden van een lijn die het cijfer 8 draagt.

Ik houd het er op dat lijn 8 wel degelijk enkele malen gebruikt is om Joden naar het CS te transporteren. Ik denk van 1 tot en met 8 juli in 1942.

Dat doet aan de ernst uiteraard niets af en dat andere trams vaker werden gebruikt (tramlijn 24 bijvoorbeeld) evenmin. Wat ik soms wel eens ergens lees 'lijn 8 is in 1943 gebruikt voor Jodentransporten' kan eenvoudigweg niet kloppen. Op 9 juli 1942 hield tramlijn 8 toch echt officieel en voorgoed op te bestaan.

Muiderpoortstation

De Joden werden door de Duitsers in trams vervoerd van de Hollandsche Schouwburg naar het Muiderpoortstation om van daaruit naar doorvoerkamp Westerbork te worden gebracht. De meesten die deze route aflegden keerden nooit meer terug. Onderstaande foto is het spoor vanaf het Muiderpoortstation.